Жакыпбек Алтаев, Аманжол Ңасабек философия тарихы

К ?заи философиясы крлыптасуының тарихи ерекшеліктері

жүктеу/скачать 20,78 Mb. Pdf көрінісі бет 234/305 Дата 20.11.2023 өлшемі 20,78 Mb. #192364 түрі Оқулық

Бұл бет үшін навигация:

• К заи философиясы крлыптасуының тарихи ерекшеліктері 2 6 3

К ?заи философиясы крлыптасуының тарихи ерекшеліктері 2 6 3 анықтау. Былайынша айтқанда, жалпылық, ерекшелік, даралық диалектикасын  ұлттық философия тарихы шеңберінде таразылау. Қазақ философиясының даму тарихында қалыптасқан басқа ұлттар фило-  софиясынан олардың ішінде өнеге тутатындарынан өзгеше ерекшеліктері бар.  Ол - негізінен, қазақ халқьшьщ элеуметтік тарихының, оның өзіне тән қилы ке-  зеңдерінің нэтижесі. Қазақстан тарихы қоғамдық дамудың классикалық түрі-  не жатпайды. Себебі ол алғашқы қауымдық құрылыстан тікелей феодализмге,  одан капитализмге соқпай, социализмге өіуге қарай дамыды. Соңғысы, қазір-  гі белгілі болғандай, тарихи қателік еді. Адамзаттың даму процесіндегі даңғыл  жолдан тайған тоталитарлық жүйе философиялық ойды да тығырыққа тіреді.  Ал феодалдық қатынастар Қазақстан аумағында көптеген ғасыр үстемдік ет-  ті. Капитализмнің дамуы XX ғасырдың басында біршама қарқын алғанымен,  кенеттен үзіліп қалды. Осындай элеуметтік ерекшеліктер барлық қоғамдық  сананың, оның ішінде философиялық сананың қалыптасуына әсерін тигізбей  қоймайды. Қазақ философиясы — қазақ халқының мәдени жетістіктерінің негізгі бөлі-  гі жэне заңды жалғасы. Қазақ мәдениеті тарихтың эрқилы кезендерінде басты  елдердің мэдениеттерімен біршама байланыста больш, олардан тікелей неме-  се жанамалай қуат алып отырды. Сыртқы әсерлер, негізінен, қазақ мәдениеті-  нің мүдделеріне, оның тарихи кажеттілігіне, қандай мәселелерге зэру болуына  байланысты игі ықпал етті, философиялық ойлау жағдайларын қалыптастырып,  ұлттық дәстүрлер мен бағыт-бағдарларын айқындай түсті. Қазақ философиясы әлемдік философияньщ бір бөлігі болып табылады. Фи­ лософия тарихына шьгаайы көзқарас, қазіргі кезде оның құрамында элеуметтік  кеңістік жағдайын ескерсек, үш түрлі компонент бар екенін көрсетеді. Олар - ұлт-  тық философия, аймақтық (регионалдық) философия жэне әлемдік философия  (аймақтық философияньщ классикалық түрі — марксизм, ал әлемдік философия  элі қадыптаса қойған жоқ). Қазақ философиясында осы аталған үш филосо­ фияньщ әсері эртүрлі болды. Мысалы, XIX ғасырдың екінші жартысында жэне  XX ғасырда орыс философиясы, маркстік философия жэне басқа кейбір әлем-  дік философия тікелей эсер етті. Өз жағынан казак философиясының да оларға  ықпалы болды деп айта аламыз. Дегенмен бұл өзі — жеке зерделі зерттеуді кү-  тіп тұрған өзекті мәселе. Нэтижесінде жоғарыда айтылған философия тарихы  дамуындағы жалпылық, ерекшелік жэне даралық диалектикасын ұлттық фило­ софияньщ өзекті мәселелерін зерттегенде көзден таса етпеу - ғылыми методоло-  гияның бірден-бір сүранысы деп айтуға болады. Халықтың коғамдық санасының даму процесінде философиялық дэстүр-  лер қалыптасып, тарихи өзгешеліктеріне қарамастан, қазақ философиясы тари­ хында оның эр кезендегі сатысында өзінше дамыған философиялық ойлар ішкі  байланыста больш, олар бірін-бірі заңды түрде алмастырып отырды. ¥л ы Абай  айтқандай, «Адам бол!» идеясы бұрынғы фольклордан бастап, осы заманғы қазақ  философиясына тэн ортақ жэне үдайы дамып келе жатқан идея. Әл-Фараби философиясында анық көрсетілгендей, қазақ философиясы  эрқашан «нақты адам қоғамына», бақытқа, тендікке жету жолдарын қарастыруға  бет бүрған. жүктеу/скачать 20,78 Mb. Достарыңызбен бөлісу: