Казақстан республикасының білім және ғылым министрлігі к. Ә. ДӘуітбаева
жүктеу/скачать 2,44 Mb.
|
zoo
| МИКСОСПОРИДИЯЛАР КЛАСЫ - MYXOSPORIDIA
Шырышты споралылардың 1000-ға жуық түрі белгілі, балықтардың, космекенділер мен бауырымен жорғалаушылардың паразиттері. Иесінің әр түрлі мүшелерін зақымдайды: терісін, бұлшықетін, желбезегін, шеміршектерін, нерв жүйесін, өт жолдарын, қуығын. Бұлар тканьдік және қуыс аралық паразиттері болып табылады. Дене қуысыңдағы миксоспоридиялар - көп ядролы амеба тәрізді плазмодиялар, мөлшері 10 мкм-ден 2 сантиметрге дейін (16-сурет). Ткань арасында тіршілік ететін миксоспоридиялар диаметрі 1-2 см-ге дейін жететін циста (ісік) түзейді. Циста паразиттің цитоплазмасына толған, ішінде көп ядролары болады (17-сурет). Ядролар өзінің құрылысы мен атқаратын қызметінің ерекшелігіне қарай екі топқа бөлінеді: вегетативті және генеративті. Вегетативті ядролар тіршілікке қажетті зат алмасу, белокты синтездеу, өсу т. б. қызметтерін атқарады. Генеративті ядролар көбею процесіне қажетті екі спораларға бастама береді. Бұл күрделі процестің басында генеративті ядролардың сыртын цитоплазма қаптайды, соның нәтижесінде генеративті клеткалар қалыптасады. Олар цистаның ішінде еркін қозғалады. Біраз уақыттан кейін әрбір генеративті клетканың ядросы бөлініп, көп ядролы панспоробласттарды құрайды. Панспоробластың ішінде екі спора қалыптасады (17,Б-сурет). Миксоспоридия спораларының формалары әр түрлі болғанымен, олардың құрылысы бірдей (18-сурет). Bivalvulea отрядының өкілдерінде споралары алты ядродан қалыптасады. Споралардың сырты қатты қабықпен қапталынған. Оның қалыптасуына екі ядро қатысады, сондықтан қатты қабық екі қақпақты (жармалы) болып келеді. Қабықтың іш жағында жіпшесі бар екі атқыш капсуласы орналасқан, оның түзілуіне де екі ядро қатысады, ал қалған екі ядро спораның ішінде орналасқан екі ядролы амеба тәрізді ұрықты түзейді (17-сурет). Осылай миксоспоридиялардың споралары көп клеткалы құрылым болып келеді. Циста жарылған кезде ауру балықтың денесіндегі споралар суға шығып, басқа балықтар оларды жұтады. Ішекке түскен спораның (ішектегі сөлдің әсерінен) атқыш жіпшесі атылып эпителиге жабысады. Соның салдарынан спораның қатты қабығы ашылып, екі ядролы амебатәрізді ұрық ішекке шығады да, қан арқылы өзінің паразиттік тіршілік ететін мүшелеріне жетеді. Сол жерде амебатәрізді ұрықтың екі ядросы қосылып, содан кейін бөлініп көп ядролы плазмодияға немесе цистаға айналады. Одан қайтадан генеративті клеткалар түзіліп споралар қалыптасады. Миксоспоридиялардың барлық ядролары (вегетативті және генеративті) диплоидты, тек спора қалыптасқан кезде ядроның бөлінуі мейоз жолымен жүреді, соның нәтижесінде спора түзетін ядролар гаплоидты болып келеді. Спорадан шыққан екі ядролы, амебатәрізді ұрықтың екі ядросы қосылып қайтадан диплоидты түрге айналады. Жыныстық процестің осыңдай түрін автогамия деп атайды. Сөйтіп книдоспоридиялардың барлық тіршілік кезеңдерінде ядролары диплоидты болып келеді, тек қана спораның ішіндегі амеба тәрізді ұрықтың екі ядросы гаплоидты. Книдоспоридиялардың споралылардан ерекшелігі осында. Миксоспоридиялар балықтарды түрлі ауруларға ұшыратады. Өте қауіпті Myxobolis және Lentospora туыстарының түрлері. Олар балықтың "ісік ауруы" және "айналшақ" деген ауруды қоздырушылар. жүктеу/скачать 2,44 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|