Эмбриология
Шеткері эндокринді бездердің гипоталамус арқылы реттелуі
жүктеу/скачать 74,12 Mb. Pdf көрінісі
|
Афанасьев Гистология
| Шеткері эндокринді бездердің гипоталамус арқылы реттелуі
Гипоталамустың шеткері эндокриндік бездерге ыкпалын тигізуі, гипофиздің алдыңғы бөліміне түсетін рилизинг-факторларды өндіру аркылы, көбінесе гуморалдык жолмен іске асырылады. Бүл реттеу әдісі піринсиденогипофизирлық (аденогипофиз аркылы) деп аталады. Бүдан баска гипоталамус өзінің эфферентті импульстерін реттелетін эффекторларға тікелей, гипофиздің катысуынсыз немесе парагипофизарлық жолмен, олардың симпатикалық және парасимпатикалык жүйкетері аркылы да жібере алады. Эндокриндік эффекторлардың парагипофизарлык реттелуі эндокриндік кұрылымдардың өзінің гормондарына тікелей жауап беру кабілетіне (теріс кері байланыс принципі бойынша) немесе кан айналымына түскен иммунологиялык агенттерге немесе олардың организмдегі ыкпалының нәтижесінде пайда болған салдарының (эффектісінің) көлеміне байланысты байкалуы мүмкін. Гипоталамустың кызметі бас миының бақылауында болады. Онын әр түрЛі бөліктерінде нейроэндокринді жасушалар орналасып, олар 50- ден астам нейропептидтерді өндіріп шығарады. Олардың ішінде, мыса- лы, энкефалин интернейроналдык медиатор болып табылады, ал онын әсерінен нейрондардын тізбегінде нейроаминдердін — серотониннің және норадреналиннің лимб жүйесінің нейрондарында, норадреналиннің ретикулярлық формациянын нейрондарында өндірілуі жүреді. Нейроаминдер гипоталамиялык нейрогормондардың өндірілуіне эсер етеді. Кейінгілердің ыкпалы гипофиздің аденоциттерінің белсендігін арттырады немесе тежейді. Осылайша тірі жүйелердің бакылануын, интеграциясын және реактивтілігін камтамасыз ететін жүйке және эндокриндік жүйелердің тығыз функционал- дык байланысы пайда болады. 15.2. Эндокринді жүйенің орталық мүшелері 493 15.2.2. Гипофиз Гипофиз немесе питуитарлык (бүршактәрізді) без (glandulapituitaria) адено- гипофизден (алдыңғы бөлік, аралыкбөлік, тубералдыкбөлік) және нейрогипо- физден (арткы бөлік, сабағы, қүйғышы) тұрады. Аденогипофиз ( adenohypophysis ) ауыз куысы астарының жоғарғы бөлігінің гипофизарлык. калтасынан дами- ды. Аденогипофиздің гормон өндіретін жасушалары эпителийлік негізден (ауыз куысының эпителиі) дамиды. Нейрогипофиз ( neurohypophysis ) бас миы бастамасынын аралык көпіршігінін өсінді-томпаймасы түрінде қалыптасады ( 15.3-сурет). 15.3-сурет. Гипофиздің даму сатылары (кесте): а — эмбрионалдық бастама- лар; б — эктодермалдық және нейралдық эмбрионалдық бастамалардың бірігуі; в, г — адено- және нейрогипофиздің негізгі бөліктерінің қалыптасуы (О. В. Вол кова бойынша, өзгерістерімен). 1 — ауыз қуысы; 2 — ми қарыншасының қуысы; 3 — Раткенің гипофизарлык, қалтасы; 4 — аралық мидың дивертикулы; 5 — тіл; 6 — ауыз қуысының эктодермалдық эпителийі; 7 — мезенхима; 8 — Ратке қалтасының алдыңғы қабырғасы (гипофиздің алдыңғы бөлігі); 9 — Ратке қалтасының артқы қалтасы (гипофиздіңаралықбөлігі); 10 — гипофиздіңартқы бөлігі; 11 — тубералдық бөлігі; 12 — эпендима; 13 — гипофизарлық аяқша |