Қабылдаған: Раушан Джаппарова

Медицина әлеуметтануы-Денсаулық сақтау жүйесін, "ауру" және "денсаулық" әлеуметтік терминдерін, медицина саласындағы адамдардың мінез-құлқын зерттейтін әлеуметтану саласы. Бұл халықтың денсаулыққа, ауруларға, медициналық көмекке, медицинаға және денсаулықты қорғауға құндылық бағдарларын қалыптастырудың заңдылықтары туралы ғылым. Қазіргі медициналық әлеуметтанудың құрылымы медициналық мамандықтардың әлеуметтануы, аурудың әлеуметтануы және науқастың мінез-құлқы, медицина институттары мен денсаулық сақтау ұйымдарының әлеуметтануы сияқты бірнеше бағыттардан тұрады. Әлеуметтанудағы медицина әлеуметтік институт ретінде ерекшеленеді. Әлеуметтік институт ретінде медицинаның құндылықтары (мақсаттары, принциптері, кодекстері), құрылымы, функциялары, оның институтішілік ұйымының нысандары, нышандары, мәртебелері мен рөлдері (дәрігерлер, пациенттер, мемлекет және т. б.), кәсіби стратификация жүйесі және кәсіби білім беру жүйесі бар

Медицина (лат. medicina ARS medicina сөз тіркесінен — "емдеу өнері", "емдеу өнері", және medeor етістігімен бірдей түбірі бар, "емдеу" — ғылыми білім мен практикалық қызмет жүйесі, оның мақсаты денсаулықты нығайту және сақтау, өмірді ұзарту, адам мен жануарлар ауруларының алдын алу және емдеу (ветеринарлық медицина), сондай-ақ Физикалық және психикалық аурулардан зардап шегуді жеңілдету

Қажет болса, әдеттегі медицинаны балама, дәстүрлі медицина сияқты басқа бағыттарға қарсы қою, "медицина" сөзі нақтыланады — жалпы қабылданған, дәлел, ғылым, ресми, кейде шартты медицина (ағылшын тілінен шартты. conventional-қарапайым, дәстүрлі; жалпы қабылданған).

Егер балама медицина әдістері жалпы қабылданған әдістермен бірге қолданылса, онда бұл тәжірибе қосымша медицина деп аталады.

Дүниежүзілік Денсаулық Сақтау Ұйымы(ДДСҰ) – 1946 жылы БҰҰ-ның жанынан құрылған халықаралық медициналық мекеме. Дүниежүзілік Денсаулық Сақтау Ұйымының жарғысында бекітілген негізгі мақсаты — жер бетіндегі барлық халықтардың денсаулығын жақсартуға қол жеткізу. ДДСҰ-ның жарғысы қабылданған күн (1948, 7 сәуір) Дүниежүзілік денсаулық қорғау күні болып аталады.Дүниежүзілік Денсаулық Сақтау Ұйымының жоғары органы — Дүниежүзілік денсаулық сақтау ассамблеясы. Ассамблея Дүниежүзілік Денсаулық Сақтау Ұйымының жұмыс бағытын анықтап, Бас директорын (5 жылға) тағайындайды. Дүниежүзілік Денсаулық Сақтау Ұйымының орта әкімшілік органы — Хатшылық (штаб пәтері Женева қаласы; Швейцария). Дүниежүзілік Денсаулық Сақтау Ұйымына 192 мемлекет мүше (2000). Қазақстан Республикасы Дүниежүзілік Денсаулық Сақтау Ұйымына 1992 жылы 19 тамызда мүше болып қабылданды (Еуропа аймақтық ұйымына кіреді). Дүниежүзілік Денсаулық Сақтау Ұйымы 6 аймақтық ұйымнан (олардың атқару органдары — аймақтық бюро) тұрады: [Еуропа] (аймақтық бюросы — Копенгаген қаласында, Дания); Африкалық (Браззавиль қаласы; Конго); Жерорта теңізінің шығыс бөлігі (Александрия қаласы, Египет); Оңтүстік-Шығыс Азиялық (Нью-Дели қаласы, Үндістан); Тынық мұхит жағалауының батыс бөлігі (Манила қаласы, Филиппин) және америкалық (Вашингтон қаласы, АҚШ). Дүниежүзілік Денсаулық Сақтау Ұйымының жұмысының негізгі бағыттары: жұқпалы және жұқпалы емес аурулармен күрес жүргізу, оған мүше елдердің денсаулық сақтау жүйесі мен қызметін дамыту, маман дәрігерлер дайындау, медицина статистика есеп жүргізу (мысалы, ауру түрлері мен одан қайтыс болу себептерін халықаралық деңгейде саралап жүйелеу, адамдардың денсаулығы туралы мәліметті тарату, т.б.), дәрілік препараттардың дайындалуын жіті қадағалау, медицинаның маңызды мәселелерін шешуде ғылым зерттеулер жүргізуді қолдау, т.б. Дүниежүзілік Денсаулық Сақтау Ұйымының сәтті аяқталған халықараралық жобаларына дүние жүзінде безгек және шешек ауруларын жою бағдарламасы жатады. Дүниежүзілік Денсаулық Сақтау Ұйымы, сондай-ақ, туберкулезбен, жыныстық қатынас арқылы берілетін аурулармен, паразиттік, жұқпалы және жұқпалы емес аурулармен (мысалы, жүрек-қантамыр, қатерлі ісік, психикалық аурулар, т.б.) күрес жүргізу бағдарламаларын іске асыруда. 1978 жылы Дүниежүзілік Денсаулық Сақтау Ұйымы мен БҰҰ-ның балалар қоры (ЮНИСЕФ) ұйымдастырған Алматы халықараралық конференциясында 20 ғасырдағы Денсаулық сақтау ісінің хартиясы аталған “Алматы декларациясы” қабылданды. 1979 жылы Өлкелік патология ғылым-зерттеу институты (қазіргі Гигиена және эпидемиология ғылым-зерттеу ортлық) жанынан Дүниежүзілік Денсаулық Сақтау Ұйымымен бірлесіп жұмыс істейтін алғашқы медицина-санитариялық көмек жөніндегі Халықараралық орта ашылды. Дүниежүзілік Денсаулық Сақтау Ұйымы бюджетінің негізін оған мүше елдерден жүйелі түрде жиналатын жарналары құрайды.

Ғылыми медицина. Халықтың қартаюы

Халықтың қартаюы-жалпы халық санындағы егде адамдардың үлесінің артуы.

Бұл ұзақ демографиялық өзгерістердің, популяцияның көбею сипатындағы өзгерістердің, туудың, өлімнің, олардың арақатынасының, сондай-ақ ішінара көші-қонның нәтижесі.

Демографиялық қартаю үрдістері мен салдарын есепке алу — демографиялық саясаттың маңызды міндеті.

Қоғамның қартаюы-күрделі экономикалық мәселе. БҰҰ болжамдарына сәйкес, 2050 жылға қарай Жер тұрғындарының 22% - ы зейнеткер болады, ал әлем елдерінде әрбір жұмыс істейтін азаматқа зейнеткер келеді. Халықтың қартаюы бүкіл әлемде (Сахараның оңтүстігіндегі Африкадан басқа), дамыған елдерде де, дамушы елдерде де кездеседі.

Жұмыс күшінің қартаюы еңбек өнімділігін, әсіресе оның өндіріс факторларының жалпы өнімділігінің өсуіне теріс әсер етуі есебінен, алдағы екі онжылдықта жылына орта есеппен 0,2% - ға төмендетеді деп болжануда. Бұл проблема кешенді тәсілді талап етеді — әлеуметтік, экономикалық және технологиялық.

Медицинаның дамуы "белсенді қарттықтың" жасы, яғни егде жастағы адам көп немесе аз толыққанды өмір сүре алатын жағдай тұрақты түрде артады деп үміттенуге мүмкіндік береді. Өндірісті автоматтандыру физикалық жағдайы нашарлаған қарт адамдарға жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Көптеген салаларда қарт адамдарға қолайлы қашықтықтан жұмыс істеу мүмкін

Дененің қартаюы ми салмағының төмендеуімен, сондай-ақ кортекс пен ми ганглиясының көлемі мен сызықтық мөлшерімен бірге жүреді; гирус жұқарады, сәйкесінше бороздар кеңейеді, қарыншалық қуыстар үлкейеді (қараңыз: жүйке жүйесі, қартаю процесінің өзгеруі). Жүйке жасушаларының бір бөлігінің цитоплазмасында (см. липофусцинді қосумен лизосомалардың, аутофагосомалардың саны артады; митохондрияның құрылымы өзгереді. Жеке нейрондарда атрофия және цитоплазмалық матрицаның тығыздалуы, бұзылу ошақтары пайда болады; басқаларында — жасуша мен оның ядросының гипертрофиясы, түйіршікті эндоплазмалық тордың, пластина кешенінің және митохондрияның көлемінің ұлғаюы түрінде компенсаторлық қайта құру дамиды.