Пәннің ОҚУ-Әдістемелік кешені «Жаратылыстану»
жүктеу/скачать 0,99 Mb.
|
ed04d2c0-d947-11e4-b960-f6d299da70eeУММ жаратылыстану
- Бұл бет үшін навигация:
- Өзін-өзі тексеру сұрақтар: ҚР-ның табиғи аймақтар Ұсылынған әдебиеттер (өтілетін тақырыптын беті көрсетілген) Негізгі әдебиеттер
- Қосымша әдебиеттер
- 30 Тақырып
| 2. Тұран жазығы;
3. Солтүстік Қазақ жазығы; 4. Сарыарқа;5.Орал; 6. Алтай ; 7. Сауыр-Тарбағатай ; 8. Жоңғар Алатауы ; 9. Тянь-Шань . Дәрісті өткеннең кейін студенттер білуге міндетті негізгі ұғымдар Өзін-өзі тексеру сұрақтар: ҚР-ның табиғи аймақтар? Ұсылынған әдебиеттер (өтілетін тақырыптын беті көрсетілген) Негізгі әдебиеттер Ж.Н. Мукашев Жалпы жер тану. Оку құралы. Алматы. "Қазак университеті" 2002. Қосымша әдебиеттер Естествознание и основы экологии. М., 2000. С.А. Қусаинов Жалпы геоморфология. Алматы. Қазак университеті. 1998 Неклюкова Жалпы жертану. Алматы., 1980 30 Тақырып: Табиғатты қорғау Дәрістін жоспары: 1.ҚР ҚЫзыл кітабы. 2.ҚР-ның табиғатта қорғау туралы заңдары Дәрістің қысқаша мәтіні. 1.ҚР Қызыл кітабы. 1963 жылы Қызыл кітаптың 1 -басылымы, 1966 жылы 2-басылымы жарық көрді. Қазақстанның жануарларына арналған алғашқы Қызыл кітабы 1978 жылы жарық көрді. Ол толықтырылып 1991 жылы 2-рет шығарылды. Осы кітаптың 3-ші басылымы 1996 жылы қайта өңделіп, әрі толықтырылып шығарылды. Оған дүниежүзілік Қызыл кітаптағыдай: - ақ беттеріне сандары азайып келе жатқан, бірақ құрып кету қаупі жок, сирек түрлер енгізілді. - сары беттерінде саны күрт азайып отырған түрлер жазылған. - жасыл беттерінде табиғатқа ұқыптылықпен қарау нәтижесіңде сандары қалпына келтірілгендер орналастырылған. Қызыл кітаптың 3-басылымына балықтың-16, қосмекенділердің-3, жорғалаушылардың-10, қүстардың-56, сүтқоректілердің-40 түрі тіркелген. Кітапта қорғау шаралары, Қазақстанның картасы, қазіргі таралған аймағы көрсетілген. Қазақстанда өсімдіктің 5,6 мыңнан аса түрі бар. Оның 760-тан астам түрі өсімдіктер, 1500 түрі азықтық техникалық өсімдіктер, 385-тен астамы "Қызыл кітапқа" енгізілген. Жануарларға жойылу қаупін тудыратын себептер де сан алуан: а) ірі жануарлар, киттер, пілдер, жолбарыстар терісі, еті үшін ауланады; ә) коллекционерлерге, әуесқойларға зоопарктерге кейбір жануарларды: көбелектерді, құстарды, маймылдарды және кейбір өсімдіктерді: кактустерді сату табиғатқа үлкен зиян экеледі; б) кейбір жануарлар табиғатта бәсекелесе алмайды, мысалы алып тасбақа жабайы қояндармен бэсекелесе алмайды, себебі екеуінің де қоректері бірдей; в) алып панда - өте сирек жануар. Олар тіршілік ететін ормандар ауылшаруашылық далаларын тазалағанда көпшілігі өліп қалды. Қалған азын-аулағының өліп қалуына кейбір аурулар себеп болды; г) адамның орманды, шөл далаларын игеріп, жаңа шаруашылықтарды салуы, жаңа қалалар, жолдар, шахталар т.б. тұрғызуы, қоршағап ортаны ластауы табиғатқа үлкен қауіп төндіретін әрекет. Қазіргі кезде дүниежүзінде жуық шамамен 60 мың түрлі өсімдіктер түрлері құрып кету қаупінде түр. Әр өсімдік әртүрлі жануарларға баспана және қорек бола алады. Егер өсімдік жойылып кетсе, ол қауіп өсімдікті мекендейтін жануарларға да төнеді. Алтын түсті бөшке тәрізді кактус және өрмелегіш орхидеяны сату үшін адамдардың жинап алуы құрып кету қаупін туғызды. Африкалық фиалка да табиғатта аталған себептен сирек. Ормандарды кесу, даладағы өрт, адамдардың қоршаған ортаны ластауы шамадан тыс кәсіптік мақсатта тұтыну өсімдіктерге де қауіп төндіреді. Табиғатты қорғау жолдары: а) Қорықтарда адамның шаруашылық әрекетіне тыйым салынған. Қазақстанда 9 ірі қорық бар: Алматы, Алакол, Аксу-Жабағылы, Барсакелмес, Үстүрт, Марқакөл, Батыс Алтай, Қорғалжың, Наурызым. э) Заказниктерде табиғаттың белгілі бір бөлігі, мысалы сирек кездесетін өсімдіктер немесе жануарлар қорғалады. Онда адамның шаруашылық әрекетіне толық тыйым салынбайды, тек шектеледі. б)Ұлттық парктер - қорықтарға ұқсас, олардың арасындағы негізгі айырмашылықтар: егер қорықтар туристерге жабық болса, ұлттық парктер керісінше оларды қызықтырады, өзіне тартады. Онда туристерге арналған топ серуендік жолдар, қызықтайтын алаңдар, қонақ үйлер, автомобилъдер қоятын жерлер ұйымдастырылады. Сонымен қатар ұлттық парктерде табиғаттың адам жіберілмейтін, тимейтін бұрыштары болады. в) Табиғат ескерткіштері - орманның өте бағалы бөлімі, жекелеген көне ағаштар, сарқырамалар, табиғатты көркем жартастар, тағы басқалар. г) Көптеген сирек кездесетін жануарларды қорғауда ботаникалық бақтардың, ал сирек кездесетін жануарларды қорғауда зоопарктердің маңызы зор. Дүниежүзілік Қызыл кітапқа енетін кейбір жануарлар: медициналық сүлік, алып панда, қара мүйізтұмсық, қыран, үнді жолбарысы. Қазақстанның Қызыл кітабына енген жануарлар: қоқиқаз, дала күзені көккүс, аққүтан, аққу, үстірт арқары, гепард, дуадақ, жапалақ, қарақыл, мэлік, ақбас тырна, шағала, ұлар, махаон көбелегі т.б. Қазақстанның Қызыл кітабына енген өсімдіктері кәдімгі шолпанкебіс, людвиг құйрықшасы, гүлді шолпанкебіс, Павлов итмұрыны тамырлы жуа, жау шымылдық телпексүйсін, алтай рауағашы, түпті жуа, тобылғы, ақбас селеу, меруертгүл. жүктеу/скачать 0,99 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|