М6 бп тк mtta «Мәтінді тілдік талдау әдістемесі» п ә н н І ң о қ у- ә дістемеліккешен І
Поэзиялық және прозалық шығармаларды әдеби талдау
жүктеу/скачать 0,71 Mb.
|
bekitilgen 2023 matin pmno umkd
Поэзиялық және прозалық шығармаларды әдеби талдау
Әрбір жазушының жазу стилі сөзді қалай мәнерлеп, бейнелеп қолдануына тікелей байланысты. Демек, сөзді сөйлей білудің өзі – үлкен ғылыми жүйе. Көркем әдебиетте, әсіресе поэзиялық шығармаларда көркем әдебиет тілін пайдалану өрісі өте кең. Академик Қабдоловтың тілімен айтсақ көркем әдебиет тілі «өзара шектес заттар мен себептес құбылыстардың, өзара байланысты ұғымдар мен шартты сөздердің бірінің орнына қолдану». Ал, Қ. Жұмалиев былай деп анықтама береді: «Не құбылыстың бір жағы, не аттары алынып, сөз мағынасында емес, екінші мағынада араларындағы жақындығымен бірінің олрнына екіншісі алмастырылып қолданылса және сол құбылысты түгел көрсете алса, оны да көркемдеу дейді. «Көркемдеп қолдану- белгілі бір заттар мен құбылыстардың сыртқы және ішкі мән-мағынасының реалды байланыстылығына қарай алмастыру амалы» - дейді Ә.Хасенов. Қазақ, халқының ірі ғалым –лингвисі, әдебиет зерттеушісі, түрколог, дарынды ақын, аудармашы, Ахмет Байтұрсынов та көркем әдебиет тілінің әдеби шығармалар үшін айрықша мәні бар екендігін атап көрсете келіп, былай түсіндіреді: «Арасында жақындығы бар екі нәрсенің атын ауыстырып, бірінің орнын бірін айту төмендегі түрі болса, ондай ауысу, алмастыру (яғни, метонимия)» деп аталады. Сол сияқты троптың түрлері қолданылып отырады. Бастауыш мектеп балалары өте қарапайым түрде әңгімелейді және тек жай сөйлемдермен немесе көмекші сұраққа бір сөзбен ғана жауап береді. Сондықтан мұғалімнің бұл мәселеге ерекше көңіл бөлгені жөн. Әңгімелеуге үйретуде мыналарды ескеру қажет: 1. Балалардың қойылған сұраққа дұрыс, толық жауап беруі. 2. Мұғалім қолданған күрделі сөйлемдерді қайталатқызу. 3. Өздеріне сөйлемдер құрату. 4. Сөйлемге қажетті сөздерді ойлап тауып айтуға үйрету. 5. Сөз жасау, сөзге түрлі жалғау-жұрнақтар қосып айтуға үйрету. 6. Суретті көрсете отырып және суретсіз (белгілі оқиға) әңгіме құрату. Оқылған шығарма мазмұнын бір рет қана әңгімелету жеткіліксіз, оны бір-екі аптадан қайталаған жөн. Алғашқыда шығармаға арналған суреттер бойынша, ал келесі сабақта оны әңгімелету керек. Әңгімелесу сабақтарында бала әңгімесінің мазмұнын бақылап, оның қандай сөздерді, сөйлемдерді қолданғанын бақылау керек. Оның лексикалық қатесін түзетіп, сөйлеуінің даму ерекшелігіне қарай дұрыс әңгімелеуге бағыт беріп отыру қажет. Бастауыш мектеп оқушыларының есту қабілеті біркелкі жетілмейді, өсе келе дамиды. Олардың естуін дамытудың, тілін ширатудың бір жолы кітап оқу арқылы болмақ. Мұғалім баланын сөзді ұғу қабілетін де әңгіме кезінде белгілі бір мерзімге дейін сөзге зейін қоюын да ескеруі қажет. Мұғалім шығарманы өзінін қалай орындауына ғана көңіл бөліп балалардың зейінін назарынан тыс қалдырмауы керек. Егер балалардың көңілі алаңдай бастаса тәсілді дереу өзгертіп сұрақ беріп оқып отырған затты не бейнесін көрсетіп образды нақтылап балалардың көңілін аудару шарасын жасау қажет. жүктеу/скачать 0,71 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|