И қазақ тіл білш інің антологиясы с. Исаев Қазіргі қазақ тіліндегі негізгі грамматикалық ұғымдар Павлодар 2010



Pdf көрінісі
бет140/167
Дата25.02.2022
өлшемі10,59 Mb.
#133346
1   ...   136   137   138   139   140   141   142   143   ...   167
Байланысты:
И аза тіл білш іні антологиясы с. Исаев азіргі аза тілінде

бара ма, келіп пе? 
(бара-ды ма емес, 
келіп-ті ме емес). Сондай-ақ сөйлеу тілде -мын, -мін жалғауы 
тек -м түрінде де кездеседі: бара-мын-барам.
Етістіктің шартты рай (-са, -се) және жедел өткен шақ (-ды, 
-ді, -ты, -ті) тұлғалы түрлері шағындалған қосымшалар жалғану 
арқылы жіктеледі: 1-жақ жекеше -м, көпше -қ, -к; 2-жақ анайы 
жекеше -ң, көпше -ңдар, -ңдер, сыпайы -ңыз, -ңіз, көпше -ңыздар, 
-ңіздер; 3-жақта арнайы жалғау жоқ. Кейбір ғалымдар бұл 
қосымшалардың сыртқы түріне қарап оларды тәуелдік жалғау 
деп көрсетеді. Н. Қ. Дмитриев былай дейді: «Что же касается 
прошедших времен изъявительного наклонения (за исключени- 
ем перфекта - см. выше), всех времен условного наклонения
а также повелительного наклонения, то оно производится по
140


типу аффиксов принадлежности. Можно высказать предполо- 
жение, что аффиксами сказуемости оформляются такие накло- 
нения, содержание которых относится к действию и состоянию, 
уже происходящим в действительности или таким, которые 
находятся на грани реализации. Их можно рассматривать, как 
своего рода объектное выражение факта. Другие же времена и 
наклонения, более субъективные по содержанию, оформляют- 
ся аффиксами принадлежности» (ИСГТЯ, 15). Э. В. Севортян 
да бұндай пікірді қолдайды: «Морфологический или синтакси- 
ческий тип выражения сказуемости в свою очередь распадает- 
ся на два вида, из двоих один исторически выходит к личным 
местоимениям (образуя местоименный тип сказуемости), на- 
пример, узб. мен студент буламан «я студент» сен оласан «ты 
берешь, возъмешь», а другой - к 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   136   137   138   139   140   141   142   143   ...   167




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет