Емтихан сұРАҚтары «5В060900-«География»
-18 ғасырлардағы флора-фауналық ілімдер
жүктеу/скачать 5,83 Mb.
|
Åìòèõàí ñ?ÐÀ?òàðû «5Â060900-«Ãåîãðàôèÿ»
- Бұл бет үшін навигация:
- XVII ғасырдағы Сібірдің керемет географиялық сипаттамаларының бірі
| 16-18 ғасырлардағы флора-фауналық ілімдер .
16 ғасыр Осы уақыттың ең танымал жазбаларының ішінде неміс ботанигі И. Боктың "шөптер туралы жаңа кітабын" (1498 - 1544), Француз натуралисті к. Клюзияның "экзотикалық елдердің халқы туралы он кітабын" (1525 - 1609), м. Белонның "құстардың табиғи тарихы, олардың сипаттамалары мен табиғаттан жасалған қарапайым суреттері" (1518 - 1564), швейцариялық натуралист к.Геснердің "Жануарлар тарихы туралы кітаптар" (1516-1565) және басқалары. Француз ботанигі Ж.Турнефордың (1656 - 1708) "ботаника элементтері" кітабын атап өту керек, онда таулардағы өсімдік жамылғысының биіктік белдеуі туралы ақпарат алғаш рет келтірілген. 1696-1704 жылдары көрнекті ағылшын ботанигі Д.Рейдің (1628-1705) үш томдық "өсімдіктер тарихы" жарық көрді, онда ол ботаникада алғаш рет түр ұғымын тұжырымдап, гүлді өсімдіктерді монокотилондарға және дикотилондарға бөлуді ұсынды. 17 ғасыр Сол кездегі өсімдіктер әлемінің алғашқы жүйесі Флоренциядағы өсімдіктер туралы он алты кітап деген атпен жарық көрген итальяндық ботаник А.Сезальпино жүйесі болды. Ол өсімдіктердің 1000-нан астам түрін білді, олардың 840-ы гүлді. Ол алдымен өсімдіктердің объективті ерекшеліктеріне сүйенді және осының көмегімен өсімдіктер арасындағы белгілі бір туыстық байланыстарды анықтауға мүмкіндік туды. Жиналған материалды жүйелеу өсімдіктер мен жануарлардың қысқаша сипаттамалары мен атауларын қажет етті. Мұндай сипаттамаларды қалыптастырудағы ерекше еңбегі 15-20 сөзбен өсімдіктердің 6000-нан астам түрін сипаттаған к.Баугинге тиесілі. Өсімдік атауы екі бөліктен тұрды. Ол тур мен туыс. Ағылшын табиғаттанушысы Д. Рей түрдің анықтамаларын түсіндіріп, түрлер өте тұрақты, бірақ өзгеруі мүмкін деген ойды білдірді. Д. Рей алғаш рет гүлді өсімдіктерді дара және қосжарнақты өсімдіктерге бөлді. XVII ғасырдағы Сібірдің керемет географиялық сипаттамаларының бірі 1659 жылы Мәскеуге келген Хорват діни қызметкері Ю. Крижаничтен 1661 жылы ол Тобольскке жер аударылды, онда ол 1676 жылға дейін тұрды. Осы уақыт ішінде ол Сібір туралы көптеген қызықты мәліметтер жинады және «Сібір тарихы» атты үлкен жұмыс жазды, оның ең жақсы бөлігі «үш климаттың» сипаттамасы. Автор тундра мен сирек кездесетін Солтүстік тайганы; орта тайга белдеуін; даланы нақты анықтады. Әр аймақ үшін ол климаттың, өсімдіктердің, жануарлар әлемінің және шаруашылық жүргізудің тәсілінің сипаттамасын келтірді. Биогеография ғылымының негізі 18 ғасырда қаланды. Оның дамуына экваторлық Африка, Оңтүстік Америка, Азия елдерінің фаунасы мен флорасын зерттеу үшін жүргізілген экспедициялар мен сол кезеңнің жаратылыстанушылары — неміс ғалымы А.Гумбольдт пен ағылшын ғалымы А. Уоллестің, т.б. еңбектері негіз болды. Биогеография биоценоздар мен организмдердің таралу аймақтарын зерттей отырып, олардың көп түрлілігін тиімді пайдалану, аудандастыру, санын реттеу және қорғау мәселелерін қарастырады. Биогеография зерттеу бағыттары бойынша бірнеше салаға ажыратылады: Ареалогиялық биогеография Жер шарындағы әр түрлі организмдердің (түрлердің) таралу аймағын анықтап, олардың сол аймақтардағы орналасу ерекшеліктерін зерттейді, соның негізінде анықтамалық және кадастрлық карталар жасалады; Аймақтық биогеография организмдердің фауналық және флоралық аудандастырылуын қарастырады, соның нәтижесінде биогеографиялық аудандастырудың кешенді кестесі құрылады. Бұл зерттеулер ауыл шаруашылығына пайдалы немесе зиянды организмдер популяцияларын анықтауға, күрес шараларын ұйымдастыруға, жойылып бара жатқан сирек түрлерді қорғауға жол ашады; Экологиялық биогеография әр түрлі географиялық облыстардағы организмдер топтарының биоценоздағы рөлін, биологиялық өнімділігін және биомассаларын анықтайды; Тарихи биогеография организмдердің жер бетіндегі таралуын нақты аймақтың геологиялық тарихымен байланыстырып зерттейді.(қосымша) Биогеография организмдердің арасындағы жұқпалы аурулармен, оның қоздырғыштарымен күресті жүзеге асыруды, өсімдіктердің жаңа сорттарын, жануарлардың асыл тұқымдарын шығаруды, өсімдіктер мен жануарларды жерсіндіруді, табиғат ресурстарын тиімді пайдалануды, т.б. үйлестіріп отыратын табиғат қорғаудың теориялық негізі болып табылады. Ресейдегі ғылым үшін маңызды оқиға: 1724 жылы Петр I Ресей Ғылым академиясының құрылуы, ондағы географиялық Департаменттін 1758 жылдан бастап М.в. Ломоносов басқаруы.(1711 – 1765). Ол кездері Ломоносов таулардың шыңдарында теңіз моллюскаларын табу теңіз бассейндерінің бір кездері осы аудандарда орналасқандығының дәлелі болып табылады және оған күмән келтіретіндер «әлемнің ұлылығы мен ежелгі дәуірі туралы өте аз түсінікке ие»деген ойын білдірген. XVIII ғасырдың аяғында ботаниктер мен зоологтардың еңбектерін тірі организмдердің ғылыми таксономиясының негізін қалаған және биологиялық ғылымдардың одан әрі дамуында үлкен рөл атқарған әйгілі «табиғат жүйесін» (1735) құрған көрнекті швед ғалымы Карл Линней (1707-1778) аяқтады. Линней түрді латын тілінде қос атпен атауды (биноминальдық номенклатура) тәжірибе енгізіп, оны жүйелеуге негіз етіп пайдаланды. Жақын түрлер туысқа, туыстар отрядқа, отрядтар класқа біріктірілді. Линней барлық өсімдіктерді гүліндегі аталықтары мен аналығының саны, пішіні, көлемі және құрылысына қарай 24 класқа, ал жануарларды тыныс алу және қанайналым мүшелерінің құрылысына қарай 6 класқа топтастырды. Жануарлар кластарына: сүтқоректілер, құстар, сұмпайылар, балықтар, бунақденелілер және құрттарды жатқызды. Линней «түр» ұғымын нақтылады, жануарларды жіктеуде ең жоғарғы тапты – Сүтқоректілерді бөліп алып, адамды оған жатқызды. Оның жүйесі кең таралды, ол қолданған номенклатура мен тіл ботаниктер мен зоологтардың жұмысын жеңілдетті, бұл жинақталған материалдың массасын түсінуге және оны жүйелеуге мүмкіндік берді. жүктеу/скачать 5,83 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|