20. Қазақстан Жаңа экономикалық саясат жылдарында. «Кіші қазан» идеясы. Тоталитарлық жүйенің орнауы.
Жаңа экономикалық саясат (ЖЭС). 1921 ж паурызда коммунистік партияныңХ сьезі азық-түлік салғыртынан азық-түлік салығына, əскери коммунизмнен эаңа экономикалық саясатқа көшу жөнінде қаулы шығарыды. 1921 жылы маусымда Қазақстаньда ЖЭС ке көшу туралы шешім қабылданды. ЖЭСке көшу барысында көптеген қиыншылықтар кездесті.Құрғақшылық салдарынвн елде аштық болды.Республика халөының 1/3 аштыққа ұшырады.Ашыққан адамдар Орынбор Орал бөкей қостанай ақтөбе губернияларында көп болды.ЖЭСтің өзіндік табыстары мен қиындықтары болды.Атап айсақ салық мөлшері төмендеді.1927-28ж өнімнің 1/3і салық ретінде алынды.Салық ауыртпалығы байлардың мойнына түсті.Салықтан жиналған қаражат ағарту мəдениет өнеркəсіп салаларвна жұмсалды.ЖЭС нəтижесінде республикада 650ауылшапуашылық артелі мен 103 коммуна жұмыс істеді.
«Кіші қазан» идеясы.1925-1933 жылдар арасында Қазақ өлкелік партия комитетінің 1-хатшысы қызметіне Голощекин келуімен социализмнің бұрмалануы күшейе түсті, Аймақтық көсемшілдік идеясын ұстанды, Қазақ ауылы Қазан лебін сезінген жоқ, сондықтан Кіші Қазан төңкерісін жасау қажет деген идеясын насихаттады, Бұл бағыт елде елеулі қарсылыққа ұшырады, Сол жағдайда Голощекин Сталинге хат жолдап, елдегі жағдайды жасап берді, Сталин жауап ретінде Голощекинге сіз жасаған жоспарыңыз бірден-бір дұрыс саясат деп ойлаймын деген жауап алды, Бұл Голощекин үшін өз идеясын жүзеге асыруға мүмкіндік туды, Кіші Қазан идеясының негізгі бағыты 2 топақ бөлінді, 1 Елдегі өнеркәсіп саласын ұсақ және орташа деңгейге бағыттап, дамыту, 2 Елді шикізат аймағына айналдыру, Ірі саяси кайраткер және экономист Смағұл Сәдуақасов Кіші Қазан бағытына қарсы шығып, өз идеясын ұсынды 1 Өнеркәсіпті шикізат көзіне жақындату, 2 Қазақстанды ірі өнеркәсіп еліне айналдыру, Индустрияландыру жолдары туралы пікірсайыс барысында кереғар көзқарастар қалыптасты, - Түйеден социализмге өту мүмкін емес, далада фабрикалар мен зауыттар салу шамадан тыс нәрсе, ұлттық өзіндік ерекшелікті жояды, Қазақтар отар болып келді және солай болып қалады - деп күйінішпен жазады Садуақасов, Қазақтандыру өндірісті қымбаттатып жібереді, Қазақтармен өнеркәсіп-қаржы жоспарын орындау мүмкін емес, Жергілікті мамандардың индустрияландыруды жүзеге асыру кезіндегі ұсыныстары ескерілмеді, Голощекин, Құрамысов бұларды - Сәдуақасов пен Мыңбаев және сыбайластары жергілікті ұлтшылдық көрініс деп бағалады, Кейбір экономистердің өндіргіш күштердің даму деңгейне, еңбек қорының дәрежесіне сәйкес келетін индустрияландыру қарқыны туралы шақыруларын ұлы державалық шовинизм көрінісі деп есептеді
Достарыңызбен бөлісу: |
