Өлшеуіш цилиндрлер - қалың қабырғалы ыдыстар. Олар тұрақты болу үшін кең түпті болады. Цилиндрлердің қабырғасының сыртқы жағында көлемін көрсететін сызықшалар жазылған. Өлшеуіш цилиндрлер әр түрлі сыйымдылықты болады: 100 мл-ден 2 литрге дейін. Олардың қызметі - сұйықтардың әр түрлі көлемін өлшеу. Цилиндрлердің орнына кейде мензуркаларды қолданады. Бұл ыдыстар конус пішінді, қабырғаларында сызықшалары бар. Олардың атқаратын қызметі - өлшеуіш цилиндрдікіндей.
Тәжірибе барысы: Металдық калий ақ күміс түсті, өте жеңіл және жұмсақ металл. Барлық сілтілік металдар сияқты калий де ауада оңай тотығады және сумен белсенді әрекеттеседі. Литий мен натрийге қарағанда калийдің кішкене бөлігі сумен әрекеттескенде тұтанып жанады. Кейде реакцияның аяғында жан-жаққа ұшқындар ұшады.
Бұл тәжірибеге біз калийдің кішкене бөлігін аламыз. Тәжірибені ішінде суы бар үлкен кристаллизаторда жүргіземіз. Оған алдын ала фенолфталеин ерітіндісі қосылған болуы керек. Калийдің азғантай бөлшегін суға саламыз. Шамалы уақыттан кейін калий жарылып, жанып жатқан металдың бөлшектері артынан ақ із қалдырып жан-жаққа ұша бастайды.
Реакция нәтижесінде фенолфталеин іс жүзінде бірден алқызыл түске айналды.
Назар аударыңыз! Тәжірибені ашық жерде жасау керек. Металдық калийді қолмен ұстауға болмайды, қолыңыз күйіп қалуы мүмкін және онымен жұмыс жасағанда өте сақ болу керек! Себебі, тәжірибе жарылыспен аяқталуы мүмкін.
Тәжірибе барысы: Қ алыпты жағдайда йод кристалды ұнтақ. Ол қатты қыздырғанда күлгін түсті бу – газ тәрізді молекулалық йод І2 түзеді. Қыздырғанда қатты заттың сұйық күйге ауыспай, бу күйге өтуі – сублимация деп аталады.
Тәжірибені тартпа шкафтың астында жүргізу керек. Егер йодтың азғантай мөлшерін сынауыққа немесе стақанға салып, амосфералық қысымда қыздыратын болсақ, ол балқымай-ақ оңай буланады. Сол кезде күлгін түсті бу түзіледі. Йод буы көтеріліп, сынауық қабырғасының жоғарғы жағына қонады. Бұл жерде қайтадан кристалды йод түзіледі.
Енді йод кристалдарын аузы тығыз жабылған сынауықта жәймендеп қыздырамыз. Бұдан біз йодтың балқуы мен қайнауын бақылай аламыз. Қатты йод 1130С температурада сұйық күйге айналып, сұйық йод 1840С-та қайнайды.
Йод тек буының қысымы белгілі бір мәнге жеткенде ғана балқиды. Ашық жерде мұны көре алмайыз.
