494 15-Тарау. Эндокринді жүйе
Дамуы. Гипофиздің бастамасы адам үрығында эмбриогенездің 4-5-апта-
сында екі жеке бастамалардың, эпителийлік және нейралдык, өзара ара-
катынасының нәтижесі ретінде калыптасады. Ұрыктын ауыз шұңкырын астар-
лап тұрған эктодермалдык эпителийден
гипофизарлык қалта (Ратке калтасы)
өседі де, калыптаса басгаған бас миының негізіне карай бағыт алып,
адено- гипофизге бастау береді. Бүл эпителийлік калтаның саралануы оған карама-
карсы бағытталған, кешірек III карыншаның кұйғышы болып аныкталатын,
бас миы бастамасының аралык ми копіршігінің өсіндісімен түйіскеннен кейін
басталады. Аралык көпіршіктің базальдык бөлігі гипоталамуска бастау береді.
Эпителийлік гипофизарлык калтанын саралануы оның алдыңғы ка-
бырғасынын өсіп, гипофиздің алдыңғы және тубералды бөліктеріне айналу-
ынан басталады.
Осы калтаның арткы кабырғасы
орталық (аралык) бөлікке айналады. Кейде
гипофизарлык калта куысының калдығы алдынғы және орталык бөліктердің
арасында гипофизарлык куыс түрінде сакталынады.
Адам үрығында бұл куыс облитерацияға ұшырап, гипофиздін орталык
бөлігі алдынғы бөлікпен бірігіп кетеді. Кұйғыштың дисталды аяғынын ней-
роглиясы тез өсе келе гипофиздің арткы бөлігін немесе
неирогипофизді калыптастырады. Ал проксималды бөлігі, жіңішкере келе, гипоталаму-
спен гипофизді жалғастырып тұратын, гипофизарлык аякшаға (гипофиздің
сабағына) айналады.
Аденогипофиздің эпителиоциттерінің дивергентті саралануының нәти-
жесінде хромофилді және хромофобты эндокриноциттердін дифферонда-
ры пайда болады. Құрсак ішілік дамудың 9-шы аптасында бірінші болып
базофилді жасушалар, ал ұрыктың дамуының 4-ші айында ацидофилді жасу-
шалар калыптасады.
Нәрестенің туар мезгіліне гипофиздің негізгі кұрылымдарының саралануы
аякталады.
Кұрылысы. Аденогипофизде алдынғы
(lobus anterior), аралык
(pare intermedia ) жэне тубералды
(pars tuberalis) бөліктерін ажыратады.