-КЕСТЕ. Диспозициялар және ақыл-ой дағдылары Мінез-құлық

Өзіңді таны
75
көбіне олардың өсуіне кедергі келтіретін үйреншікті әдеттер мен мі
-
нез-құлық режимдерінің құрбаны болады. Олар мұғалімдердің бала
-
ларға айқайлауы, өктемдік көрсететін ата-аналарға қолдау көрсетуі 
дұрыс емес деген көпшілік арасында қең тараған тұжырымды мы
-
салға келтіреді. Афроамерикалық студенттерден алынған сауалнама 
нәтижелері олардың құлықсыз, көңіл қошы жоқ мұғалімдерден гөрі, 
екпінді дұрыс қоймағаның үшін айқайлап жіберетін болса да, жоға
-
ры стандарттарға сай мұғалімдер болғанын қалайтынын көрсетті.
Сондай-ақ олар шағын қауіпті қалаларда авторитарлық стильдегі 
тәрбие оқушылардың қандай жетістікке жете алатынына біршама 
болжам жасай алады, себебі онда қателікке бой алдыратын жағдай
-
лар жоқ емес.
Мұғалім диспозициясы – бұл үйреншікті, тұрақты әдіспен пайым
-
дауға үйрететін интеллектуалдық оқыту. Коста мен Каллик ұсынған 
«Ақыл-ойдың 16 дағдысы», «үздік орындаушылардың», яғни ғалым
-
дар, дәрігерлер, инженерлер, кәсіпкерлер, суретшілер және оқытушы
-
лардың өмірде әр басқан қадамы сайын қиындыққа тап болғанда қа
-
лай әрекет ететіндігіне негізделген. Бұл диспозицияларды бір реттік 
мінез-құлық ретінде қарастыруға болмайды.
МакБердің сипаттауынша (2000: 9), мұғалімнің тиімділігі дегені
-
міз мынау: «Үздік мұғалім күрделі құрылымнан тұратын оқу ортасын
-
да жоғары деңгейдегі кәсіби шеберлігімен сыныпта оқу үшін тамаша 
жағдай туғызып, оқушыларын керемет жетістіктерге жетелейді». 
Әлемдегі үздік білім беру жүйесіне жүргізілген зерттеулер студент
-
терге оқу мен оқыту туралы өз ойлары мен болжамдарына тереңірек 
бойлап түсінуге көмектесетін және жоғары деңгейдегі педагогикалық 
білім беру бағдарламалары үздік ұстаздарға қарап түзілгенін көрсе
-
теді (Darling-Hammond and Lieberman, 2012). Мысалы, педагогикалық 
білімнің сингапурлық моделі мұғалімдердің «ойлау диспозициясын» 
(мысалы, жаңаны үйренуге құштарлық, жетістікке ұмтылу, икемділік, 
оқытуға ұмтылу) кәсіби біліктілігінің бір бөлігі ретінде дамытуға баса 
назар аударуды қамтиды (National Institute of Education, 2009). Ойлау 
диспозициясы ұғымы Ричхарттың (2001) еңбегіне негізделген, ол бі
-
лім беру жүйесі студенттерге өмір бойына қажет болатын ақыл-ой дағ
-
дыларын дамытуға көбірек көңіл бөлуді ұсынады.
2000 жылдардан бері барлық америкалық педагогикалық білім 
беру провайдерлері мұғалімдердің кәсіби диспозициясын олар жұмыс
-
қа кіріскенше дайындап, бағалауы қажет. Соның салдарынан мұғалім
-
дердің диспозициясына деген қызығушылық едәуір артты (LeBlanc 
and Gallavan, 2009). Америкалық мұғалімдердің білімін аккредиттеу 
жөніндегі ұлттық кеңес (NCATE) екі негізгі ұстанымға баса назар ау
-
дартады: әділдік және студенттердің бәрі оқуға қабілетті екеніне

Өзіңді таны
76
деген сенім (NCATE, 2008). Бір қарағанда бұл жай нәрсе сияқты, алайда 
идеологиялық қозғаушы күштер мен оқытуда табысқа жету үшін «дис
-
позициялық сәйкестікті (Wasicsko, 2007) қалай анықтауға болады» 
деген сияқты практикалық мәселелер күдік тудыратыны жайында ай
-
тылды. Америка университеттерінің көпшілігі бұған өзін-өзі бағалау, 
сыныптағы бақылау, сауалнама жүргізу, рефлексия және сценарийлік 
тапсырмалар сияқты шараларды қолдану арқылы жауап берді. Кейбі
-
реулер уақытты межелеу секілді кәсіби мінез-құлық пен мұғалімнің 
оқу мен оқытуға қатысты сенімін нығайта түсетін бақыланатын мінез-
құлықтың (диспозиция) ара-жігін бөледі. 
Еркін елде өмір сүретін мұғалім жұмысына кіріскенге дейін неге 
сенуі керек, өзін қалай ұстауы керек деген мәселелер сол күйі даулы 
болып қалды. Студент өз сыныбында ұрып жазалауды қолданудың на
-
сихатталатыны туралы мақала жазған жағдай да кездескен. Колледж 
оның жеке сенімдері мен бағдарлама мақсатының арасындағы айыр
-
машылықтарды сылтауратып, педагогикалық білім беру бағдарлама
-
сынан шығаруға тырысқан. Мемлекеттік апелляция соты бұл шешім іс 
жүргізу кезінде студенттің құқығын бұзды деген қаулы қабылдап, ол 
бағдарламаға қайта енгізілді (Wilkerson, 2006).
Біріккен Корольдікте педагогикалық білім беретін мекемелерден 
3-тарауда айтылғандай, кәсіби құндылықтарды насихаттау талап еті
-
леді. Алайда мұғалімдер диспозициясы мемлекет саясатында бәлен
-
дей көрініс таппаса да, тіркеуге ұсынылған Шотланд стандарттары 
мұны растап отыр. «Біздің оқушыларға білім беру тәжірибеміз құнды
-
лықтармен, дағдылармен және диспозициямен қалыптасады. Оларды 
оқыту үшін жұмыс істейтіндердің барлығы өзін тануы қажет» (GTC 
Scotland, 2012: 5). Англияда педагогикалық білім беретін мекемелер 
ұсынылған бағалауды қолдана отырып, оларды іріктеу рәсімдерінің 
бөлігі ретінде танымдық емес атрибуттарды бағалауға мүмкіндігі бар 
(National College for Teaching and Leadership, 2013). Бұл – үміткерлердің 
эмоцияларын бақылауын, уақытын дұрыс пайдалануын, басқалармен 
араласу және қысымға төтеп беру қабілеттерін анықтауға және жеке 
тұлғаға арналған тиімді тест.

жүктеу/скачать 5,81 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: