Bulletin «Педагогика ғылымдары» сериясы
жүктеу/скачать 6,57 Mb. Pdf көрінісі
|
Майлыбаева Вестник
| Абай атындағы ҚазҰПУ-ң ХАБАРШЫСЫ «Педагогика ғылымдары» сериясы, №1(57), 2018
211 Мына нҽрселер ҿзіне кҿңіл аудартады: іс жҿнінде барлық ғалымдар еліктегіштік суицидке бар- лық адамдар емес, тек ҽлсіз жеке тҧлғалар ғана бой ҧратына сенімді. Оларға ҿмірлік тҧрақшылығы тҿмен дҽрежелі, жеке тҧлғаның мінез-қҧлқы бар патологиялық деңгейге (полоризацияланған) дейінгі акценттелінген детеринацияланған ҽлеуметтік-психологиялық, дезатаптациясы бар адамдар тиесілі. Толығымен алғанда еліктегіштік суицидтер абсалютті дҽл тҥрде суициальдық мінез-қҧлықтың қалыптасуының классикалық сызбасында орын алады: ол оған барабарлық тҥрде қиыншылықтарды жоюға мҥмкіндік бермейтін бірнеше сыртқы психо-жарақаттық факторлар мен психиологиялық сипаттағы жҽне тҧлғадағы жоғарғы факторлардың қабаттасуы нҽтижесінде қалыптасады. Жарнама- ланған ҿзін-ҿзі ҿлтірушіліктің кҿрсетілімдік бопсалаушының мотивация кезінде оның ҿзіне тарту тҽсілі кҿңіл аудартады. Шынайы суицидтік мінез-қҧлық кезінде суицид жасаушы ҿлімге алып келетін сыбырлау жҥрек- тегісін алады. Суицид қиын ҿмірлік жағдайлардан шығу жолы ретінде кҿрінеді, басқа суицидальдық акті туралы хабарлама қатерлі шешім қабылдауды мҽжбҥрлейді. Арандатушылық медиақҧрандар жағдайында суицидтік тҥрде ҿзін қҧрбан шалушылық орын алған альтуристік қҧндылықтарды, мотивтерді ҿзекті етеді, кек алу суициді жағдайында жинақталған қарсылық білдірушілік дабылы жҽне фрустрацияның зардаптары ҿзекті бола тҥседі. Сондықтан да ҥлкиген болатын еліктегіштің ҧқсастығы қаншалықты тҥрде кҥшті болса, Вертердің синдромы да соншалықты тҥрде аса ашық кҿрініс бере тҥседі. Ҽрине ең ҽлсіз топтың бірі ауру-сырқаумен сҽйкестендіруге болмайтын психологиялық бҧзылу- шылықтары бар адамдар болып табылады. Екінші ҽлсіз топ – бҧл ҿскелең ҧрпақ болып табылады. Еліктегіш суицидтің балалар арсындағы орын алуы туралы мҽліметтер жекелей алғанда шынайы тҥрдегі суицидтік мінез-қҧлық туралы емес,кҿзге кҿрінген ҿзіне қол жҧмсаушының фатальдық ойын- дық имитациясы туралы болуда. Жас жеткіншектік «Вертердің ҽсері» позициясы ҿте ашық тҥрде кҿріне береді (ҽсіресе қыздарда), бҧны 1986 жылдың ҿзінде Д.Филлас жҽне Л.Харатенсен анықтаған. Жас ерекшелік ҿзгешілігіне ҧшыраушылық тҥсіндіріледі, ол ерекшеленушіліктің сҽйкестену «бір жастағылар» мен жоғарылаған референшілігімен ҿмір сҥрудің соңғы аяқталуының тҥсінбеушілігі- мен, ҿмір мағынасы туралы тҥсініктердің романтикалығымен максимальданған ҥрдістерімен, ҿзін-ҿзі бағалаушылықтың, эмоциональдық тҧрақсыздығымен байланысты болады. Сондықтан да, жас ерек- шеліктерінің психологиялық тҥрін манипуляциялай отырып, жҽне виртуальдық ортаның мҥмкінші- ліктерін пайдалана отырып, «киттік» қоғамдастықтардың (жоғарғы суидциттік тҥрде қауіпті ҽлеу- меттік ғаламторлық топтар, оның символисында киттің бейнесі болады) болуы жеткіншектерді «тҥсінбейтін ақымақ, зҧлым, қоршаған ортадан алынатын керексіз элемент ретінде «мас болуға» шақыра отырып, суицидке дейін жеңіл тҥрде жеткізеді. Бҧл ҽсер біреулердің ҿмірден «табысты тҥрде мас болып шыққан» қҧрдастарының ҧдайы еске алуымен тҥсіндіріледі. [3, 156 -160 б.] Мынандай қорытындымен еліктеуіштік суицидтің себептері туралы пайымдауларды аяқтаймыз: медиаҿнімдердегі суициальдық мінез-қҧлықтар туралы хабарламаларды ҿзіне қол жҧмсаушылықтың себебі деп санауға болмайды. Олар бейімделіп ҥлгермеген жеке тҧлғаның соңғы шешімі ҥшін тек стимул ғана бола алады. Медиаҿнім дердің суицидогенділігінің бейтараптануы мақсатынан болатын қандай мемлекеттік іс-шаралар қарауға алынуда? Ҽр тҥрлі елдерде кластерлік суицидтардың алдын-алудың ҽдістерінің бірі - ҿзіне қол жҧмсаушылыққа тікелей тҥрде шақыратын ақпараттарға деген тыйым салулар болып табылады. Бҧл суицидке шақыратын, суицидтік қауіпті веб-сайттарды бҿгеп тастау арқылы болатын қызмет кҿрсетушілік, жалған психологиялық, діни экстремистік топтардың іс-ҽрекеттерін шектеу арқылы жасайды жҽне т.с.с. Жҽне де кҿптеген мемлекеттерде суициальдық мінез-қҧлық туралы ақпаратқа не медиаҿнімді кҽмелетке толмағандарды кҿруі, тыңдауы, оқуы, ойнауы ҥшін жол бермеу ҥшін де марқалайды. Басқа маңызды бағыт-медиаҿнімдердің суициальдық тақырыпты жарыққа шығару кезіндегі олар- дың бірнеше мҽрте дҽлелдеген нҽрсе - суициальдық жағдайларын БАҚ жауапты тҥрде жарыққа шы- ғуы медиаҿнімдердің тҧтынушыларының арасындағы еліктеушілік тҥрде ҿзіне қол жҧмасауы тҿмен- детеді. Австриядағы БАҚ-да кең жҽне жалпыма тҥрде талқыланудағы метрода жҽне жер асты поез- дарының дҿңгелектері арасындағы еліктеушілік ҿз-ҿзін ҿлтірушілікті айтарлықтай тҥрде тҿмендетін, поездардың астына тҥсу суицидтерінің тиімді болатын тыйым салулар да белгілі. Соғыстар болған |