4. Кәсіпкерлік дауларды шешудің балама әдістері Дауларды шешудің балама әдістері – бҧл қажетті болған
жағдайларда ҥшінші, тәуелсіз тҧлғаларды тарту арқылы келісімге
қол жеткізу ҥшін тараптармен қолданылатын әдістер мен
тәсілдердің жиынтығы. Бҧған тартылған ҥшінші тәуелсіз
тҧлғалардың
даудың
мәні
бойынша
берген
соңғы
тҧжырымдамалары ҧсынбалы болып табылады, ал кейбір
жағдайларда міндетті болып танылады. Кәсіпкерлік дауларды
шешудің балама әдістерін қҧқықтарды соттан тыс қорғау әдістері
ретінде анықтауға болады. Әртҥрлі сипаттағы даулар туындаған
сәтте бірден ӛзіңе қарсы оппонент қою ақылға қонымды нәрсе
емес, сондықтан, тараптар жалпы юрисдикциялық соттарға
жҥгінбей-ақ дауларды шешу қолдарынан келеді деген есеппен
талаптарын қойып және ӛз талаптарын негіздеу ҧсынылады.
Заңдық әдебиеттерді талдау негізінде дауларды шешудің
балама әдістерінің:
1) келіссӛздер (negotiation);
2) делдалдық немесе медиация (mediation);
3) татуласу;
4) «кішігірім талқы» (mini-trial);
5) тӛрелік (arbitration) сияқты негізгі тҥрлерін бӛліп
қарастыруға болады.
Кӛріп отырғанымыздай мҧндай бӛлініске негіз болған,
келсіпеушілікті реттеу барысында тараптармен уәкілдік берілген
ҥшінші тҧлғаның қатысуы болып табылады. Осы тҥрлердің
элементтері кӛп тҥрлі нҧсқаларға қиыстырылады.
