Дәріс №1. География ғылымдарының жүйесі, оның тұтастығы. Сұрақтар

Көлік және байланыстың салалық құрылымы

жүктеу/скачать 152,5 Kb. бет 19/21 Дата 19.09.2022 өлшемі 152,5 Kb. #149907

Бұл бет үшін навигация:

• Көлік салаларының ара қатынасы.

Көлік және байланыстың салалық құрылымы. Қөліктік инфрақұрылым екіге бөлінеді: бірінші топқа: елдер (халықаралық қатынас) мен қалалар арасындағы ( қалааралық қатынас), екінші топқа: ішкі қалалық қатынас және ауылды елді мекендер арасындағы қатынас, туризм және экскурсиялық қатынасы және т.б. (ішкі қалалық және қала маңы аралық қатынас) Бірінші топ 7 негізгі саладан тұрады ішкі су (өзен), теңіз, темір жол, автомобиль, әуе, электрон және құбыр көліктері. Екінші топ – метрополитен, трамвай мен троллейбус, автобус, такси, аспалы жолдар, ат-арба , велосипед және т.б. Көліктің басты экономикалыө статистикалық көрсеткіші – жүк айналымы (тонна-километр), жолаушы айналымы (жолаушы-километр), көліктің материалдық – техникалық базасы (жолдардың ұзындығы, көліктің саны), көліктің тасымалдау экономикасы (тариф, шығын, пайда (кіріс). Сонымен бірге, экономикалық географияда жолдың 1000 км аумаққа шаққандағы тығыздығы есептеледі. Ол аймақтың көліктік игеру деңгейін көрсетеді. Көліктегі болатын әртүрлі авариялардың деңгейі де есептеледі, ол көлік инфрақұрылымының дамуы мен тасымалдауды ұйымдастырудың деңгейін көрсетеді. Көлік салаларының ара қатынасы. Көлік салаларының ара қатынасын кешенді тұрғыда баға беру үшын мына көрсеткіштер қолданылады : 1. Тасымалдау жолдарын құруға кеткен шығын; 2. Көлік құрал-жабдықтарына кеткен шығын; 3. Қосымша шаруашылық: жүкті тиеу және түсіру, жерді игеруге, қоймаға және т.б. кеткен шығын; 4. Еңбек ақы төлеу және отынға кеткен шығын; 5. Әр тонна жүкке, әр жолаушыға кеткен шығын; 6. Әр жолаушыны, әр жүкті тасымалдауға кеткен уақыт; 7. Көліктің әр түріне тиесілі жүктің көлемі (салмағы); 8. Жол апаттары; 9. Табиғат жағдайына тәуелділік; 10. Толассыз (үздіксіз) пайдалану; 11. Желілік; 12. Көліктің тасымалдау кезінде бүлінуі, шығыны деңгейі. Жоғарыдағы он екі көрсеткіштер бойынша максималдық, минималдық және орташа баға беруге болады. Негізінен көлік салалар ара қатынасын салыстырғанда біріншіден, оның капиталды пайдалану деңгейі, екіншіден, технологиялық даму деңгейі, үшіншіден, жылдамдығы, тасымалдау көлемі ескеріледі. Дегенмен, әлемнің әр аймақтарының табиғат жағдайы, әлеуметтік-экономикалық және технологиялық дамуы, әр түрлі көлік жүйелерінің құрылуына әсер етеді. Мысалы, Қазақстанның көлік жүйесінің жұмысына көз салсақ (2006ж), еліміздің жүк аналымында (барлығы – 328,5 млрд т/км), темір жол үлесі – 57,4 %, құбыр – 27,0%, автомобиль – 15,6%, өзен – 0,03%. Жолаушы аналымында: автомобиль- 85,8%, оның ішінде автобус -58.7%, таксомотор -26,5%, қалалық электр қөлігі (тролейбус, трамвай) – 0,6%, әуе жолы – 2,8%. Басқа елдермен салыстырсақ, Жапония мен Ұлыбританияда теңіз жолына жүк айналымының 88,3% және 80,5% келеді, Германияда 48,5%, жүк айналымы автомобиль көлігі үлесінде, АҚШ-та жүк айналымының 31,6% темір жолы, 24,1% - автомобиль жолы, 18,7% - теңіз жолы, 15,3% - құбыр, 9,9% өзен үлесіне тиеді. жүктеу/скачать 152,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу: