Жалпы орта бiлiм беретiн мектептердi¤
жүктеу/скачать 0,7 Mb. Pdf көрінісі
|
Қазақ тілі 7сынып
- Бұл бет үшін навигация:
- § 43. ДА (ДЕ, ТА, ТЕ) ШЫЛАУЫНЫ¤ ЕМЛЕСI
- Да (де, та, те)
| Ж±не, мен (бен, пен)
жалІаулы³тары бiрнеше бiрыґІай м¼шелердiґ соґІы екеуiнiґ арасын байла- ныстырады немесе бiрыґІай м¼шелердi екi-екiден топтап барып байланыстырады. Мысалы: Шортан- бай, Дулат пенен Бº³ар жырау. Бiрiнiґ сµзi жа- мау, бiрi ³ºрау. (Абай) Омар, Оспан ж±не Ахмет ¼шеуi саба³ о³ып отыр. К¼рес пен к¼лкi, ³айІы мен шатты³, алыс пен жеґiс, жеґiлiс пен жетiлiс болмаса, бºл шiркiннiґ µзi де тоґІан мºз, ºйыІан айран емес пе? (¢. М.) 149-жатты²у. Жа³ша iшiнде берiлген мен, бен, пен тºлІаларыныґ жалІаулы³ не септiк жалІау екенiн ажыратып, бµлек я бiрге жазылатынын аны³тап, сµйлемдердi кµшiрiґдер. АІашты ара (мен) кесiп, балта (мен) ºса³тады. ( «Нºрлы жол» газетiнен ) Асы³паІан арба (мен) ³оянІа жетедi. ( Ма³ал ) Жаґбырлы жылдары ³алыґ ³ау (мен) ойпаттарІа мол шалІын шыІады. Бiр к¼нi азы³ тасып апарудыґ кезегi Јал³аман (мен) Жандос³а келдi. ( С. М .) О³ыІанды 굴iлге ы³ылас (пен) то³ылы³. ( Ы. А .) Ол адыр (мен) жоталарды кезумен келедi. ( Газеттен ) Тас (пен) ºрІанды ас (пен) ºр. ( Ма³ал ) 150-жатты²у. Ж±не, мен (бен, пен) жалІаулы³тарыныґ ³олданылу, сµздердi, сµйлемдердi байланыстыру ерек ше- лiктерiне бiрнеше сµйлем ойлап жазып, талдап кµрсетiґдер. 123 § 43. ДА (ДЕ, ТА, ТЕ) ШЫЛАУЫНЫ¤ ЕМЛЕСI Бºл шылау µзi ³атысты сµздiґ соґІы дыбысына ³арай ¼ндестiк заґы бойынша бiрде да, бiрде та, бiрде те болып µзгерiп отырады. Да (де, та, те) бiрде жалІаулы³, бiрде демеулiк ретiнде де ³олданылып, µзi ³атысты сµзге ³осымша м±н ¼степ ³ана тºрса, онда ол – демеулiк те, ыґІайласты³ м±ндi сµздердi я сµйлемдердi байланыстырып тºрса, онда ол – жалІаулы³. Демеулiк м±нiнде бºл шылау ³айталан- бай, бiр Іана сµздiґ жетегiнде тºрады да, жалІаулы³ м±нiнде ол кµбiне ³айталанып келiп, не кейде ³айта- ланбаса да, екi сµзге я сµйлемге орта³ болып отырады немесе оны бас³а жалІаулы³пен ауыстыруІа болады. Мысалы: Сен де бiр кiрпiш д¼ниеге, кетiгiн тап та, бар, ³алан . (Абай) Сµйлемдегi де – демеулiк, сен деген сµзге Іана ³атысты болып, оІан к¼шейткiш маІына ¼степ тºр, ал та – жалІаулы³, ол тап, бар ж±не ³алан деген бiрыґІай баяндауыштарды ыґІайластыра (бiрiнен кейiн бiрi болІан ³имыл) бай- ланыстырып тºр. Бºны ³айталап та ( тап та, бар да ³алан ) ³олдануІа болады. жүктеу/скачать 0,7 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|