Научная библиотек
дан адамдары, дэрогерлер, адвокаттар, орта менеджерлер, усак буржуазия Эюядер]
жүктеу/скачать 14,83 Mb. Pdf көрінісі
|
bsattarov t dkenov m leumettanu
| дан
адамдары, дэрогерлер, адвокаттар, орта менеджерлер, усак буржуазия Эюядер] енпзшген. Индустриялды тургы- да дамыган капиталиспк елдерде халыктын орташа табыс децгейж есепке ала отырып, олардын кепш ш пн ортангы тапка жаткызады. Мундай тургыдан караудын кукысы да, онын езшдж логикасы да бар, ейткеж 1р1 буржуазия мен жумысшылардын кепшйпп ортангы тап курамына енпзшген. Ортангы тап — дуниежузшж тарихтагы 61 ре гей кубылыс. Ол адамзат баласынын букш тарихында бурын болган емес. Ортангы тап X X гасырда пайда болды. Когамда ол ерекшёлж кызметш аткарады. Ол — когамнын турактылыгын сактаушы. Олардын саны кебейген сайын, когамдагы революпиялык ой-пигыл аукымы да соншалыкты азаяды, ултаралык шиележстердш, элеуметтж катаклизмалардын болу мумюндт де мулде кемкш. Бул тап ез тагдырын ез колымен жасап, калыптастыратындардан, соган орай когамдык курылысты сактап калуга ынталы адамдардан куралады. Ортангы тап карама-карсы турган ею тапты — кедейлер мен байларды б 1 р-бфшён аластатып, олардын кактыгысуына жол бермейдг Ортангы тап негурлым узшуге таяу турса, солкылдак болса, стратифика- цияда карама-карсы тургандар согурлым бф-бфше жакындаса ту сед I, олардын кактыгыска баруынын ыктималлыгы аргалы жэне кергсгнше де болады. Ортангы тап шагын жэне орта бизнестщ бфдён-б!р тутынушы рыноп болып саналады. Бул тап негурлым кеп болган сайын шагын биз- несте согурлым аягын тж басып, еркендеп дамиды. Эдетте экономика лык тургыда баскаларга тэуелдшер орта таптын курамына к^реда. Булар когамнын элеуметпк жотасы, аркасы. Буржуазиялык когамдагы таптар жежнде булардан баска да кезка- растар калыптаскан. Мысалы, АКШ -тын таптары жен!нде эр турл I шюр- лер айтылып жур. Б 1 реулер онда жет1 тап бар десе, еюншшер] — алтау, уш1нш1лер| — бесеу, тагы да сол сиякты сандары эркелк! элеуметпк тап тар бар дейш. АКШ -тын таптарын X IX гасырдын 40-шЫ жылдарында ал- гаш рет бф улпге тус^рген американдык элеуметтанушы Ллойд Уорнер болды. Онын шюршше, А К Ш когамы: жогаргынын-жогаргы табы болды, «буган есю отбасылары» деп аталатындарды жаткызды, ейткет ондай отбасыларлын курамы бизнесмендер мен кэс1би мамандар деп ата- лгандар ед1; материалдык денгеШ жогаргынын-жогаргы табынан кем туспейтш, бфак есю рулык отбасыларыныц курамына юрмейлндерд! теменп-жогаргы тап деп атады; жогаргы ек1 таптан шыккандарга кара- ганда материалдык жагдайы темендеу, алайда каланын когамдык емIрже 162 белсене араласкан жеке меншмс иелер) мен кеаби мамандарды жогар гы -о рта тапка жаткыздм; теменп орта тапка дережелер» томен кызмет- керлер мен б1л!кт! жумысшылар юр;и; жогаргы-томенп тапка жерпл1кт1 фабрикаларда жумыс ютейтш, салыстырмалы турде аукатты ем>р сургеж- мен б Ы ктш п аз жумысшылар ендь «Элеуметок туп* деп аталатындар — жертолелерде, шатырдын астында, каланын лас, шеткер1, карангы тупмр- лершде, т.б. ом 1 р суруге колайсыз жерлерде туратындар болды. Булар ен томенп тап деп аталды1. «Жогаргы-жогаргы тап* угымы — жогаргы таптын жогаргы кабаты деген магынаны бердт. Ал калган ею курамды свздщ б!ршила — кабатты немесе ж1кт1 Шлд1рд1, емнииа — сол Ж 1 ктш енген табын керсетп. «Жо- гаргы-теменп тап» угымын кейде сол калпында да айта беред», ал кейде осы угым аркылы жумысшы табын белплейдг Орталык таптын езше ка тысты Ж1ктер1 мен кабаттарына орай жумысшы табынан б»ркатар айыр- машылыктары да болады. Алайда, жумысшы табынын да жумыс юте- мейтшдер, жумыссыздар, уйлер! жоктар, кайыршылар жене т.б. сеюлд! томенп тапка Караганда ез 1 нд]к езгешелжтер» бар. Эдетте Шлщшйп жо гары жумысшыларды катардагы жумысшы табына жаткызбай. орталык таптын санатына енпзед), 61 рак олар б ш ктш п мардымсыз ой енбепнщ кызметкерлер! мен орта таптын теменп кабатына жатады. Баска да вари- анттары болуы мумкш: меселен, жумысшыларды орта тапка коспайды, бхрак онын ею ж т н де жалпы жумысшы табынын катарында калдырады. Ал маман болса орта таптын келеа кабатына енел», «маман* угымынын оз1 — кем дегенде адамнын колледж колемшде бйпмшш болуын талап етед1. Орта таптын жогаргы кабатын непзшен «кеабилер» (профессио- налдар) толтырады. Шет елдерде едетте университеток бОпяп жене улкен практикалык тажфибеа бар, ез саласында улкен шеберлтмен ерекше- ленетж, шыгармашылык енбекпен айналысатын жене езшщ нм бар адам- дарды кеабилер деп айтады. Булар зангерлер, двр 1 герлер, галымдар, окытушылар жене т.б. Олардын кеаби деген атакка ие болуынын ез1 ете курмет болып саналады. Бул туащйрмелер буржуазиялык когамнын тап- тарын олардын когамдык енбек белшйм мен еншрйс куралдарына жеке- менш1КТ1К катынастар жуйесщцеп алатын орнына сай багалайды. Капиталист когамнын экономикасы мен елеуметпк-саяси саласын да монополиста буржуазия жетекйл релд! аткарады, сонын шпнде тек ез елдершде гана емес, баска, ботен елдерде де экономиканын непзп сала- ларын монополиялап, ф! трансулттык корпорациялар курган 1р1 енерке- апиллер, бизнесмендер, банкирлер коптеп кездеседь Буржуазия мен 1 Кравченко А. И. Социология. Екатеринбург: Деловая книга, 1998. С. 224. 163 |