Үлестірмелі материалдар.кестелер ,муляждар, тесттер
Бақылау сұрақтары (кері байланыс). 1.Ас қорытылу патологиясы
2.Асқазанда ас қорытылу бұзылысы
3.Сілекей бездерінің бұзылысы
Негізгі әдебиеттер. 1.Ә.Нұрмұхамбетұлы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007 – С. 22 – 25, 75-80.
Патофизиология // Под ред. Новицкого В.В., Гольдберга Е.Д. Уразовой О.И.– Москва: Изд-во
ГЭОТАР, 2010., том 1, с. 73-87
2.Ә.Н.Нұрмұхамбетовтіңредакторлығымендәрістер курсы: Патофизиология в схемах и
таблицах: – Алматы: Кітап, 2004 – С. 17-22.
3.Патологическая физиология: Учебник п/р Н.Н.Зайко и Ю.В.Быця. – 2-е изд. – М.: МЕДпресс-информ, 2004 – С. 30 -38
4.Патологическая физиология п/р А.Д.Адо, М.А.Адо, В.И.Пыцкого, Г.В.Порядина,
Ю.А.Владимирова. – М.: Триада-Х, 2002 – С. 8-14.
Қосымша әдебиеттер.
1.Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга.-Томск:Том.ун-та, 2001, С. 33-37.
№10 Тақырып.Тыныс алу мүшелерінің анатомиясы
Мақсаты.Тыныс алу жүйелерінің құрылысын және қызметік ерекшеліктерін оқып білу.Тыныс алу мүшелерінің топографиясын үйрену
Дәріс жоспары 1.Тыныс алу жүйесі
2.Тыныс алу мүшелерінің синтопиясыскелетопиясы,галотопиясы
3.Тыныс алу процесі
Дәріс тезистері. Тынысалужүйесіsystemarespirаtorium. Тынысалуағзаларыдемалғанауаменбіргеөкпеарқылықанғаоттегінжеткізіп, демшығарғанкездекөмірқышқылгазыншығаруүшінқызмететеді. Тынысалубетінеауаныңағынынқамтамасызететінтетікқажет. Осыменбайланысты, өкпеденбасқатынысалужолдарыболады, атапайтқанда: мұрынқуысыменжұтқыншақ (жоғарғытынысалужолдары) содансоңкөмей, кеңірдекжәнебронхылар (төменгітынысалужолдары).Тынысалудегенімізорганизмніңқоршағанортаданоттегінсіңіріп, өзіненкөмірқышқылгаздыбөлуінқамтамасызететінпроцестержиынтығы. Демектынысалудыңмәніорганизмторшаларыноттегіменқамтамасызетуарқылықоректікзаттарқұрамындағыэнергияныбиологиялыққұндытұргеайналдырып, денедепайдаболғанкөмірқышқылгаздыбөліпшығаруда.
Тынысалғандаағзаменсыртқыортагаздарменалмасады, ішкеоттегікіріп, сыртқакөмірқышқылгазыайдалыптұрады. Бұлпроцесскеудеқуысындаорналасқанөкпеніңальвеоларында (лат. - оймақуыс, науа) жүреді. Тынысалукезіндеөкпеніатмосфермалықауаменжәнеодангазбенқаныққанауанытасымалдаутынысалужолдарыарқылыжасалады. Демалужәнедемшығаруқанайналымжүйесіарқылыағзаныңбарлықмүшелерінеәсеретеді.
Ересекадамқалыптыкүйіндедемалғандаөкпеге 300-500 млауакіредіжәнебірминутта 16-18 тынысалуқозғалыстарынжасап, өкпесінен 6-7 литрауаөткізеді. Ауаныңмөлшеріадамныңсалмағынажәнебойынабайланысты, бойыұзынжәнесалмақтыболса, соғұрлымкөпауаөтеді. Ересекадамғақарағандабалағаауакөбірекқажет. 2-3 жастағыбаланыңөкпесіарқылы 5-6 л., кейде 7 л. ауаөтеді, бұлбаланыңдемалуерекшелігінежатады, сондықтанбаланыңденесіненбуретіндесукөптепшығып, тершеңболады.
Кеңсіріктің жоғарғы жағында түрлі иістерді қабылдайтын иіс сезу жүйкелерінің ұштары орналасады. Мұрын қуысы ішкі танау тесігі арқылы жұтқыншақпен жалғасады. Жұтқыншақта асқорыту және тынысалу жүйелерінің жолы түйіседі. Тамақ жұтқыншақтан өңешке, ауа жұтқыншақ арқылы көмекейге өтеді. Жұтқыншақ әрі асқорыту, әрі тынысалу мүшелер жүйесіне жатады.
Көмекей (көмей) – мойынның алдыңғы жағында орналасқан іші қуыс шеміршекті мүше. Оның ішкі бетін кілегейлі қабықша астарлап жатады. Қабырғасы 3 сыңар, 3 жұп шеміршектен түзілген. Ірі шеміршектеріне: төменгі бөлігіндегі сақина тәрізді, алдыңғы жағы мен бүйіріндегі қалқанша тәрізді, үстіңгі жағындағы көмекей қақпақшасы жатады. Көмекейдің артқы жағында 3 жұп майда шеміршектер болады. Шеміршектер бір-бірімен жартылай қозғалмалы байланысқан. Шеміршектерге бұлшықеттер бекінеді. Шеміршектердің арасында – 2 дыбыс сіңірлері болады, оларда шеміршекке бекінеді. Дыбыс сіңірлері бір-біріне қатарлас жатқан иілгіш, серпімді талшықтардан түзілген. Дыбыс сіңірлерінің арасындағы кеңістікті дыбыс саңылауы дейді.
