Бағдарламасының құрылымы (Силлабус)
жүктеу/скачать 4,27 Mb. Pdf көрінісі
|
2 trimestr 2022-2023 umkd orman top raktanu
- Бұл бет үшін навигация:
- 3. Тундра топырақтары
| 2. Арктика топырақтары
Климаты суық, жылы мезгілдің ұзақтығы екі ай шамасында. Ылғалдылығы аз, орташа жылдық жауын-шашын мөлшері 130-200 мм болып, оның негізгі бөлігі қар түрінде трүседі. Шілде айының орташа температурасы 1-2 0 С. Бұл аймақта тоңдану көрінісі кең орын алғандықтан, жердің жарықтары және шөгінді материялдардың тоңды болуы орын алған. Соның әсерінен жер бедерінің арнайы келесідей микро формалары орын алған: борпылдақ жыныстарда жарқышақты полигондар, ал тасты жыныстарда әр түрлі белдеулер, тасты, шұңқырлар, шеңберлер, жолақтар кездеседі. Өсімдік жамылғысы сирек таралған негізінен мүк, Аркто-Альпілік бұталар (тасжарған тұқымдастар), кейбір астық тұқымдастар (қоңырбас) кездеседі. Бұл аймақта тау жыныстарының құрамына және орналасу жағдайына байланысты, өсімдіктер астындағы борпылдақ жыныстарда, әр түрлі химиялық ерекшеліктері бар (әлсіз қышқылдан карбонаттыға дейін және тұзданған) Арктикалық шымды (гумусты) топырақтар қалыптасқан. 3. Тундра топырақтары Туындыралық зонада топырақ түзілуі ылғал мен жылудың жетспеушілік жағдайында жүреді. Қысы суық әрі ұзақ, ал жазы қысқа әрі салықын. Орташа жылдық температура Батысында - 0,2 0 С-тан, Азиялық бөлігінде -16 0 С аралығында ауытқиды. 10 0 С-тан жоғары белсенді температурасының қосындысы арктикалық туындра бөлігінде 0 0 С тан, оңтүстік туындра мен орманды туындыра бөлігінде 400-600 0 С-ты құрайды. 5 0 С-тан жоғары температураның ұзақтығы аймақтың солтүстік бөлігінде 40 күн, ал оңтүстік бөлігінде 100 күн шамасында . Бұл зонада жылдық орташа жауын-шашын мөлшері 300 мм. Тундра териториясының жер бедері негізінен толқынды жазықтық (төбелі, дөңді) болып келеді және жекелеген өңірлерде таулы (Хибины, Чукотский таулы массивы және т.б.) жер бедері қалыптасқан. Топырақ түзуші тау жыныстары – әр түрлі гранулометриялық құрамы бар тасы көп, мұздық, теңіздік және аллювиальды шөгінділерден тұрады. Таулы өлкелерінде топырақ түзуші тау жыныстары негізінен элювиалды және делювиалды кесекті байырғы жыныстар. Ормандардың болмауы туындра зонасына тән ерекшелік. «Туындра» сөзі солтүстік қалықтары тілінде «ормансыз кеңістік» деген мағынаны білдіреді. Бұл аймақта негізінен мүкті-қыналы туындыралық өсімдік жамылғысы таралған. Топырақ түзілуінің ең басты ерекшелігі биологиялық зат айналымының баяу жүруінде. Бұл аймақтың топырақтары артық ылғалдану салдарынан органикалық заттардың ыдырауы анаэробты жағдайда жүреді. Тундра аймағының топырақ жамылғысы 4 типке бөлінеді: Арктикалық, Туындралы- глейлі, Туындралы-шымтезекті-батпақты, Туындралы-шымды. Туындра топырақтарын ауыл шаруашылығында негізінен бұғы шаруашылығында пайдаланады. жүктеу/скачать 4,27 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|