Эмбриология

15.2. Эндокринді жүйенің орталық мушелері
495
Алдынғы бөлігі жиі орналаскан тор түзейтін, тармакталған эпителийлік со- 
зындылардан кұралған. Трабекулалардың арасы, оларды коршай орналаскан, 
борпылдак талшыкты дәнекер тінмен және синусоидты кылтамырлармен 
толтырылған. Әрбір трабекула дифференцировка бағыты әр түрлі эндо- 
криноциттердің тізбегінен — безді жасушалардан кұралған (15.4-сурет).
Кейбір жасушалардың, әсіресе трабекуланың шеткері аймактарында ор­
наласкан жасушалардын, цитоплазмасында бояуды белсенді түрде кабылдайтын 
секреторлык түйіршіктер болады. Осыған байланысты, мұндай жасушалар 
хромофилді эндокриноциттер 
(endocrinocytus chromophilus
) деп аталады.
в
15.4-серут. 
Ж ал ғасы

496
15-Тарау. Эндокринді жүйе
Трабекуланың оргасында орналаскан, цитоплазмасы нашар боялып, ше- 
каралары бұлдыр болып көрінетін баска жасушалар хромофобты эндокрино- 
циттер (
endocrinocytus chromophobus
) болып табылады.
Хромофилді эндокриноциттер секреторлык түйіршіктердің боялуына орай 
базофилді және ацидофилді болып бөлінеді. Базофилді эндокриноциттердің 
(endocrinocytus basophilus)
түйіршіктері негізгі бояулармен боялатындығына 
байланысты осылай аталған. Түйіршіктердіи кұрамында аденоциттердің 
өндіретін гормондары үшін материал болып табылатын гликопротеидтер 
бар. Кдлыпты жағдайда бүл жасушалардың салыстырмалы мөлшері алдыңғы 
бөліктің эндокриноциттерінің жалпы санының 4-тен 10%-на дейін болады. 
Көлемі жағынан олар баскаларға карағанда үлкенірек болып келеді. Олардын 
ішінде екі түрін ажыратады. Олардың біріншісі дөңгелекше немесе сопақша 
пішінімен және шетке ығыса орналаскан (эксцентрично) ядросымен сипатта- 
лады. Секреторлык түйіршіктерінің диаметрі 200—300 нм. Бүл жасушалардын 
(базофилдердін) саны гонадотропты гормондардың (гонадотропиндердің) 
көптеп өндірілуі кезінде жоғарылайды, осыған байланысты бұл жасушаларды 
гонадотропты эндокриноциттер 
(endocrinocytus gonadotropicus
) немесе 
гонадо-
тропоциттер
деп атайды (15.5-сурет). Бұл жасушалардын бірі фолликулды 
белсендіруші гормонды (фоллитропинді), ал келесілері лютеиндендіруші гор- 
монды (лютропинді) өндіреді деп есептеледі.
Фоллитропин жыныс жасушаларыныц пішінделуіне эсер етеді, ал лю- 
тропин аналык жыныс безінде сары денешіктің дамуын жэне аталык жыныс 
безінің интерстициалды жасушаларыныц аталык жыныс гормонын бөлуін 
белсендіреді.
Организмде жыныс гормондарының жеткіліксіздігі жағдайында гипо- 
физдін алдыңғы бөлігінде теріс кері байланыс принципі бойынша гонадо­
тропты гормондардын өндірілуі жоғарылайды (әсіресе фоллитропиннің), 
осыған байланысты кейбір гипертрофияланған гонадотропоциттерде цито- 
плазманы шеңбер тәрізді созып, тығыздана түскен ядроны жасушаның шетіне 
карай ығыстыра түсетін үлкен вакуоль пайда болады (7-тарауың 15.5-суретті 
караныз). Осылайша өзгеріске үшыраған гонадотропоциттер кастрация неме­
се әтек жасушалары деген атка ие болды.
Базофилді жасушалардын екінші түрінің пішіні дұрыс емес немесе 
бүрыштанған деуге болады (2-тараудың 15.5-суретін караңыз). Олардын 
секреторлык түйіршіктері өте ұсак, диаметрі 80-150 нм және альдегидфук- 
синмен өте каркынды боялады. Оларда гонадотропоциттерге Караганда гли- 
копротеиндер аз болады. Бұл жасушалар тиротропты гормон — тиротропинді 
түзейді, ол калканша безінің фолликулярлык эндокриноциттерінің кызметін 
арттырады, сондыктан тиротропты эндокриноциттер 

жүктеу/скачать 74,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: