БАҒдарламасы ақТОҒай. 201 7 жыл мазмұны №

1. 
   БАҒДАРЛАМАНЫҢ төлқұжаты
   

* - 2016-2020 жылдарға арналған бюджетте қарастырылған, қаржыландыру көздері мен көлемдері қаражат шегінде нақтылануы және өзгеруі мүмкін.

Ауданның аумағы 52,0 мың.шаршы км, облыстық орталықтан 250 км.

Негізгі салалар өңдеу өнеркәсібі және ауыл шаруашылығы, оның ішінде мал шаруашылығы.

2014-2016 жылдар аралығынан өңдеу өнеркәсібі өндірісінің көлемі 12,1 есеге өскен:

• 
  2014 жылы 2428,8 млн. тенге,
  
• 
  2015 жылы 22826,9 млн. тенге,
  
• 
  2016 жылы 29291,1 млн. теңге,
  
• 
  2017 жылы 9 айда 27975,8 млн. тенгені құрап, нақты көлем индексі 116,6 % болды.
  

Ауыл шаруашылығының негізгі басты бағыты мал шаруашылығы; ет, сүт жүн өнімі.

2014-2016 жылдары ауыл шаруашылығы өнімінің көлемі 1,7 есе ұлғайды:

2014 жылы 7843,1 млн. тенгеге,

• 
  2015 жылы 12487,2 млн. тенгеге,
  
• 
  2016 жылы 13933,8 млн. тенгеге,
  
• 
  2017 жылдың 9 айында 9329,7 млн тенге, нақты көлем индексі – 100,9 %.
  

Тірек елді мекендердің тізбесіне Ақтоғай ауданының Жидебай селолық округінің Сәуле елді мекені кіргізілді.

Сәуле елді мекені маңайында орналасқан 7 елді мекендерге тірек елді мекен ретінде қамтылған, атап айтқанда Кежек, Қараменде би, Қуаныш, Үшарал, Жалаңаш, Қаратал, Қарақой. Бұл елді мекендерде халық саны 2723 адам (2016ж. – 2248 адам).

Жидебай ауылдық округіне Сәуле, Үшарал, Қарақой, Жалаңаш елді мекеніндері кіреді.

Ауылдық округ жалпы аймағы 130300 га. Оның ішінде: ауыл шаруашылық мақсатындағы 91162 га., жайылым 7868 га., суармалы 441 га., шабындық 4338 га.., жер қоры 8730 га..

Ауылдық округ халық саны 2017 жылы 1190 адам. Ауылдық округ бойынша 76 шаруа қожалығы, 18 жеке кәсіпкер, оның ішінде Сәуле елді мекенінде 21 шаруа қожалығы, 11 жеке кәсіпкерлер тіркелген.

2017 жылдың 1 қаңтарында ірі қара мал 4909 бас, қой-ешкі 7208 бас, жылқы 1876 бас болды.

25 орынды дәрігерлік амбулатория құрылысы пайдалануға берілді.

Өнеркәсіп аудандық экономика саласында Ауыл шаруашылығынан кейін екінші бағыты болып табылады.

2016 жылы:

- Ауданның облыс бойынша жалпы өнеркәсіптік өндіріс көлеміндегі үлесі 1,7% құрайды (32442,4 млн.теңге);

- өнеркәсіп инвестициялардың негізгі болып табылады -49,2 % құрайды (негізгі капиталға жалпы инвестиция көлемі – 4529,2 млн. теңге, өнеркәсіпте инвестициялар – 2226,7 млн. теңге) негізгі капиталға салынған инвестициялардың жалпы;

- өнеркәсіпте еңбек жасындағы жалпы облыстың экономикалық белсенді халықтың 13% (799 адам) жұмыс істейді.

2014 жылдан бастап аймақтағы өнеркәсіп өндірісінің нақты көлем индексінің өсімі мынадай динамикада байқалды:

- 2014 жылы НКИ 116,3 %;

- 2015 жылы – 1940,43 %;

- 2016 жылы – 94,8 %;

- 2017 жылдың 9 айында – 116,6%.

Өнеркәсіп өндірісінің көлемі:

- 2014 жылы 2013 жылмен салыстырғанда 2423,8 млн. теңге,19,7 % -ға өсті;

- 2015 жылы 2014 жылмен салыстырғанда 9 есе ұлғайып, 22826,9 млн. теңге;

- 2016 жылы 2015 жылмен салыстырғанда 32442,4 млн. теңге, 42 %;

- 2017 жылдың басынан (қаңтар-қыркүйек) бастап 27975,8 млн. теңге.

Өнеркәсіп саласын дамытуға негізгі капиталға салынған инвестициялар 2014 жылдың қаңтарынан 2016 жылдары 751,7 млн. теңге тартылды.

Саланың жалпы өнеркәсіптік өндіріс көлеміндегі үлестік салмағы тау-кен өндіруші – 7,6 % және өңдеуші өнеркәсіп – 91,7 %, электр энергиясын тарату – 0,2% , сумен жабдықтау – 0,5% болып табылады.

Ауданның өнеркәсіп саласының дамуы мынадай кезекті проблемаларға ие: дәстүрлі және ескірген технологияларға үстем болу, негізгі өндірістік қорлардың баяу түрде жаңаруы, инвестиция тапшылығы және несие ресурстары бойынша жоғары пайыздық мөлшерлемелер. Аяқталған инновациялық қызметі бар кәсіпорынның инновациялық қызметінің негізгі түрі жаңа технологиялар мен құрал-жабдықтарды енгізу болып табылады.
Тау-кен өнеркәсібі.

Тау-кен өнеркәсіп саласында басты кәсіпорынға «Балқаш тау-кен басқармасы» ЖШС-гі жатады.

Аудан өңірінде доломит және ізбесті тас қоры иемденген кенорны Сарықұм кеншарында орналасқан. Кенорны Балқаш қаласынан шығысқа қарай 70км қашықтықта Сарықұм станциясына жақын орналасқан. Өндіріс қоры 100 млн. тоннаны құрайды, жоспар бойынша жылына 600 мың тонна өнім өндіретін болса, өндіріс қоры 160 жылға жетеді.

Жоғарыда көрсетілген карьерлерді игеру арқылы тау-кен өнеркәсіп саласының көлемін едәуір көтеріп, жалпы өнеркәсіп динамикасының дамуына оң әсерін тигізді.

Тау-кен өнеркәсібі өнеркәсіп өндірісінің көлемі құрады:

- 2014 жылы 1565,4 млн. теңге немесе 2013 жылға 15,1% -ға;

- 2015 жылы 3217,7 млн. теңге немесе 2014 жылға 2 есе;

- 2016 жылы 2451,6 млн. теңге немесе 2015 жылға 23,8 %;

Көрсеткіш	Өлшем бірлігі	2014 ж.	2015 ж.	2016 ж.	қаңтар-қыркүйек 2017 ж.
Тау-кен өнеркәсібі өндірісінің өнім көлемі	млн. теңге	1 565,4	3217,7	2451,6	4040,6
Тау-кен өнеркәсібі өндірісінің нақты көлемі индексі, өткен жылмен салыстырғанда	%	113,6	2050	135,8	148,5
Өнеркәсіп өндірісінің жалпы көлеміндегі тау-кен өнеркәсібінің үлесі	%	64,6	14,1	7,7	14,4

«Балқаш тау-кен басқармасы» ЖШС-гінің 1998 жылдың 1 маусымында өндірістік қызметінің басталуы аудан бойынша өнеркәсіп көлемінің өсуіне септігін тигізіп, 102 жаңадан жұмыс орындарын ашып, жалпы аудан инфроқұрылымын жақсартуға өз үлесін қосты.

2013 жыл мен 2016 жылдың 9 ай аралығында тау-кен өнеркәсібі «Балқаш тау-кен басқармасы» ЖШС-гі өндірісінің өнім көлемі 354,7 млн. теңгеден 413,0 млн. теңгеге өсті. Өнеркәсіпте жұмыс істейтін халықтың саны 98 адам.

Кесте 3.

«Балқаш тау-кен басқармасы» ЖШС-гінің өндіріс қызметінің

басты көрсеткіштері

Көрсеткіштер	2014 ж.	2015 ж.	2016 ж.	2017 ж. 9 ай
Өнім көлемі, млн.теңге	425,2	408,7	502,1	343,4
Доломит мың тонна	543,0	552,3	605,0	444,0
Ізбесті тас мың тонна	137,4	0,0	0,0	0,0
Жылына орта есеппен жұмыскерлердің саны, адам	98	98	98	98

2017 жылдың 9 айында «Балқаш тау-кен басқармасы» ЖШС-гі өндірісінің өнім көлемі 343,4 млн. теңге, өсу қарқыны 2016 жылға 68,4% құрады.

Өңдеу өнеркәсібі негізгі капиталға салынған инвестициясы 15,6 % (668,4 млн. теңге) құрады.

Өңдеу өнеркәсібі еңбек жасындағы жалпы ауданның экономикалық белсенді халықтың 7,2 % (717 адам) жұмыс істейді.

Бұл салада «Балқашбалық фирмасы» ЖШС жұмыс атқарады. Кәсіпорын аудан өңіріндегі ең үлкен кәсіпорын саналады, 1932 жылдан бері тоқтаусыз 85 жыл жұмыс жасап келеді.

2014 жылы іске қосылған кәсіпорын:

- өнеркәсіпте «АК Алтыналмас» АҚ жаңа алтын өндіруші фабрикасы индустриаландыру Картасы аясында ашылды. 2017 жылдың 9 айында 1848 кг алтын, күміс және құрамында алтыны бар кендер 1653,0 мың. тонна шығарып, 23305,2 млн. теңгенің өнімін өндірді.

2014 - 2016 жылдар аралығынан бастап аймақтағы өңдеу өнеркәсібі өндірісінің нақты көлем индексінің өсімі 41,1 %:

2014 жылы өндіріс 713,2 млн теңге немесе 28,6%;

2015 жылы өндіріс 19447,8 млн теңге немесе 27,3%;

2016 жылы өндіріс 29291,1 млн теңге немесе 50,6 %;

2017 жылдың 9 ай қорытындысы бойынша өңдеуші өнеркәсіп өндірісінің көлемі 23721,4 млн. теңгені құрады, НКИ өткен жыл кезеңімен салыстырғанда 114,4% -ды құрады.;

2016 жылы өндірісінің жалпы көлемінің үлесі 15,2 % -ға өсті.

2017 жылы 623 адамнан жылы 675 адамға дейін жұмыспен қамтылған халықтың саны өсті.

«АК Алтыналмас» АҚ жаңа алтын өндіруші комбинаты 2017 жылдың 9 айында өндірген өнім көлемі 23305,2 млн.теңге, алтын, күміс 1978 кг. және құрамында алтыны бар кендер 1653,0 мың. тонна. 2015 - 2017 жылдары 468 адамнан 557 адамға дейін жұмыспен қамтылды.

2014 жыл мен 2016 жылдың аралығында өңдеу өнеркәсібі «Балқашбалық»фирмасы ЖШС-гі өндірісінің өнім көлемі 300,8 млн. теңгеден 247,5 млн. теңгеге төмендеді. Өнеркәсіпте жұмыс істейтін халық санының төмендеуінің себебі «Балқашбалық фирмасы» ЖШС квота белгіленуіне байланысты 4 жер учаскесі қысқарып, консерві цехы жабылды. 2014 - 2016 жылдары 158 адамнан 165 адамға дейін жұмыспен қамтылды.

2017 жылдың 9 айында 2016 жылмен салыстырғанда «Балқашбалық фирмасы» ЖШС-гі өндірісінің өнім көлемі 164,1 млн. теңгеге немесе 96,2%-ға төмендеді.
Кесте 6.

«Балқашбалық фирмасы» ЖШС-гінің өндіріс қызметінің басты көрсеткіштері

Ұзақ уақыт аралығында құрал-жабдықтар және көлік құралдары, балық аулауға арналған құралдар жаңаланбаған және моральді, физикалық тұрғыда едәуір тозған. Қазіргі уақытта фирма негізгі қорының тозуы 60 %-ды құрайды.

Ауданды электро энергиясымен АҚ «НК «КТЖ» Сарышаған электрожабдықтау дистанциясы», ЖШС «Жезқазған энергия-өтім», ЖШС «ЛДТ Электро жүйесі» және ЖШС «Энергия» кәсіпорындары қамтамасыз етеді.

36 елді мекеннің 31 елді мекенінде 18,2 мың адам тұрақты электр энергиясын пайдаланады.Жалпы электр энергиясын тұтыну аймағы 324,0 км құрайды.Дуанши,Ақшкол, Жалаңтос, Жидебай, Кенели елді мекендеріне электр желісі тартылмаған. Аудандағы 36 елді мекеннің 13-і орталықтандырылған сумен қамтамасыз етілуде, 23 елді мекенде де орталықтандырылмаған сумен қамтамасыз етіледі, жеке көздер (құдықтар, ұңғылар) пайдаланады.

Нақты көлем индексі:

• 
  2014 жылы 98,2 %-ды құрайды;
  
• 
  2015 жылы 72,6 %;
  
• 
  2016 жылы 160,0 %;
  
• 
  2017 жылдың 9 айында 141,7 %, жалпы 444,8 %.
  

Ауданының қазақ қамту «мониторингіне жататын қызметтер 2 орта анықталды нің («БГРУ» ЖШС, «Балқашбалық» ЖШС).

2014 жылдың ауданның жүйеқұраушы кәсіпорындары 478,1 млн. теңге, сатып алушыларды жасады тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді жергілікті мазмұны 2013 жыл өсуімен салыстырғанда 0,1% құрады.

2015 жылдың ауданның жүйеқұраушы кәсіпорындары 480,0 млн. теңге сатып алушыларды жасады тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді жергілікті мазмұны 2014 жыл өсуімен салыстырғанда 0,1% құрады.

2016 жылдың соңында облыстың магистральдық кәсіпорындары 481,9 млн. Теңгеге сатып алулар жүргізді, тауарлардың, жұмыстар мен қызметтердің қазақстандық үлесі 461,2 млн. теңгені немесе 95,7% құрады. 2015 жылмен салыстырғанда 0,1% өсу. 2016 жылы бұл көрсеткіш 2014 жылмен салыстырғанда 0,2% өсті және 481,9 млн. теңгені құрады.
Кесте 9.

Көрсеткіш	Өлшем бірлігі	2014 ж.	2015 ж.	2016 ж.	қаңтар-қыркүйек 2017 ж.
Тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді сатып алудың жалпы сомасы	млн.теңге	478,1	480,0	481,9	458,9
Отандық өндірушілерден сатып алу	млн.теңге	456,6	458,9	461,2	438,7
Қазақстандық қамту	%	95,5	95,6	95,	95,6

2017 жылдың 9 айы ішінде тауарлар, жұмыстар мен қызметтердің қазақстандық қамтуы 438,7 млн. Теңгені немесе 2016 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 95,7% -ды құрады.

Аудан әкімінің 2017 жылға ТПИ жер қойнауын пайдаланушыларды сатып алудағы қазақстандық қамту үлесін арттыру жөніндегі іс-шаралар жоспары бекітілді.

Ауданның жер қойнауын пайдаланушылары: ЖШС «BAR NEO» ЖШС, «АҚ Алтыналмас» АҚ, «Ақтоғай Мыс» ЖШС, «Ұлы Тау К» ЖШС, «Copper KZ-CA» ЖШС («Азурит-ТК» ЖШС), «Балхаш Геологиялық Артик» ЖШС «ULMUS BESSHOKY» ЖШС, «Бирюк алтын» ЖШС, «Таукен-Самұрық» ҰТК »АҚ,« Балқаш Сарышаған »ЖШС.

Жасалған келісімшарт бойынша 2016 жылы жер қойнауын пайдаланушылардың тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді сатып алудың жалпы көлемі 10 051,4 млн. Теңгені құрады, қазақстандық қамту үлесі - 81,4%.

2017 жылдың бірінші жартыжылдығында жасасқан келісімшарттарға сәйкес, жер қойнауын пайдаланушы кәсіпорындардың тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді сатып алудың жалпы сомасы 7508,2 млн. Теңгені құрады, қазақстандық үлес 65,4% -ды құрады.
Өнеркәсіп өнімінің өсуіне қол жеткізу SWOT-талдауы

	Оң ықпал	Теріс ықпал
Ішкі жақтары	Мықты жақтары: жағымды геоэкономикалық жағдай (экономикалық кеңістік, еңбек ресурстары, транспорттық магистральдер); өңдеуші өнеркәсіптің жоғары үлесі, тамақ, металлургия - салаларында бәсекеге қабілетті орта және кіші кәсіпорындардың болуы; инновациялық жобаларды жүзеге асыру үшін кәсіпкерлік әлеует пен біліктілікті даярлық бар	Әлсіз жақтары: негізгі қорлардың жаңаруының жеткіліксіз қарқыны; өңдеуші өнеркәсіптегі бәсекелестіктің төмен деңгейі; кәсіпорындардың импорттық шикізаттардан тәуелділігі; талап етілетін біліктілік деңгейіндегі адами ресурстардың қол жетімділігінің төмендігі
Сыртқы жақтары	Мүмкіндіктер бизнес-жобаларды жүзеге асыру есебінен аймақ өнеркәсібін әртараптандыру; мемлекеттік және салалық бағдарламаларды жүзеге асыру жолымен саланы тиімді мемлекеттік қолдау; өңдеуші өнеркәсіп салалардың бірқатарында импортты алмастыруды дамыту; аймақ аралық байланыстарды реттеу; кәсіпкерлік қызмет тәуелсіздігін арттыру; Кедендік одақ нарығына шығу	Қауіптер экономика мен өнеркәсіптің дамуына аймақтық және жаһандық дағдарыстық құбылыстардың жағымсыз ықпалы әлемдік шикізат нарықтарындағы өзгеріп отыратын конъюнктура; Қазақстанның ішкі нарығында Кедендік одақ елдерінің компаниялары тарапынан күшейіп келе жатқан бәсекелестік; өнімнің бірқатар түрлері бойынша БСҰ енумен байланысты, халықаралық нарықтардағы бәсекелестіктің өсуі.

Аймақтық өнеркәсіптің өзекті мәселелері

1) Өнеркәсіп өнімінің өзіндік құны мен сапасына қатысты ішкі, басқарылатын тараптардың әлсіздігі:

а. материалды шикізаттың негізгі пайдалы компоненттіріні құрамын басқару;

b. өңдеуші өнеркәсіптегі өндірістің энергия сыйымдылығын басқару;

с. үнемді инновациялық технологияларды басқару.

2) Тар мамандану және инвестициялық тартымдылықтың төмендеуі.

Ақтоғай ауданының аграрлық-өндірістік кешенінде ауылшаруашылығы өнімдерін өндіру артып,халықтың тұрмыстық жағдайы жақсарып,қаржылық көмектің көбейгені байқалады.

2017 жылдың 9 айында Ақтоғай ауданының жалпы өндірілген өнім көлемі 9329,7 млн.теңгені құрады,физикалық индекс көлемі 100,9 пайыз болды.

Ақтоғай ауданында негізгі экономиканы аймақтың жалпы қосылған құнның 94% құрайтын ауылшаруашылық өнімдері болып табылады.Оның 32,7% өсімдік шаруашылығы және 61,3% мал шаруашылығында.

Ауданның ауыл шаруашылығының жалпы өнімінің ұлғаюы байқалады. Өсімдік шаруашылығы - 97,8%, мал шаруашылығы - 103,2%.

Қорытындысында 1 қаңтар 2018 жылға ірі қара саны 47,6 мың басқа,қой-ешкі 127,1 мың басқа,жылқы 22,6 мың басқа, құс 18,2 мың басқа өскен. Сонымен қатар мал өнімдерін өндіру арттырылды. 2017 жылдың 9 айында 5352,3 тонна ет, 22502,6 тонна сүт,1584,8 мың дана жұмыртқа өндірілді.

Малдың басым көпшілігі жеке аулаларда шоғырланған. Ауданда бар малдың оның ішінде ірі қараның 28%-ы жеке аулада, 70%-ы шаруа қожалықтарында тиісінше қой-ешкі- 12.4%,82%, жылқы- 23.2%,72%, құс-63%,34%.

Қалыптасқан шаруашылықтар бойынша ауылшаруашылық малдарының орналасу тәртібінің бір жүйеге келмеуінен (әсіресе жеке аулаларда) мал тұқымын асылдандыру,озық технологияларды пайдалану,құнарлы жем-шөппен қамтамасыз етуге қиындықтар туғызады.Тиісінше осы жағдай мал басын шоғырландырып,жалпы өнім көлемін көбейтуге кері әсерін тигізеді.

Көптеген ұсақ шаруашылықтар кепілге қоятын мүліктерінің жеткіліксіздігінен,алатын несие пайызы жоғары болғандықтан несие алуға қол жеткізе бермейді.Осыдан ауылшаруашылығы техникаларын жанарту ,асыл тұқымды мал сатып алуда қиындықтар туындайды.

Ауданда асыл тұқымды мал өсіретін 8 шаруашылық бар. Ірі қара өсіретін 4 асыл тұқымды шаруашылықтар Қараменде би а/о-дегі «Куандық», «Нұршат» , Шабанбай би а/о-дегі «Карим» шаруа қожалықтары, Ортадересін а/о-дегі «Алтын мирас Агро» ЖШС-і.

«Нұршат» , «Карим» шаруа қожалықтары ауданда асыл тұқымды мал өсіретін шаруашылық статусын 2015 жылы, «Алтын мирас Агро» ЖШС-і 2016 жылы алған.

Аудан бойынша асыл тұқымды дегерес биязы жүнді қой малын 4 шаруа қожалығы, асыл тұқымды қазақтың қылшық жүнді құйрықты қойын 1 шаруа қожалығы өсіріп отыр. Олар Қарабұлақ ауылдық округіндегі «Сәрсенбек » ш/қ, Нүркен ауылдық округіндегі «Бабатай» ш/қ, «Жәмші» ЖШС , Торанғалық ауылдық округіндегі «Науан» ш/қ.

Ауданымызда сапалы экологиялық таза мал өнімдерін алуда жұмыстар ұйымдастырылуда. АТЖ бадарламасына 156 шаруа қожалығы тіркеліп, 294 асыл тұқымды аталық мал сатып алынды. Селекциялық бағдарламаға 209 шаруашылық қатысып 14016 аналық малға субсидияланды.

2017 жылы аудан бойынша 2120 гектар жерге дәнді – дақыл себілді, бұл 2016 жылмен салыстырғанда 70 гектарға өскен.

Кейінгі жылдары өсімдік шаруашылығын мемлекет тарапынан қолдау жүйелі жүргізілгендіктен жаңадан ауылшаруашылық техникаларын алып, озық технологияларды пайдалану қолға алынды. 2017 жылы жоғары сортты дәнді-дақылдар егіліп жаңадан жоғары өнімді сорттар енгізілді. Олар «Қарағанды-22» бидай тұқымы, «Қарағанды -5» арпа тұқымы.

Аудан бойынша дәнді –дақылдан алған жалпы өнім 1,3 мың тонна(0,455 мың тонна бидай,0,855 мың тонна арпа).
Кесте 13.

Ауданда жем-шөп базасын нығайтуда жұмыстар жүргізілуде. Ол үшін көпжылдық шөп көлемін арттыру қолға алынды. Әр жыл сайын дәнді-дақылдар себу алаңын 100 гектарға, көп жылдық шөп алаңын 2000 гектарға ұлғайту жоспарланып отыр.

2012-2013 жылдары ауылшаруашылық техникалары алынбаған. 2014 жылы 99 млн. теңгеге 27 дана ауылшаруашылық техникасы, 2015 жылы 46,1 млн.теңгеге 12 дана, 2016 жылы 77,3 млн теңгеге 18 дана, 2017 жылдың 9 айында 72,2 млн теңгеге 21 дана ауылшаруашылық техникасы алынған.

Ауылшаруашылығы саласының дамуына ауылшаруашылығы техникаларымен қамтамасыз ету үлкен әсерін тигізеді. Осыған байланысты Республикалық және жергілікті бюджеттен тұрақты түрде қаражат бөлінуі қажет.

Аграрлық-өндірістік кешені өнімінің өсуіне қол жеткізу SWOT-талдауы

	Оң ықпал	Теріс ықпал
Ішкі жақтары	Мықты жақтары: 1) егіс көлемінің артуы; 2)малдың санын көбейту; 3) ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерiн кәсiпорындардың белсендi пайдалануы; 4) ылғал үнемдеу шараларын қолдану	Әлсіз жақтары: 1)шаруашылық жүргізуші субъектілердің кірістілігінің төмен деңгейі 2)ірі және орта кәсіпкерлік субъектілерінің үлесін төмендету: - жануарлардың төмен өнімділігі; - негізгі дақылдардың төмен түсімі; - еңбек өнімділігінің төмендігі 3)өсімдік шаруашылығы өнімі өндірісінің тұрақсыз өсу қарқыны климаттық жағдайдағы өнімдердің, яғни тәуелділікті бұзатын қазіргі заманғы технологиялардың төмен деңгейін - қазіргі заманғы агротехнологиялық білімдердің таралуының төмен деңгейін көрсетеді; 4) технологиялық жабдықтардың ескіруі; 5) тәуекелдерді сақтандырудың әлсіз жүйесі, қаржыландыру және сақтандыру жүйесінің тиімділігі төмен; 6) пестицидтердің көлемін ұлғайту.
Сыртқы жақтары	Мүмкіндіктер 1) ауыл шаруашылығына қолдануға жарамды жер ресурстары; 2) жердi тиiмдi және ұтымды пайдалану жөнiндегi шаралар; 3)мемлекеттік және салалық бағдарламаларды іске асыру арқылы қолдау көрсету; 4) кәсіпкерлік қызметтің еркіндігі.	Қауіптер 1) ірі ауыл шаруашылығы кәсіпорындарын құру үшін еркін (тартымды) жердің жоқтығы; 2) топырақтың сарқылуы; 3) суару, сумен жабдықтау және балық шаруашылығын жүргізу үшін пайдаланылатын кейбір ірі су көздерінің ластануы; 4) өткізу нарықтарының болмауы; 5) заманауи құны жоғары; ауылшаруашылық техникасы 6) шағын ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерді біріктірудің айқын тетіктері мен нысандарының болмауы.

Агроөнеркәсіп кешенінің өзекті мәселелері

- мал шаруашылығында - орташа және ірі көлемдегі өндірістердің жеткіліксіз дамуы ірі селекциялық-асыл тұқымды жұмыстарға кедергі келтіреді, шаруашылық жануарларын теңгерімді азықтандыру және қолданыстағы жайылымдарды ұтымды пайдалану, өндірістік процестерді механикаландыру және автоматтандыру деңгейі;

- технологиялық жабдықтардың жоғары дәрежесі;

- өсімдік шаруашылығында - фермерлік шаруашылықтардың бөлінуі және жер телімдерінің аз мөлшері ғылыми-дәлелденген егін егуін бақылауға және қазіргі заманғы технологияларды кеңінен қолдануға мүмкіндік бермейді;

- көп мал шаруашылығы өнімдерін ауыл шаруашылығының жалпы шығыс шоттары (94%) жартысынан, оның ішінде 35% халықтың экономикасын жасауға, негізінен жеке тұтыну барады өнімдерін көпшілік, орналасқан өнімдерін шаруа қожалығының 65%. Бірақ ауылдық жерлерде ірі тауар өндірісті дамыту, қарқынды технологияларды кең пайдалану үшін, қазіргі заманғы әдістерін пайдалану ауыл шаруашылығы өнімдерін терең өңдеу жүзеге асыру үшін, асыл тұқымды жұмысты жүргізуге, ветеринарлық қызмет көрсету сапасын арттыру және екі отандық және шетелдік нарықта бәсекеге қабілетті болуы мүмкін етеді. Ірі ауыл шаруашылығы компаниялары ауылдық жерлерде өмір сүру деңгейін арттыру;

Сауда экономикалық қызметтің ең ірі облыстардың бірі болып табылады. Ауданда 2016 жылдың 1 қаңтарына жағдай бойынша сауда-саттық қызметін 244 нысан жүзеге асырылады, оның ішінде 215 сауда, 26 тамақтандыру, 1 базар Сарышаған кентінде.

2014 жылы бөлшек сауда қасиеттерін өсу қарқыны 1,7% құрайды.

2014 жылы бөлшек сауда айналымының көлемі 772,6 млн. теңгені құрады немесе 2013 жылға қарағанда 29,3%, 2015 жылға - 799,4 млн. теңге немесе 2014 жылға қарай 0,3%, 2016 жылға - 940,1 млн. теңге немесе 2015 жылға қарай 17,6% өскен.

Бөлшек тауар айналымының негізгі бөлігін жеке кәсіпкерлікпен айналысатын және нарықта саудаласатын жеке тұлғалар қамтамасыз етеді.2017 жылдың 9 айында бөлшек сауда айналымы 785,8 млн. Теңгені құрады. НКИ - 100,9%..

2016 жылы сауда объектілері 245 немесе 2014 жылға қарағанда 1,2 % өсті (242 жоба 2014), оның ішінде

- Базар саны - 1;

- сауда объектілері саны (базардан басқа) - 218 немесе 2014 жылға 1,4% өсті (215);

- Қоғамдық тамақтану объектілерінің саны - 26 немесе 2014 жылға 4% өсті (25).

Жыл басынан бері сауда нысандарының саны 1 бірлікке өсті.

2016 жылы аудан халқын азық-түлік тауарларымен, ауылшаруашылық өнімдерімен қамтамасыз ету мақсатында нарықтық бағадан 10 – 15 % төмендетілген бағада аудан басында 36 жәрмеңке өткізіліп, 69,0 млн теңгенің тауары сатылды.

Инфляциялық процестер

Негізгі тауарлар мен қызметтерге бағаны шектеу мәселесі аудандағы мемлекеттік мекемелердің тұрақты бақылауында, олар келесі жұмыстарды атқарады:

Тауарлар мен қызметтер бағасының негізсіз өсуіне жол бермеу үшін тұрақты негізде аудандық штабтың отырысы өткізіледі.

Ішкі нарығын жеміс-көкөніс өнімдерімен қамтамасыз ету үшін жергілікті ауылшаруашылық тауар өндірушілерге нарықта еркін және жеңілдікті сауда орындары, доңғалақпен және сауда жолдарымен сауда жасалады. Өз өнімдерін арнайы мақсаттағы жерлерде сатуға рұқсат етіледі, осылайша делдал саудаға сатылады.
Сауданың өсуіне қол жеткізу SWOT-талдауы

	Оң ықпал	Теріс ықпал
Ішкі жақтары	Мықты жақтары: 1)қарқынды кәсiпкерлiк қызмет; 2) бәсекелестікке жоғары қарқындылығы; 3)тауарлық өнімнің жоғары қанығу диапазоны.	Әлсіз жақтары: 1) сауда және қоғамдық тамақтандыру білікті жұмысшылардың болмауы;
Сыртқы жақтары	Мүмкіндіктер 1)бөлшек сауда бәсекеге қабілеттілігін арттыру, бәсекелестікті арттыру; 2) мемлекеттік қолдау бағдарламалары арқылы қаржыландыруға қол жеткізу.	Қауіптер 1)жосықсыз бәсеке, тұтынушылардың құқықтарын бұзу; 2) қазіргі заманғы сауда форматтарын шағын бизнес ауыстыру.

Аймақтық сауданың өзекті мәселелері

- жеткіліксіз біліктілігі, сауда және қоғамдық тамақтандыру айналымы;

- қазына болмауы, қазіргі талаптарға, өндірушілер мен сауда ұйымдары арасындағы әлсіз экономикалық байланыстарды кездеседі.

«Қолжетімді баспана - 2020» бағдарламасы аясында іске қосылған объектілер:

- 2014 жылы – 496,6 шаршы метр.

- 2015 жылы –6904 шаршы метр.

- 2016 жылы – 4742 шаршы метр.

- 2017 жылдың 9 айында – 4934 шаршы метр.

2014-2016 жылдар кезеңінде. Құрылыс бағасының индексі 95,4% деңгейінде сақталды (2014 жылы - 103,6%, 2015 жылы - 108,6%, 2016 - 109,3%, 2017 жылдың 9 айында - 60,1%).