Қазіргі қазақ тілі ПӘнінің ОҚУ-Әдістемелік кешені
Сын есімнің морфологиялық құрамы
жүктеу/скачать 2,55 Mb.
|
| 3.Сын есімнің морфологиялық құрамы.
Сын есім морфемалық құрамдарына қарай, негізгі сын есімдер және туынды сын есімдер деп бөлінеді. Сын есімдер морфологиялық, синтаксистік, морфологиялық- синтаксистік (семантикалық) тәсілдер арқылы жасалады. Морфологиялық тәсіл бойынша туатын сын есімдер тиісті жұрнақтар арқылы жасалады. Синтаксистік тәсіл бойынша туатын сын есімдер жалаң сын есімдердің бір-бірімен тіркесуі арқылы(ақ сары, қызыл сары, қара көк, ақ шұбар), негізгі сынджар мен туынды сындардың бір-бірімен тіркесуі арқылы(ақ көйлекті, сұлу жүзді), зат есім мен туынды сын есімнің тіркесуі(көп балалы, ауыз жолды, жібек көйлекті), негізгі және туынды сын есімдердің қайталануы, қосарлануы (үлкен-үлкен, үлкен-кіші елді-күнді) жасалады. Морфологиялық- синтаксистік тәсіл бойынша туатын сын есімдер белгілі бір синтаксистік формадағы сөздің семантикалық жағынан бірте-бірте дами отырып, адъективтенуі арқылы (басқа, өзге, шала-жансар) жасалады. Бұл тәсілдің ең өнімдісі аналитикалық және синтетикалық тәсілдер. Сын есім тудыратын қосымшалар есімнен сын есім тудыратын және етістіктен сын есім тудыратын жұрнақтар болып бөлінеді. Сын есімнің сөйлемдегі синтаксистік қызметі- анықтауыш болу. Ақ киімді, денелі, ақ сақалды, соқыр мылқау танымас тірі жанды. Сын есім басқа да сөйлем мүшесі қызметін атқарады. Мысалы: Ой желке, қамыс құлақ қара көкпін (С.С.). Болашақ студенттері жақсы оқиды. Жақсыдан үлгі ал. Бітер істің басына, жақсы келер қасына. жүктеу/скачать 2,55 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|