Бастаманың нәтижесін ұзақ уақыт күтуге тура келгенде Бастама нәтижесін бағалауға берілген уақыт қорытындыға апаратын уақыт-
тан қысқарақ болатыны белгілі. Мысалы, денсаулықты жақсартуға арналған
бастаманың мақсаты – өкпе дертінің қа-
терлі ісігі немесе ІІ санатты қант диабеті
сияқты аурудың ауыртпалығын жеңілде-
ту. Бірақ оның әсерін белгілі бір науқанға
телу қиын және мұндағы нәтиже бірден
баи�қалмаи�ды.
Мұндаи� жағдаи�да бағалаушылар жиі қолданатын стратегия – қолда бар уақыт
ауқымында өлшеуге болатын қысқамерзімдік нәтижелерден бастап ортамер-
зімдік нәтижелерге қол жеткізу керек. Оны ұзақмерзімдік нәтижеге сәи�кес-
тендіреміз. Нәтижені халықтың білім деңгеи�інің артуымен бағалауға болады.
Мысалы, шылым шегудің зияны мен инсулиндегі көмірсулардың кесірі туралы
халық хабардар ма? Темекі тарту деңгеи�ін азаи�ту немесе қантты тұтынуды тө-
мендету арқылы да нәтижені өлшеи� аламыз.
Салдарды өлшеу/бастамамен байланыстыру қиын болғанда
Жыныстық қатынастан барынша тартынуды көздеген орта мектеп жыныс-
тық тәрбие бағдарламасын бағалап беруіңізді өтінді. Бұл бағдарламаны бағалау
үшін жастар арасынан ыңғаи�сыздау деректерді жинап қана қои�маи� (олар өз-
дерінің сенімі/аи�налысатын ісі туралы ашық аи�туға ыңғаи�сыздануы мүмкін),
жыныстық қатынастан тартынуға себеп болатын кез келген факторды, аи�талық,
ата-ана, үлкендер, БАҚ – осы факторларды басқара алатын зерттеу хаттамасын
жасап шығаруыңыз керек. Есіңізде болсын, бұл жерде корреляцияны табу ғана
маңызды емес. Себеп пен салдарды тауып, ол әдісіңіз өзгеріске не аи�ырмашы-
лықтарға негіз болатын кез келген факторды бақылауға тиіс. Сыртқы фактор-
ларды бақылау – бағдарлама нәтижесін тіркеудің жалғыз жолы.
