Bulletin «Педагогика ғылымдары» сериясы
жүктеу/скачать 6,57 Mb. Pdf көрінісі
|
Майлыбаева Вестник
| Оқушылардың кәсіби жүйесі
– бҧл, қоғамның жҽне тҧлғаның қызығушылығында оқушылардың кҽсіби жҽне ҽлеуметтік ҿзін анықтау ҥдерісін жетілдіруге бағытталған ҽртҥрлі мемлекеттік жҽне қо- ғамдық ҧйымдардың, кҽсіпорын мекемелері мен мектептердің, сонымен қатар жанҧяның басқары- латын ҧйымдастырылған іс-ҽрекеті» . Қазіргі таңда кҽсіби бағытталған жҧмыстар жҥйесі келесі бағыттардағы іс-ҽрекеттерді қамтиды: 1. Кҽсіби ақпаратты, ҥгіттеуді қамтитын кҽсіби білім. 2. Қандай да бір мамандыққа тҧлғаның қзығушылықтары мен қабілеттерін ерекшелеуге бағыт- талған алдын-ала кҽсіби диагностика. 3. Кҽсіби кеңесші тҧрғысынан мамандықты таңдауға негізінен жеке кҿмек кҿрсетуге бағытталған кҽсіби кеңес. 4. Аталған мамандықты табысты меңгере алатын жҽне онымен байланысты еңбек міндеттерін орындай алатын жоғары ықтималдықты тҧлғаларды таңдау мақсатында кҽсіби іріктеу. 5. Ҽлеуметтік-кҽсіби бейімділік. 6. Оқушылардың алдына жауапкершілік, кҽсіби адалдық жҽне адамгершілік міндеттерін қалып- тастыру масақтында қойылатын кҽсіби тҽрбие [4]. Ҽртҥрлі бағыт бойынша еңбектерде кәсіби бағытталған жұмыстар формасы мен әдістері анық- талды – бҧл мамандықтар, ҽңгімелесу туралы ҽңгімелер Мейлінше маңызды ҽдіснамалық мҽселелер қҧрамына кҽсіби бағыттылықтың тиімділігі кҿрсет- кіштерін анықтау мҽселелері кіреді. Қазір мектептің кҽсіби бағытталған жҧмыстарының тиімділігі Абай атындағы ҚазҰПУ-ң ХАБАРШЫСЫ «Педагогика ғылымдары» сериясы, №1(57), 2018 207 қанша оқушы (пайыз тҥрінде) оларды бағыттаған мамандықты таңдағанын жҽне сол бағыт бойынша жҧмыс жасайтындығымен анықталады. Мҧндай кҿрсеткіш маңызды, бірақ жеткілікті емес. Мысалы, жоспарланған оқушылар пайызы педагогикалық, ҽлеуметтік, психологиялық жҽне экономикалық тҧрғыдан дҽлелденген емес, ҽртҥрлі қҧралдармен қол жеткізуі мҥмкін. Егер бҧл кҿрсеткіш оқушылармен кҥрделі диагностикалық жҽне тҽрбеилік жҧмыстарсыз басты мақсат жҽне кҽсіби бағыттылықтың ҿзіндік мақсаты болып табылса, онда бҧл жҧмыстар алдыңғы қатарда кҽсіби бағыттылыққа кедергі келтіретін жағдайда болады, яғни кҽсіби бағыттылыққа оқушылар тарапынан да жҽне олардың ата-аналары тарапынан да сенімділікке нҧқсан келтіреді. Қойылған мақсатқа жету мҥмкін жҽне дҽлелденген тек қана жоғары сынып оқушы- ларымен белсенді жҧмыс жасалған кезде, сонымен қатар олардың тҧлғалық бейімділігімен, қоғам- ның, қаланың, районның, олар тҧратын ауылдың тҧтастай қажеттіліктеріне жауап беретін нақты қызығушылықтары мен қабілеттерін ерекшелеуде, мамандықты дҧрыс таңдауға сенімділікті қалып- тастыруда мҥмкін болады. Практикада оқушылар ҿмірдегі аталған мамандықпен байланыса отырып, ҿзінің таңдауының қажеттілігі мен дҧрыстығын тҥсіне алады. Бірақ бҧл ҿмірде, мектепті бітіргеннен соң пайда болса, онда кеш болады жҽне оқушыларға ҿз таңдауын жасаудағы қателіктерін мойындау қиын болады. Мҧндай жағдай болмау ҥшін мектепте, информатика сабағында олардың мамандығындағы ақпарат- тық-коммуникациялық технологияның маңыздылығын кҿрсету керек жҽне практикада тексеруге мҥмкіндік беру керек. Мамандықты жҽне жҧмыс орнын табысты таңдаудың мейлінше маңызды психологиялық кҿрсеткіші жасалған таңдаумен адамның қанағаттануы болып табылады. Маман- дыққа, орынға жҽне орындалатын жҧмыстың сипатымен, еңбекақысымен қанағаттану деңгейін баға- лау ҥшін тесттер мен сауалнамалар қолданылады. Осылайша, « кәсіби бағытталған жұмыстардың тиімділігінің басты кӛрсеткіші қаланың, ауданның, аймақтың, қоғамның тұтастай қажеттілігіне жауап беретін жұмысқа, оқуға, техникум мен ЖОО мамандық бойынша түсуші оқушылар санының теңестірілуі » . Кҽсіби бағыттылықтың қҧрамды бҿлігі – кҽсіби іріктеу, яғни мейлінше жоғары ықтималдықта аталған мамандықты табысты меңгере алатын жҽне онымен байланысты еңбек міндеттерін орын- дайтын тҧлғаларды таңдау болып табылады [5]. Кҽсіби таңдау ҥдерісінде адамның кҽсіби жарамдылығын адамдарда бар физиологиялық жҽне интеллектуалдық айырмашылықтар негізінде анықтайды. Физиологиялық жҽне интеллектуалдық айырмашылық адамға еңбектің бір тҥріне қолжетімділігі мен біруақыттағы қиындығы немесе басқалардың қолжетімсіздігін белгілейді. Алайда бҧл табиғат адамға кҽсіби жақындықты білдірмейді. Адамдар ҿмірге токар немесе жазушы жҽне мҧғалім болып келмейді. Микробиология мен басқа ғылымдар саласындағы ҽлемдегі соңғы жетістіктерден болашақ кҽсіби жарамдылыққа деген кҿрсеткіштер арта тҥсті. «Кҽсіби жарамдылық – бҧл адамның физиологиялық сапалар мен психологиялық ерекшеліктері- нің кҽсіби талаптарға сҽйкестік деңгейі» [6]. Егер бҧл сапалар жҽне ерекшеліктер қажетті талаптарға жауап бермесе, онда тҧлғаға кҥш тҥседі. Бҧл кҽсіби толыққандықсыз жағдайдан қоғам жҽне тҧлға да жапа шегеді. «Кҽсіби таңдау ретінде арнайы ҧйымдастырылған зерттеушілік ҥдерісі тҥсіндіріледі, оның мақ- саты – ғылыми негізделген ҽдістер кҿмегімен қатысушылардың кҥрделі жауапты мамандықтарға оқуы мен жҧмыс істеуі бойынша психофизиологиялық жҽне ҽлеуметтік-психологиялық жарамдылық деңгейі мен мҥмкіндігін анықтау» [7] . Қазіргі таңда кҽсіби бағыттылықтың тҿрт тҽсілін ерекшелеуге болады: 1. Ақпараттық. 2. Диагностикалық-кеңесші. 3. Дамытушы. 4. Белсендіруші. Басқа да директивті-манипулятивті, ҽлеуметтік-ҥгіттеуші, психотерапевтикалық жҽне т.б. тҽсіл- дері бар. ВЕСТНИК КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №1(57), 2018 208 жүктеу/скачать 6,57 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|