Методические рекомендации по организации дистанционного обучения для мкш

Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы

Национальная академия образования им. И. Алтынсарина

Астана

Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы Ғылыми кеңесінің шешімімен баспаға ұсынылды (2018 жылғы 28 ақпандағы № 2 хаттамасы).

ШЖМ үшін ресурстық орталықтарда қашықтықтан оқытуды ұйымдастыру. Әдістемелік ұсынымдар. - Астана: Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы, 2018. – 120 б.

Организация дистанционного обучения в ресурсных центрах для МКШ. Методические рекомендации. - Астана: НАО имени И. Алтынсарина, 2018. – 120 с.
Бұл әдістемелік ұсынымдар қашықтықтан білім беру процесін ұйымдастырудың халықаралық және отандық тәжірибесі мен тірек мектептерінің құрылымы жағдайында қолдануға болатын оқытудың моделдері қарастырылған. Тірек мектептерінде (ресурстық орталықтарда) ШЖМ үшін қашықтан оқытуды ұйымдастыруға арналған әдістемелік ұсынымдар берілген.

Әдістемелік ұсынымдар білім беру қызметкерлеріне, білім беру ұйымдарының басшыларына, шағын жинақты мектеп мұғалімдеріне, мұғалімдердің біліктілігін арттыру институттарына, оқулық және оқу-әдістемелік кешендердің авторларына арналған.

Методические рекомендации адресован работникам системы образования, учителям малокомплектных школ, а также сотрудникам институтов повышения квалификации учителей, авторам учебников и учебно-методических комплексов.

© Ы. Алтынсарин атындағы

Ұлттық білім академиясы, 2018

© Национальная академия образования имени И. Алтынсарина, 2018

Кіріспе

«Цифрлық қоғам - қоғамның барлық салаларында білім мен ақпараттың басым рөлімен, АКТ-ны (ақпараттық коммуникациялық технологияның) халық өміріне, олардың біліміне және жұмысына, мемлекеттің, бизнес пен қоғамның өзара іс-қимылына шешуші әсерімен ерекшеленетін өркениеттің дамуындағы заманауи кезең» [1].

Қоғам мектептің алдында өз білімін практикада өздігінен алуға және қолдануға қабілетті, заманауи ақпараттық технологияларды меңгерген, ойшыл, білімді түлекті даярлау міндетін қойып отыр. Бұл міндетті шешу адамның өзін-өзі дамытуы және өзін-өзі дамыту үшін кең мүмкіндіктерді қамтамасыз ететін мазмұнды, нысандарын, әдістерін және оқыту құралдарын іздеу арқылы жүзеге асырылады.

Қоғам өмірінің барлық салаларында ең алдымен, білім беру саласын жаһандық ақпараттандыру жағдайында тәуелсіз танымдық белсенділікті арттыру мәселесі өзекті болып табылады. қоғамда Қазіргі заманға сай, әлемдік ақпараттық технологияларды пайдалана алмаған жағдайда қоғамға бағдарлануда қиын жағдай қалыптасады. Міндет - қоғамда табысты әлеуметтену үшін білім алушыларда бірқатар құзыреттіліктерді қалыптастыру.

Бұл міндетті шешу жолдарының бірі қашықтықтан оқыту болып табылады. Білімдегі қашықтан білім беру технологияларын қолдану білім алу тәсілдеріндегі вариативтілік мүмкіндігін арттырады, мұғалімдер мен оқушылардың ақпаратқа қол жеткізуін жеңілдетеді, оқушылар мен мұғалімдердің өзара іс-қимылын жаңа жолмен ұйымдастыруға мүмкіндік береді, оқушылардың когнитивті тәуелсіздігін дамытуға ықпал етеді.

Білім берудің заманауи технологиялары әртүрлі себептермен білім беру орталықтарынан, денсаулығына байланысты, өмір сүру ерекшеліктеріне байланысты, аумақтық қашықтығынан ажырап кеткен адамдарға жоғары сапалы білім алуға мүмкіндік береді. Классикалық сабақтар, лекциялар, семинарлар, практикалық жаттығулар, тесттер, электронды оқулықтар, бақылау тапсырмалары және мұғалімдердің консультациялары компьютерлік мониторда цифрлық форматта қашықтық режимінде қолжетімді. Қашықтықтан білім беру – адамның білім мен ақпарат алу құқықтарын жүзеге асыруға бағытталған үздіксіз білім берудің бір түрі болып табылады. Бұл күндізгі, сырттай және экстернаттық оқу түрлерімен қатар жүретін оқу формасы.

Бұл нұсқаулықтың мақсаты шағын жинақты мектептер үшін ресурстық орталықтарда қашықтықтан оқытуды ұйымдастыру бойынша мұғалімдер мен білім алушыларға әдістемелік көмек көрсету болып табылады.

Осы мақсатқа жету үшін келесі міндеттер анықталды:

- білім беруде қашықтықтан оқыту технологиясын қолданудағы халықаралық және отандық тәжірибені зерттеу;

- қашықтықтан оқытудың нормативтік-құқықтық базасын зерделеу;

- қашықтықтан білім беру технологияларын қолдану арқылы оқытудың модельдерін анықтау;

- шағын жинақты мектептер үшін ресурстық орталықтарда қашықтықтан оқытуды ұйымдастыру бойынша әдістемелік ұсынымдар әзірлеу.

Қашықтықтан оқыту технологияларын қолдану арқылы білім беру Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартында, орта білім берудің тиісті деңгейлеріне арналған типтік үлгілік оқу жоспарлары және бағдарламаларында көзделген барлық талаптардың орындалуын қамтамасыз етуі тиіс.

Глоссарий
1. Қашықтықтан оқыту (ҚО) /Distant Learning – оқу процесінің барлық компоненттерін қамтитын оқытушы мен оқушылардың бір-бірімен өзара іс-қимылы (мазмұны, мақсаты, ұйымдастыру формалары, әдістері, оқу құралдары және т. б.). Білімнің сапалы және қолжетімді болуына мүмкіндік беретін заманауи технология. Күндізгі, сырттай және экстернат түрлерімен қатар қолданылатын оқыту нысаны.

2. Қашықтықтан білім беру / Distance education - компьютерлік немесе телекоммуникациялық технологиялар ішінара немесе толық пайдаланылатын білім беру. Сонымен қатар, білім алушы мұғалімнен және білім беру ресурстарынан қашықта болады.

3. Қашықтықтан оқыту технологиясы – оқыту және әкімшілік іс-шаралар әдістерінің жиынтығы, қашықтықтан оқу үдерісін пайдалана отырып, ақпараттық және мультимедиялық технологияларын ұйымдастыру.

4. Веб-бет - веб-сайттың бөлігі, файл ретінде физикалық түрде ұйымдастырылған. Құрамында суреттер, серверлерге немесе басқа беттерге гипермәтіндік сілтемелер, кәдімгі мәтін бар.

5. Интернет-технологиялар - телекоммуникация, ақпарат, мультимедиа және басқа да салалардағы технологиялар, Интернетте немесе Интернеттегі іс-шаралардың көмегімен ұйымдастырылған қызметтерді ұсыну.

6. Аралас оқыту (интегративті моделі) – Күндізгі және электрондық білім беру формаларын біріктіру болып табылатын оқыту үлгісі. Аралас оқыту немесе blended learning - бұл «сыныптағы сабақ жүйесі» технологияларын біріктіру тұжырымдамасына негізделген заманауи білім беру технологиясы және АКТ және қазіргі заманғы оқу құралдарымен қамтамасыз етілген, жаңа дидактикалық мүмкіндіктерге негізделген электрондық оқыту технологиясы.

7. «Инверттелген сынып» оқыту үлгісі - теориялық материал тек ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың көмегімен өз бетінше алынатын оқыту моделі (видео-дәрістер, аудио-таспалар, интерактивті материалдар және т.б.), сабақтан босатылған уақыт білім алушылармен мәселелерді, ынтымақтастықты және өзара іс-қимылды шешуге бағытталған.

8. LMS (Learning Management System) - оқытуды басқару жүйесі.

9. ҚОЖ (Қашықтықтан Оқыту Жүйесі) - LMS аналогы. Мағынасы кеңірек - бұл бағдарламалық және аппараттық құралдардың жиынтығы, сондай-ақ қашықтан оқыту қызметтерін ұсыну үшін қолданылатын ұйымдастыру шаралары.

10. Skype – Интернет арқылы мәтін, дауыс және бейнебайланысты қамтамасыз ететін бағдарламалық жасақтама.

11. Learning Portal /E-learning Portal – білім порталы (қоғамдық немесе корпоративтік веб-сайт). Оқу курстары мен бағдарламалары еркін қолжетімді болатын ашық сайт. LMS құралдары арқылы корпоративтік оқыту ұйымдастырылған корпоративтік сайт.

12. Оқу жоспары – оқу пәндерінің, курстардың, модульдердің тізімдемесін, күрделілігін, ретін және оқыту кезеңдеріне бөлінуін, білім беру қызметінің басқа да түрлері мен білім алушыларды аттестаттау нысанын анықтайтын құжат.

13. Виртуалды аудитория - байланыс арналарымен біріктірілген және қашықтан оқытуды ұйымдастыруда қолданылатын жұмыс кеңістігі.

14. Интерактивті мультимедиялық курс - дыбыстық, анимациялық компьютерлік графика, мәтін, бейне тізбектері бар бір мезгілде түрлі медиа құралдарын қамтитын оқу бағдарламасы.

15. Контент - оқу материалдарын ақпараттық (мәтіндер, графикалар мультимедиалар және басқа да маңызды толықтырулар) толықтыру;

16. ҚО кадрлық қамтамасыз ету –қашықтықтан оқытатын оқу орындарында оқу-әдістемелік материалдарды әзірлеу, енгізу және қызмет көрсетуге арналған лауазымдық нұсқаулықтар, профессор-оқытушылар құрамы, штат кестелері.

17. Модератор - тарату немесе электронды конференцияның көшбасшысы. Конференцияға кіруді және материалдарды жариялауды басқаруға құқығы бар. Талқылаудың берілген тақырыпқа және бекітілген ережелерге сәйкестігін қадағалайды. Қажет болған жағдайда ережелерді бұзушыларға шектеулер және әкімшілік шаралар қолдана алады.

18. Қашықтан байланысу зертханасы - зертханалық және практикалық сабақтарды ұйымдастыру үшін нақты жабдықталған, телекоммуникация желілері арқылы қашықтан байланыс орната алатын оқу орнының бөлімшесі.

19. «on-line» - нақты уақытта ақпаратпен алмасу.

20. «off-line» - еркін уақыттың кеңістігіндегі ақпаратпен алмасу.

21. Чат /Снат - Интернетті екі немесе одан да көп пайдаланушылардың нақты уақыт ауқымында, яғни бірдей мәтіндік өріске сәйкес келуі.

22. Силлабус - оқу пәнінің қысқаша сипаттамасы бар, оқытылатын пәннің негізгі тақырыптары көрсетілген білім алушыға арналған оқыту бағдарламасы

23. Электронды оқулық - Білім берудің негізгі міндеттері компьютер мен компьютерлік желілердің мүмкіндіктерін пайдалана отырып шешілетін оқулық. 24. Ақпараттық-білім беру порталы - ҚБТ бойынша білім беру процесін ұйымдастыруға мүмкіндік беретін әкімшілік-академиялық оқу-әдістемелі, ақпараты бар ақпараттық ресурстар мен Интернет сервистерінің желілік ұйымдастырушылық өзара байланысқан жиынтығы.

25. Ақпараттық білім беру ресурсы - - білім беру сипатында қалыптастырылған ой мен білім, әртүрлі деректер, оларды жинақтау, сақтау және ақпараттар көзі мен тұтынушылар арасындағы алмасу әдістері мен құралдары.

26. Желілік технология - оқу-әдістемелік материалдармен қамтамасыз етуді, білім алушылардың оқытушылармен және бір-бірімен интерактивтік өзара іс-қимыл нысандарын, сондай-ақ Интернет желісін пайдалану негізінде оқу процесін әкімшілендіруді қамтитын технология.

27. Кейстік технология - қағаз, электронды және өзге де тасымалдағыштарда оқу-әдістемелік материалдар жиынтығына (кейстерге) және оларды өз бетінше зерделеу үшін білім алушыларға жеткізуге негізделген технология.

28. Мультимедиа - пайдаланушыға диалогтық режимде әр текті деректермен (графика, мәтін, дауыс, бейне) жұмыс істеуге мүмкіндік беретін аппараттық және бағдарламалық құралдар кешені.

29. Тестілеу кешені - білім беру процесінің барлық деңгейінде білім алушылардың оқу материалдарын меңгеру дәрежесін анықтау үшін қолданылатын бағдарламалық құрал.

30. Тьютор - білім алушыларға оқытушы оқытатын пәнді меңгеруге көмектесетін тұлға.

31. Мұғалім – Эдвайзер- қызметі негізгі білім беру мақсаттарын, олардың критерийлері мен индикаторлар жүйесін, білім беру нәтижелерін мониторингілеу мен бағалау рәсімдерін, жеке білім берудің негізгі әдістері мен құралдарын әзірлеу міндетін қамтитын маман.

32. Сандық білім ресурсы - материалдарды мультимедиалық түсіндіретін, интерактивті тапсырмалары және тесттері бар білім беру объектілерінің кешені.

33. Білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалау - білім беру мақсаттарына жету деңгейін, білім, білік және дағдыларының қалыптасу деңгейін, сондай-ақ олардың жеке және тұлғалық қасиеттерін қоса алғанда даму деңгейін анықтау; тексеру (бақылау), білім алушылардың оқу жетістіктерін өлшеу.

34. Жеке оқу жоспары (ЖОЖ) - базистік оқу жоспарының негізінде құрастырылған, оқу үшін білім алушылармен білім беру ұйымының оқу жоспарынан таңдалып алынған оқу пәндерінің (бейіндік курстар) жиынтығы.

1. 
   Білім беруде қашықтықтан оқыту технологияларын қолданудың әлемдік және отандық тәжірибелері
   

Ғылыми-техникалық прогресстің жоғары қарқыны және ақпараттық технологиялардың дамуы білім беру жүйесін түрлендірудің және жетілдірудің нақты алғы шарттары болып табылады.

«Цифрлы Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасының түйінді бағыттарының бірі - креативті қоғамды дамыту, цифрлы экономика үшін құзыреттер мен дағдыларды дамыту, халықтың цифрлы сауаттылығын арттыру бойынша жұмыстар жүргізу, салалар бойынша АКТ мамандарын даярлау.

Білім беруді цифрлау жағдайында оқытуды ұйымдастырудың тиімді түрінің бірі қашықтықтан оқыту екенін айтуға болады.

Осы бағыттағы алғашқы техникалық құралдар ХХ ғасырдың 40-50 жылдары қолданылды. Бұл кезең қашықтықтан оқытудың, «аудиовизуалды құралдар» деген жалпы түсінік атпен әйгілі ақпаратты берудің әртүрлі техникалық құралдарының (магнитофондар, күйтабақ ойнатқыштар, теледидарлар және т.б.) пайда болу кезеңі еді. 1946 жылы Л.Ларсон (АҚШ, Индиана штаты) оқу процесіне әртүрлі ақпарат беретін техникалық құралдарды: «аудиовизуалды құралдарды» – дыбысты жаңғыртуды, бейнелерді проекциялауды енгізе бастады. Бұл оқиға – АҚШ-та аудиовизуалды оқытуды енгізу білім беру саласындағы технологиялық революцияның басы болып табылады.

Екінші кезең, 50-60 жылдарды қашықтықтан оқытудың қалыптасу кезеңі десе де болады. Бағдарламаланған оқыту идеясы жүзеге асырыла бастады. Бұл кезеңде оқытудың «оқу пакеттері» деген атпен белгілі түрлері көп қолданыла бастады, сонымен қатар ақпаратты алыс қашықтыққа беру жүйесі пайда болды, осының арқасында Еуропа және АҚШ-да қашықтықтан оқытудың алғашқы ұйымдары құрылды.

70-80 жылдарда мектептерде, колледждерде, университтеттерде «компьтерлік революцияның» кіруіне және Internet желісінің, компьютерлік “Apple” бағдарламасының пайда болуына байланысты қашықтықтан оқытудың дамуының үшінші кезеңі өтті деп айтуға болады[2].

90-шы жылдардың басынан бері қашықтықтан оқыту жүйесі жетіліп келеді.

2008 жылдан бастап қашықтықтан оқыту технологиясын енгізу шеңберінде «Қазақстан Республикасының оқу теледидары» атты жалпыұлттық жоба іске қосылды [3]. Алғаш рет мектеп пәндерінің білім беру бағдарламалары бойынша «Қазақстан» ұлттық телеарнасынан эфирге хабар таратыла бастады, осы кезеңнен бастап қазақ және орыс тілдерінде аптасына бір сағаттан жалпы білім беру жүйесінің пәндерінің оқу бағдарламалары бойынша ақпараттар беріле бастады. Теледидардың одан әрі дамуы өндіріске компьютерлік теъхнологиялардың қолдануына және оқу ақпараттарының сақталуына байланысты болды. Бұл анимациялық әдістердің дамуы, визуалды процесстердің, объектілер мен құбылыстардың жетілуі теледидар бағдарламаларының дамуына тікелей әсер етті. Бұл әдістерді тек мектеп кабинеттерінде жаратылыстану-математикалық және гуманитарлық пәндер сабақтарында модельдеу қиынға соғатыны мәлім еді.

Теледидардың көмегімен оқыту шетелдерде де, біздің елімізде де оқыту мақсатында кең қолданыла бастады. Барлық ақпараттық-коммуникациялық ресурстардың ішіндегі теледидар материалдарды берудің мазмұны және әдістері бойынша ең қолжетімдісі, жан-жақтысы болып табылады. Оның ерекшелігі - теледидарлық, ақпараттық-коммуникациялық және мультимедийлік технологияларды кіріктіруде.

Құбылыстарды көрнекі бейнелеу үшін жан-жақты құралдарды қолдана алудың арқасында теледидар оқу ақпараттарының көбеюіне ықпал етеді және оқыту процесстерінің белсенді болуына қажетті жағдай жасайды. Оқыту теледидары (бұдан әрі – ОТД) барлық дидактикалық функциялардың: ақпаратты берудің, бақылаудың, білімді бекітудің, қайталаудың, әртүрлі әдістемелік тәсілдерді: проблемалық, индуктивтік, дедуктивтік жүйелеудің орындалуы үшін қолданылды және ол оқушылардың тану белсенділігін және оларға жеке еркіндіктерінің әртүрлі дәрежесін көрсетуге мүмкіндік береді.

Қазақстандағы ұлттық оқу теледидарын ұйымдастырудағы мақсат жүйелі түрде он-лайн режимінде интерактивті оқыту теледидарын жасау және оны тарату, сонымен қатар осы хабарларды жалпы ұлттық деңгейде қолжетімді жасау еді.

Шетелдердің тәжірибесін талдау жалпы білім беру ұйымдарында IT технологияларын қолдану арқасында қашықтықтан оқытуды қолдану тиімді екенін көрсетті.

Мысалы, Американың және еуропа елдерінің көптеген мектептерінде қашықтықтан оқыту көп жылдардан бері қолданылады. Бүгінгі күні оқытуға бағытталған көптеген бағдарламалық өнімдердің саны мен сапасы артып келеді; интерактивті бейне материалдар, телеконференциялар, спутникті теледидар; көптеген елдер бірыңғай халықаралық ақпараттық-білім беру кеңістігіне бірігуде.

Бұның өзі бай мультимедиялық электронды кітапханаға, білімді бағалаудың сапалы жүйесіне, сонымен қатар икемді оқу кестесіне, әлемнің кез келген нүктесіндегі оқу бағдарламаларына қол жеткізуге болады деген сөз. Алайда, Америкада қоғам бұл мәселе бойынша екіге бөлініп отыр: бір бөлігі заманауи технологияларды қолдайды, ал басқалар болса, олар оқытушы мен оқушының бірге жұмыс істеуін қалайды. Қашықтықтан оқыту негізінде жоғары сыныптарда қолданылады, ал төменгі сыныптарда интернет-оқыту тек қосымша білім ретінде қолданылады, себебі іргелі бастауыш білім тек дәстүрлі түрде ғана беріледі.

Польшада ауыл мектептерін интернетпен қамтамасыз ету проблемаларын шешу үшін орталықталған бағдарламалар, мысалы «Интер-кл@сс» сияқты бағдарлама жасалды.

Бразилияда ШЖМ оқытушының қатысуымен «Educopedia» вебсабағына қатыса алады, «Educopedia» деп мектеп бағдарламасына сәйкес сабақтарды цифрлық платформада беруді айтады [4].

Австралияда өткен ғасырдың бірінші жартысынан бастап, оқытудың бұл түрі радио арқылы дүние жүзінде бірінші рет қолданыла бастады. Оқытудың осы түрін қолданғанда, балалар үйлерінде болады, ал ата-аналары оларға көмектесуі тиіс. Қашықтықтан оқыту технологиясы енгізілген әр штаттың білім департаменттерінде арнайы бөлімшелер жұмыс істейді. Ол бөлімшелер әрбір пән бойынша қашықтықтан оқытатын материалдарды әзірлейді. Әрбір жұмыс күні таңертең бір сағат бойы балалар оқытушымен радиобайланыста болады, кері байланыс арқылы оқытушы оқу тапсырмаларының орындалуы туралы хабар береді және қиын сұрақтарды айтып түсіндіреді. Балалардың үй жұмыстары мұғалімдерге жіберіледі, мұғалімдер оларды тексеріп, тиісті бағаларын қояды. Мұндай байланыс үшін радиоаппараттарды Үкімет орнатады. Оқытудың қашықтықтан оқу технологиясын балалар 10-сыныпты бітіргенге дейін қолданады. 10-сыныпты бітіргендегі емтиханды да балалардың үйлерінде отырып тапсыруына мүмкіндіктер жасалған. Бұл жағдайда емтихан материалдарын осы өңірдегі мемлекет құрылымы департаменті таратады. Бұл міндетті медициналық орталығы (амбулатория), тіпті тепловоз жүргізушісі де орындауы мүмкін. Сенімді адам оқушының тапсырманы басқа адамдардың көмегінсіз орындағаны туралы кепілдік беруі тиіс. Әрине, қашықтықтан емтихан тапсыру барысында оқушыларға ата-аналары көмектесетін мүмкіндік бар екенін естен шығармау қажет. Бірақ Австралия халқы бұлай жасағанда балаларға нұқсан келетінін жақсы түсінеді: кім оқымаса, ол оқушы емтихан тапсырмаларын орындау барысында қиындықтарға тап болады. Тағы айта кететін мәселе, үй тапсырмаларын бағалау бойынша кері байланыс мақтау немесе жазалау болып табылмайды. Осыған байланысты оқу жетістіктері бойынша оқушыларды ранжирлеу қолданылмайды, сондықтан көшіріп алуға ешбір мотивация жоқ деп саналады [5].

Ресейде қашықтықтан оқыту жүйесі мемлекеттік саясат ретінде 1992 жылдан бастап енгізіле бастады. Нормативтік-құқықтық құжаттарда «қашықтықтан білім беру» түсінігі 1995 жылдан бастап қолданылады. 1997 жылы қашықтықтан білім беру саласында тәжірибе жүргізу туралы бұйрыққа қол қойылды. Осы бұйрықтан кейін қашықтықтан оқытатын жаңа оқу орындары, қашықтықтан біліктілікті көтеру орталықтары ашылды [6].

Қазіргі кезде қашықтықтан оқыту білім беру жүйесінің барлық деңгейлерінде және корпоративтік оқыту саласында қолданылады. Әсіресе қашықтықтан оқыту ауылдық шағын жинақы мектептерде өте өзекті мәселе болып отыр. Мысалы, Ресейде жалпы білім беру мекемелерінің құрылымында ауыл мектептері 68,9% құрайды.

Қашықтықтан оқыту кешенін тұрғызу принципі ресурс орталығы базасында ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымды орнатуға негізделген. Ол көпнүктелі бейнеконференциялар сериясын жүргізуге арналған серверлік жабдықтан, оқу сабақтары мен материалдарын сақтайтын жазу серверінен тұрады. Мектептер өз тарапынан ресурстық орталыққа қосылған, ол мектептер базалық және шағын жинақы (мектеп-спутниктер) болып бөлінеді. Бұл мектептер бейнеконференциялар және интерактивті сабақтар өткізу үшін бар қажетті қондырғылармен, әртүрлі коммуникациялық сервистермен жабдықталған. Шағын жинақы мектептердегі әртүрлі жастағы оқушылар компьютерлік сыныптарда тьютордың жетекшілігімен жұмыс істейді. Әр оқушы (немесе оқушылар тобы) Интернетке қосылған компьютерлермен қамтамасыз етілген, оқушылардың (оқушылар тобының) оқу жоспарларына сәйкес олардың электронды қашықтықтан оқытатын жүйенің курс материалдарына қолдары жетімді. Оқу барысында әртүрлі білім беру ұйымдарының оқушылары «виртуалды» сыныптарға біріктіріліп оқулары мүмкін, олар қашықтықтан оқытатын мұғалімнің бірыңғай кестесіне сәйкес оқиды.

Қашықтықтан оқуды жеке оқушыларға немесе шағын топтарда қолдану ұсынылады. Бұл ретте сыныптағы (топтардағы) білім алушылардың саны оқу пәніне байланысты өзгеріп отыруы мүмкін.

Педагогтің ролі оқушылардың жеке немесе ұжымдық жұмыстарын ұйымдастыру, оқыту барысында проблемаларды анықтау және тез арада шешу, оқушылардың жұмыстарына рецензия беру болып табылады.

Оқытудың барлық мазмұндық бөлігі электронды қашықтықтан оқыту жүйесіндегі курстарда өтіледі. Оқушылар физикадан, химиядан және биологиядан зертханалық жұмыстарды үйлерінде орындауларына болады, мұғалімдер мен оқушылар сабақтарда интерактивті тақтаның көмегімен ресейлік және шетелдік мұражайларға саяхат жасай алады, алыс ауылдардан келген балалар елдің үздік мұғалімдерінің дәрістерін көріп, тыңдау мүмкіншіліктеріне ие.

Ауылдық мектептердегі физика-математика цикліндегі пәндерді таңдайтын балалардың санын көбейту мақсатында 2017 жылы Чуваш Республикасында физикадан қашықтықтан оқыту бойынша жоба іске қосылды. Әрбір муниципалитетте базалық мектеп таңдап алынып, бекітілді. И.Н.Ульянов атындағы Чуваш мемлекеттік университеті мен Чувашияның Білім беру министрлігі арасындағы келісім аясында физиканы қашықтықтан оқытуды физика-математика факультетінің жетекші педагогтері жүргізеді. Базалық мектептерге белгілі бір күндерде 9-11 сынып оқушылары алып келінеді, олармен ЖОО оқытушылары бейнеконференция режимінде сабақ жүргізеді. Оқыту арнайы элективті немесе факультативті сағат шеңберінде ұйымдастырылған.

Қазақстанда 2005-2010 жылдардағы білімді дамытудың мемлекеттік бағдарламасы аясында алғаш рет білім саласында ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдаланудың тиімділігін арттыру үшін тиісті шараларды жүзеге асыру көзделді. Сонымен қоса компьютерлерді жаңарту және Интернетке қосылған мектептердің санын арттыру шаралары бекітілді [7].

Бұл бағдарламалық құжатта мұғалімдердің компьютерлік сауаттылығын арттыру, электронды оқулықтар мен оқытудың мультимедиалық құралдарын дайындауды жылдамдату, қашықтықтан оқытуды ұйымдастыру үшін білім беру порталдарын жасау жоспарланды.

Алдыға қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін 2006 жылы жоғары кәсіптік, қосымша кәсіптік білім берудің оқу бағдарламаларын іске асыратын ұйымдар үшін қашықтықтан оқыту түрі бойынша оқытуды ұйымдастыру Ережесі бекітілді [8].

Қазіргі кезде бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің, сонымен қатар техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, жоғары білім берудің, оның ішінде шағын жинақты мектептің оқу жоспарларын іске асыру үшін қашықтықтан оқыту технологиялары бойынша оқу процесін ұйымдастырудың ережесі пайдаланылуда [9].

Қашықтықтан оқыту технологиясын шағын жинақты мектептерде қолданудың маңыздылығы және қажеттілігі мынадай себептермен: экономикалық және білім беру тиімділігінің төмендігі, оқу процесін ұйымдастырудың күрделілігімен, кадр және білім беру ресурстарының жетіспеушілігімен, педагогтердің қызығушылық деңгейінің төмендігімен түсіндіріледі. Қашықтықтан оқыту технологиясы ауыл мектептеріндегі кадрлардың жетіспеушілік проблемасын шешуге көмектеседі. Бірінші кезеңде пәнді біріктіріп оқытатын педагогтердің сабақтарын интернет және мультимедиялық технологияларды оқу процесінде белсенді түрде қолдана отырып, қашықтықтан оқыту арқылы ол педагогтерді алмастыруға мүмкіндік туады.

Шағын жинақты мектептерде қашықтықтан оқыту тірек мектептердің базасында (ресурстық орталық – бұдан әрі РО) қолданылады, РО жақын жерде орналасқан барлық шағын жинақты мектептерді біріктіріп, бір мақсаттағы және мәселелері бір толыққанды білім беру жүйесін құрайды. Қазіргі кезде республикада 169 РО жұмыс істейді, олар 557 магниттік шағын жинақы мектептердің 8-9 және 10-11 сыныптарындағы білім алушыларды қамтиды. Соның арқасында алыстағы ауыл мектептерінің балаларының сапалы білім алуы және ақпараттық-білім беру ресурстарының олар үшін қол жетімді болуы қамтамасыз етіледі.

Қашықтықтан оқыту сессия аралық уақытта өткізіледі, осы мезгілде шағын жинақты мектеп оқушылары оқу кезеңіне тиісті тапсырмалар алады.

Қашықтықтан оқытудың негізгі құралдары болып цифрлы білім беру ресурстары және қолданбалы бағдарламалық өнімдер болып табылады, олар әртүрлі: кейстік (СD, DVD), желілік (Интернет - және Интранет - ресурстары, LMS және т.б.) технологиялардың көмегімен жасалады, таратылады және қолданылады.

Қазіргі кезде мектептерде қашықтықтан оқытудың көптеген түрлері мен нысандары кең қолданылады, мысалы:

• 
  жеке нысандар бойынша оқу процесін іске асыру (электронды курстар бойынша);
  
• 
  оқытудың ұжымдық түрі (вебинарлар, видеоконференциялар, чатсыныптар және талқылауды ұйымдастырудың басқа түрлері);
  
• 
  өзара әсер етуші тараптардың синхронды қатысуы, былайша айтқанда , online режимінде немесе асинхронды режимде, бұл кезде қатысушылар өздерінің сұрақтарын бере алады және оларға кері байланыс арқылы жауап күтеді.
  

Moodle-ді қолдану арқылы оқытушы курстар ұйымдастыруына болады, осы курстарды мәтін, қосымша файлдар, презентациялар, сауалнамалар, ретінде әртүрлі материалдармен, әрбір модульден кейін қорытынды бақылау тестілерімен толықтыруға болады. Оқушылар тапсырмаларды орындағаннан кейін оқытушының баға қоюына және комментарий беруіне мүмкіндігі бар. Осыған байланысты оқу процесіне қатысушылардың өзара интерактивті қатынасуына мүмкіндіктер жасалған.

Оқытушының оқушылармен тек тиімді кері байланыс орнатып, жедел түрде олардың білімдерін тексеріп қана қоймай, сонымен қатар, икемді түрде өзінің дәрістік материалдарын және практикалық сабақтардың материалдарын тапсырмалардың өзгеруіне байланысты ауыстырып қоюына болады.

Сонымен қатар, қазіргі кезде білім беруді даралау, Интернетке байланыссыз шағын жинақты мектептерге АКТ енгізуді жеделдету үшін тиісті жағдайлар жасау бойынша жұмыстар жүргізілуде. Шағын жинақты мектептерде білім беру процестерін ұйымдастыруда BilimBook білім беру жүйесі қолданылады. Бұл жүйе жетекше халықаралық білім беру орталықтарымен тығыз қарым-қатынас орнату арқылы алынған технологиялар мен алдыңғы қатарлы тәжірибелерге сүйене отырып, Bilim Media Group компаниясының BilimLand.kz әмбебап білім беру платформасы базасы негізінде жасалған.

Бұл жобаның мақсаты шағын жинақты мектептерде жекеленген оқыту қондырғыларын енгізе отырып, қалалық және ауылдық мектептердің арасындағы білім сапасының алшақтығын азайту, инновациялық педагогикалық технологиялар мен әдістемелер арқылы оқыту сапасын арттыруға ықпал жасау, жеке білім алу траекториясына жағдай жасау, Интернетке байланыссыз шағын жинақы мектептерде АКТ енгізу қарқынын арттыру болып табылады.

Бұл тәсілдің негізгі идеясы оқушылардың жаңа сапасын және білімін қалыптастыру үшін кез келген жерде: мектепте, пәтерде, кітапханада активті ортаны қалыптастыру болып табылады. Балалар планшетті үйге алып келгеннен кейін ата-аналар да оқу процесіне араласа бастайды. Электронды оқыту процесімен айналысу планшет Интернетке қосылған, қосылмағанына байланысты емес.

BilimBook барлық жастағы оқушыларға арналған, сондықтан 1 сыныптан 11 сыныпқа дейін білім берудің барлық мәселелерін қарастырады, сонымен қатар мектепке дейінгі тәрбиені де қамтиды. Планшет контенті оқытудың жаңа (тиімдірек) әдістемесін қалыптастыруға бағытталған, ол шағын жинақы мектептің біріктірілген сыныптарының ерекшеліктерін ескереді. Бір мұғалім әр жастағы және деңгейдегі балаларды электронды ресурстарсыз оқытады.

Осы оқыту жүйесін шағын жинақты мектептерде қолдану 2017 жылғы 1 қыркүйектен басталып, «Bilim Media Group» пилоттық жобасы аясында еліміздің 3 шағын жинақты мектептерінде: СҚО «Айыртау орта мектебі» КММ, Павлодар облысы «Успенская СОШ №3» ММ, Шығыс Қазақстан облысы «А.Байтурсынов атындағы орта мектеп» КММ жүргізіліп жатыр.

Шағын жинақты мектептерде оқыту сапасын арттыруға аралас оқыту технологиясының моделін жартылай қолданып осылай көңіл бөлу оқушыларды қолдауға мүмкіндік береді және оқыту процесін техникалық қамтамасыз ету қиындығын жеңуге көмектеседі.

Қашықтықтан оқыту технологиясының дамуы балаларға сапалы білім беруге мүмкіндіктер жасайды, олардың келешек кәсіптік қызметінің мүмкіндігін көбейтеді, соған байланысты әлеуметтенуінің сәтті болуына ықпал етеді, ауылдағы білім беру мекемелерінің білім және мәдениет орталығы ретінде сақталуына оң әсер етеді. Мысалы, 2017 жылы 13 қазанда Ресейдің 34 өңірінде, сонымен қатар Беларуссияда, Қазақстан мен Өзбекстанда Mail.Ru Group компаниясының «IT-білім күні» атты акциясы болып өтті. IT саласының бүгіні мен келешегіне арналған осы іс-шараға Қарағанды облысы, Ақтоғай ауданының ауылдық «Шашубай» тірек мектебінің оқушылары қатысты. Оқушылар аса қажетті технологиялық тренддермен танысты, қазіргі кезде қандай IT мамандары еңбек нарығында сұранысқа ие, 10-15 жылдан кейін олар сұранысқа ие бола ала ма сұрақтарға жауап берілді. Сонымен қатар өзінің IT бизнесін жасау мәселелері, цифрлық өмірге бейімделу үшін қандай технологияларды білу қажет екенімен танысты. Онлайн режимінде сабақ-презентацияға қатысқандар 8-10 сынып оқушылары болды. Бұл акция балалардың ақпараттық технологиялар саласында сапалы білім алуына қызығушылықтарын арттырды.

Н.Э.Бауман атындағы ММТУ, Мәскеудің ашық білім институты және Мәскеу қаласындағы «жаңа технологиялар мектебі», сонымен қатар еліміздің «IT технологиялар» құзыреттілік орталығы өз қолдауларын білдірді, қашықтықтан оқыту технологияларының, соның ішінде ауыл мектептері оқушылары үшін де мүмкіндігі шексіз екендігі көрсетілді.

Бүгінгі күні Интернетпен қамтамасыз етілген шағын жинақты мектептердің саны 2663-ке жетті (94%). Автомобиль жолдарының бойында орналасқан мектептерді опто-волокно тарту арқылы Интернетпен қамтамасыз ету «Транстелеком» АҚ, Astel, Спутник компанияларына жүктелді. Мемлекеттік бағдарлама аясында мектептерді жоғары жылдамдықты Интернетпен және техникалық қондырғылармен қамтамасыз ету жалпы сипаттағы трансферт арқылы республикалық бюджет қаражаты есебінен жүзеге асырылады. Аудан орталығынан радиусы 100-500 шақырымда 18,5 % (547) шағын жинақты мектептер орналасқан, олар алыс орналасуына байланысты тірек мектептеріне (ресурстық орталықтарға) магниттік мектеп ретінде бекітіле алмайды. Бұл жағдайда кейбір пәндер бойынша педагогикалық кадрлардың жетіспеушілігінің және бейінді курстарды ұйымдастыру мәселелерінің шешімін қашықтықтан оқыту арқылы табуға болады. Ақпараттық технологиялар біздің өмірге түпкілікті енді деуге болады. Бүгінгі күні әрбір бала интернетті пайдалана алады, сондықтан көптеген зерттеушілер мен практиктердің ойынша қашықтықтан оқыту технологиясын қолданбау дұрыс болмайды.

Дәстүрлі білім беру жүйесімен салыстырғанда бір білім алушыға жұмсалатын қаржының азаюына байланысты қашықтықтан оқыту жүйесі, мүмкін, жақын арада шағын жинақты мектептерде білім алушылардың білім алуға қол жетімдігі оқу сапасы сақтала отырып, күрт жаңа деңгейге көтерілуі толық мүмкін.

2. 
   
   жүктеу/скачать 2,66 Mb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: