Э. М. Мурзаев былай деп жазған: Қазіргі әлемді географиялық атауларсыз елестету мүмкін емес. Пошта, телеграф, темір жолдар өз қызметтерін тоқтатады, үшақ- тар әуежайда, кемелер аты жоқ кеме токтайтын жерлерде түры
жүктеу/скачать 0,76 Mb.
|
treatise53019 (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- ҚАЗАҚСТАН ОНОМАСТАРЫНЬІҢ ПЕРСОНАЛИЙІ Әбдірахманов Айтым Әбдірахманүлы
- Жанұзақов Телғожа Сейдінұлы
| ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ТАҚЫРЫПТАРЫ
(реферат түрінде) Жалкы есім - тілдік категория. Қазак антропонимдік жүйенің тарихи дамуы. Қазіргі казак антропонимдік жүйесі. Қазак антропонимдердің стилистикалық реңкі. Орыс (басқа үлттар) антропонимдік жүйесі. Қазак кісі есімдер жүйесіндегі шет тілдік есімдер. Орыс антропоиимдік жүйедегі шет тілдік есімдер. Қазак және орыс есімдері: ортак белгілері және ерекшеліктері. Қазақ антропонимиясындағы сөзжасам. Қазак кісі аггарының шығуы. Орыс (баска үлттардың) кісі аттарының шығуы. Қазақ фамилияларының лексика-семантикалық негіздері. Орыс фамилияларының негіздері (қазақстан онимдері бойынша). Бейресми кісі аттары (кез келген тіл материалдары бойынша). Сөйленістегі кісі аттарыныңөзектілігі (функционалды аспект). Шет тілдегі жалкы есімдерді қазақ тілінде берудін фонетикалық негіздері. Лақап аттардың шығуы: этимологиясы, атау беру уәждері. Лақап аттардың жасалу тәсілдері. Жасырын аттардың даму тарихы. Топонимдер - жер тілі. Топонимдік зерттеу әдістерінің дамуы. Қазак топоним күрамындағы географиялык терминдердің си- паты. Қазак географиялык атаулардың типтері мен күрылымы. Қазакстанның көне топонимдері.
Қазакстандағы орыс топонимдері. Қазіргі карта - Қазақстан қалаларының атаулары (қалыітгасу тарихы, синхронды жағдайы). Жалқы есімдердің үлттық-мәдени ерекшеліктері (әр түрлі онимдер бойынша). Топонимика - этногенетикалық ізденістердің дереккөзі. Қазақстанның геофафиялық атаулары. Топонимиканың этимологиялық әдісі. Қазақ халык космонимдерінің сипаты. Орыс космонимдерінің атау беру гіринциптері. Қазак жүлдыз шогырларыныц атаулары. Халық космонимдерінің ерекшеліктері (салғасгырмалы талдау). Көркем әдебиет кейіпкерлерінің есімдері. Коркем әдебиеттегі жалкы есімдер - стилистикалық категория. Баспасөздегі жалкы есімдердің қызмет аясы. Топоним - газет мәтінінің функционалды бірлігі. Антропоним жэне саяси дискурс. Диалект және жалқы есім. Жаргон және жалқы есім. Қала тоионимикалық кеңістігі. Қала урбанонимдері. Ауыл елді мекендерінің атаулары. Семиотика және тауар белгілері. Жануар атауларының синаты. Жалқы есімдердің лингвоелтанымдық қызметі. Кірме жалқы есімдер және практикалық транскрипция. Ономастикалык терминологияның жүйелілігі. Онимдену: жалпы есімдердің жалқы есімдерге ауысу үрдісі. Бейонимдену: жалқы есімдердің жалпы есімдер- ге ауысу үрдісі. ҚАЗАҚСТАН ОНОМАСТАРЫНЬІҢ ПЕРСОНАЛИЙІ Әбдірахманов Айтым Әбдірахманүлы (25.12.1928— 20.03.1994) - филология ғылымдарының докторы. Абай атындағы Қазақ педагогикалық институтында білім алған (1946-1954). 1955 жылы “Қазақстан топонимдерінің кейбір мәселелері” атты кандидаттық диссертациясын (ғылыми жетекшісі - проф. С. Аманжолов) және 1991 жылы - “Қазақстан топонимдерін тарихи этимологиялық зерттеу” атты докторлық диссертациясын қорғады. 1970 жылдан 1981 жылға дейін Қазақстан Республикасы ғылым академиясы А. Байтұрсынұлы атындагы Тіл білімі инсти- тутының ономастика бөлімін басқарды. 130 шақты ғылы- ми еңбектердің авторы. Қазақ топонимикасы, терминология, қазақ орфографиясы бойынша маман болған. Оның еңбектерінде Қазақстан топонимдері лексика-семантикалық, лексика-грамматикалық, әсіресе, тарихи-этимологиялық бағыттар бойынша талданған. Бүл ізденістер қазақ ономастикасын, казақ тілін дамытуда, Қазақстан территориясында көне түркі және түркі емес рулардың қоныстануын, Қазақстан этногенезі мен этни- калық тарихын анықтауда қүнды болып есептеледі. Зерттеулер алтай тілдік үядағы басқа тілдермен тарихи салыстыру арқылы жасалды. Қазақ ономастикасының негізін калаушылардың бірі. Негізгі еңбектері: Қазақстан- ның жер-су аттары [1959], Топонимика және этимология 163 Қазақстан ономастарыныц персоналийі [1975], Орталық Қазақстанның жер-су аттары [1989, автор, бірі], Қазақстанның этнотопонимикасы [1968], О географических названиях Казахстана, их исследовании, написании и транскрипции // Известия АН КазССР. Серия общественная [в соавт., 1971], Орфографический словарь географических названий [в кн. Р. Сыздыковой Справочник по казахской орфографии и пунктуации, 1960]. Жанұзақов Телғожа Сейдінұлы (15.07.1927) - филология ғылымдарының докторы, профессор, Казак- стан Республикасы гылым академиясы А. Байтүрсын- үлы атындағы Тіл білімі институтының бас маманы, Казак- стан Республикасы ғылым академиясының Ш. Уәлиханов атындағы сыйлықтың, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, Қазақстан Республикасы Гуманитарлы ғылым академиясының академигі. Абай атындагы Қазақ педагогикалық инсти- тутында білім алған (1946-1951). Абай атындағы ҚазПИ ас- пирантурасын өткен (1951-1952). 1960 жылы “Қазак тілінің кісі аттары” атты кандидаттық диссертациясын (ғылыми жетекшісі - проф. С.Е. Малов пен акад. I. Кеңесбаев) және 1976 “Қазақ тілі ономастикасының негізгі мәселелері” атты докторлық диссертациясын қорғады. Т. Жанүзақов - Қазақстан Республикасы үылым академиясы Тіл білімі институты ономастика бөлімінің негізін қалаушылардың бірі, оның түңғыш меңгеруші- лерінің бірі. 180 аса ғылыми еңбектің авторы. Теоретикалық ономастика маманы, жалқы есімдердің антропоним, топоним, этноним, космоним разрядтарын зерттейді. Қазак ономастикасының іргетасын калаушылар- дың бірі. Қазақ ономастикасында түңгыш рет салыстыр- малы-тарихи әдісі негізінде жалқы есімдерінің әр түрлерін, соның ішінде антропоним, топоним, этноним, космонимдерді кешенді түрде талдады. Оның еңбектері қазақ жалқы есімдерінің болмысы, қазақ халқының атау беру шығармашылығындағы салт-
дәстүр, дүрыс жазылу, қазақ атаулардың орыс тіліне транскрипциялану ережелері, әкесінің аты, фамилияның жасалуы, жалқы есімдер ішінде этнонимдердің алатын орны жөнінде дерек береді. Оның жетекшілігімен топонимдік сөздік сериялары шығарылды. Негізгі еңбектері: Қазақ есімдерінің тарихы (лингвистикалык және тарихи-этнографиялық талдау) (1971), Очерк казахской ономастики (1982), Орталық Қазақстанның жер- су аттары (автор, бірі, 1989), Какое выбрать имя. Справочник имен (в соавт., 1968), Тайны имен (1974), Қазак есімдері. Казахские имена: Словарь-справочник (1988), Этюды о казахских этнонимах (1980), Лексикосемантические особенности казахских этнонимов (1986), Лексико-семантические особенности космонимов (1978), Тюркская ономастика в СССР. Перспективы и развитие. Обзор (1990). жүктеу/скачать 0,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|