| ә) Бұрынғы өткен шақ қимылдың, іс-әрекеттің сөйлеп тұрған сәтпен салыстырғанда, әлдеқашан бұрын болғандығын білдіреді. Бұрынғы өткен шақ екі түрлі жолмен жасалады:
а) Бұрынғы өткен шақ –ған, -ген, -қан, -кен тұлғалы есімшенің жіктеліп келуінен жасалады. Ашынбай топқа енбеген, Алысқан сайын өрлеген, Айбынды бауырым Төлеген.
ә) Бұрынғы өткен шақ етістікке көсемшенің –ып, -іп, -п жұрнақтарының жалғануы арқылы жасалады. Баяғыда Мысыр елінің әрі ақылды, әрі әділ кедей-кепшікке қамқоршы бір сұлтаны дәурен кешіпті.
Бұрынғы өткен шақтың жіктелу үлгісі:
а) Жекеше: Көпше:
І. –мын, -мін, -бын, -бін, -пын, -пін -быз, -біз, -мыз, -міз, -пыз, -піз
ІІ. –сың, -сің -сыңдар, -сіңдер
-сыз, -сіз -сыздар, -сіздер
ІІІ. Ø Ø
б) Жекеше: Көпше:
І. -пын, -пін -пыз, -піз
ІІ. –сың, -сің -сыңдар, -сіңдер
-сыз, -сіз -сыздар, -сіздер
ІІІ. –ты, -ті -ты, -ті
Бұрынғы өткен шақтың болымсыз түрі төмендегідей жасалады:
Есімше формалы бұрынғы өткен шақ:
–ма, -ме, -ба, -бе, -па, -пе қосымшалары арқылы: айқайлама, барма, келме.
Жоқ, емес сөздері арқылы: барған емес, көрген жоқ.
Достарыңызбен бөлісу: |
