жылдық білім берудегі мұғалімнің рөлі

1. 
   12 жылдық білім беру жүйесіндегі мұғалімнің рөлі
   
2. 
   12 жылдық мектептегі оқыту үрдісін тұлғалық бағдарлы мазмұнда жүргізудің мұғалімдер үшін ерекшеліктері\
   

1. 
   12 жылдық білім беру жүйесіндегі мұғалімнің рөлі
   

"түлғаның бойында жаңа реакция-лық өзгерістер жасай алатын бірден бір тәрбиеші - организмнің өзіндік тәжірибесі. Тек қана өз тәжірибесінде басынан өткіз-гендер ғана сыртқы байланыс жасай алады. Сондықтан оқушының жеке тәжіри-бесін ескеруге бағытталмаған, оны жоққа шығаратын, сөйтіп мұғалімді жоғары са-найтын көзқарас өте жалған екенін ғылы-ми психология дәлелдей алады. Тәрбие-леу үрдісі оқушыны тәрбиелеуге емес, оқу-шы езін-езі тәрбиелеуге әкелетін үрдіс бо-луға тиіс", - деп керсетеді (Выготский, 2000).

Түлғаның өзіндік дамуы өз білімі үшін өз жауапкершілігін көтеру оның "көптің бірі" немесе "көптің ең жақсысы" болуымен емес, өз түлғасы-ның мәнділігімен, субъектілік тәжірибесінің ерекшелігімен, қайталанбайтын түлғапық қүнды-пығымен маңызды болып саналады. Бүл жердегі "субъектілік" үғымы өз санасының иесі, өзіндік та-ным мен өзіндік бағытталуға, ез идеялары мен к,ажеттіктерін жүзеге асыруға қабілетті түпға дегенді білдіреді. Түлғаның субъектілік (жекелік) сипаты қоршаған ортамен үстамдылык, қарым-к,атынасынан, өз кезк,арасынан, ок,у материалда-рын игерудегі өзіндік әрекеттерінің к,алыптаск,ан-дығынан көрінеді. Субъектінің тәжірибесі - түлға-ның өзінің басынан өткергендері негізінде қүры-латын жеке тәжірибесі. Осыған орай білім беру -"бүл тек оқыту емес оқу. ал оқу оқушынын, жеке субъектілік тәжірибесі" (Мүханбетжанова, 2002). Оның мәні - түлғаны өзінің әрекеттеріне тал-дау жасауға, өзі үшін маңызды мәселелерді анык,-тай алуға және шешу жолдарын таба білуге ба-ғыттау. Бүл жағдайда бір-бірімен демократиялық қарым-к,атынаск,а үлкен көңіл аударылады, сөйтіп өмірлік тәжірибеге негізделген өз білімін оқушы-ның да, мүғалімнің де пайдалана білуі жүзеге асы-' рылады. Сондықтан жаңа үрдісті тәжірибеге ендіруде мүғапімдердің сыртқы форманы ғана басшылыкда алмауы үшін оның философиясын үғыну маңызды шарт. Өйткені, оқытудағы басты мақсат - алдындағы оқушыларға таза білімнің өзін бере білу емес, бүгінгі алған білімін өмірлік қажеттіктеріне сай пайдаға асыра біпуге үйрету. Бірлескен жүмыста нәтижені орындаудың барысы, жолдары мен тәсілдері талданып, объективті баға беріледі. Үрдіс пен нәтижеге баға беру мүғалім түрғысынан ғана емес, оқушы тара-пынан оның өзіндік бақылауы мен бағалауы арк,ы-пы жүргізіпеді. Бүл жағдайда өзіндік түзету, коррек-циялау, өз әрекетіне өзгеріс енгізу арқылы нәтижелердің тиімділігі к,амтамасыз етіледі, сөйтіп баланың қүндылықтық көзқарасы мен өзіндік ба-ғасын дүрыс қалыптастыруға қопайлы орта пай-да болады.

Рефлексиялык, әрекеттер барысында оқы-тудын, жолдары талданады, өзіндік шешім қабылдауға жағдай туғызылады. Сөйтіп, бала өзін-өзі дамыту, тәрбиелеу, өз әрекеттерін үйымдастыру мүмкіндігін алады, өз ерекшепігі мен деңгейін та-ниды.

Интерактивтік, диалогтік, рефлексиялық тәсілдердің қолданылуы сабақ үрдісіне қатысушылардың белсенділігін, әдістемелік танымын арт-тырады және оның дәстүрлі оқытудан тиімділігі жоғары болып келді.

Кері байланыс нәтижесінде тұлғаның та-нымдық қызығушылығы, күрделі ойлау қабілеті, қоршаған ортаға көзқарасы, өмірдегі езінің орны ту-ралы ой-пікірінде өзгерістер пайда болады.

Тәжірибе жүзінде меңгерген ұжымдық ой-лау мен жүмыс істеу, қарым-қатынас жасау дағдыларын, үжымдық ұстанымдарды бағалау әрекеттерін өзінің білім алу әрекеттері мен кәсіби педагогикалық қызметінде пайдаланып, модель-дей алатын болады.

Педагогикалық үрдіс бір-бірімен тығыз байланыстағы ішкі құрылым жағдайында өзара ықпал-даса, өзара дамыта алатын субъектілік қарым-қатынастар арқылы жүзеге асырылады, соған орай оқытудың негізгі заңдылықтарын тереңірек қарас-тырудың маңызы зор. Мектептегі оқыту үрдісін түлғалық бағдарлы мазмүнда жүргізу педагоги-калық бағдарламалардың мазмұнын да ішінара езгертеді. Бұл жағдайда жаңа әдістемелерді қол-данудың мәні мен ерекшеліктері, тереңдігі оқушы-лардың белсенділігін үйымдастыру арқылы игері-леді. Сондықтан мазмүндық компоненттің оқушы үшін көкейкестілігіне назар аудару, жаңа талап-тар мазмұнының білім беру бағдарламасы, стан-дарттарымен. үйлесімді кірігуін ескеру маңызды мәселе.

Мұғалімнің кәсіби-әдістемелік даму деңгейіне, түлғалық қажеттілігі мен сүранысына негізделе отырып, инновациялық мектептерге қойылатын талаптарға сай әдіснамалық үйымдастырылатын басқару жүйесі нәтижелі болатыны белгілі. Кәсіби оқыту үрдісін үйымдастыру - қызметтік бөлік арқ-ылы мүғалімді тұлғалық дамытуды басқаруды жүзеге асыру әрекеттерінің жиынтығы.