Пәннің ОҚУ-Әдістемелік кешені «Жаратылыстану»
жүктеу/скачать 0,99 Mb.
|
ed04d2c0-d947-11e4-b960-f6d299da70eeУММ жаратылыстану
| Жұмыр құрттар типі
Жұмыр құрттардың денесі алдъңғы және артқы ұштары үшкірленген цилиндр тәрізді болады. Жұмыр құрттардың көпшілігі суда, топырақта еркін тіршілік етеді, алайда өсімдіктерде, жануарларда және адамда паразиттік тіршілік ететіндері де көп. Жұмыр құрттар типіне бірігетін кластар сапы көп. Төменде нематод класының жеке түрлеріне сипаттама беріледі. Бұл класс 5000-ға жуық түрлерді біріктіреді. Аскаридалар — паразит нематодтардың ең ірілері. Жылқы аскаридасының ұзындығы 35 см. Адам және шошқа аскаридаларының ұзындықтары бірдей болады. Олардың дене тұрқы 25 см-ге жуық . Аскариданың ас қорыту системасы паразиттік тіршілік етуге бейімделген: оның қорытылған асты ішке толтырып тұратын жұтқыншағы, осы асты сорып алатын ішегі және қорытылмаған ас қалдығын сыртқа шығаратын артқы ішегі болады. Жыныс органдары жақсы жетілген. Сондықтан да аскаридалар өсімтал келеді. Балаларда болатып острица өте көп таралған. Ол балалардың тоқ ішегі мен аш ішегінің төменгі жағында тіршілік етеді. Жұмыр паразит құрттар тек олардың жұмыртқаларын жұтып қойғанда ғана жұғады. Адамның соқыр ішегінде адам қылбасқұрты паразиттік жасайды. Ол ұзындығы 0,5 см-ге жетіңкіремейтін, алдыңғы ұшы өте жіңішке болып келетін жұмыр құрт. Паразит жұмыр құрттардың ішіндегі ең қауіптісі өте ұсақ, ұзындығы 2—4,5 мм және жуандығы микроскоппен әзер көрінетін, болымсыз ғана құрт — трихина болып табылады, бір жақсы жері олар өте сирек ұшырасады. Ол шошқа еті арқылы жұғады. Спиральша оратылған құрттардың ұрықтары ет талшықтарының арасында 0,5 мм-ге жетіңкіремейтін капсулада қіимылсыз жатады. Сансыз көп құрттардың түсуі осы бір кезге әзер көрінетін ұсақ құрттың қауіптілігі оның ішекке аса көп түсетіндігінде. Егер адам трихинасы бар 40—50 г ет жесе, оның ішіне бірнеше мың трихина капсуласы түседі. Қарынның қышқыл сөлі әсерінен капсуланың ізбесті қабықшасы ериді. Құрттар ащы ішекке орналасады. Ұрғашы құрттардың әрқайсысы 2000-ға дейіи қимылдайтын личиикалар туады, олар ішектен лимфа тамырларына, соңынан қан тамырларына еніп кетеді. Олар қан арқылы барлық денеге тарайды. Сан мыңдаған личинкалардың бұлшық етке еніп, ет талшықтарын бүлдіруінен жанға батарлық ауру пайда болады және дене температурасы 40°-қа дейіи көтеріледі. Адам трихиноз ауруынан қазаға жиі ұшырайды. Еркін тіршілік ететін жұмыр құрттардың тағы бірі ретінде қыл құртты — «жылқы қылын» (қыл құрттар класына жатады) атауға болады. Бұл өсімдік басып кеткен су қоймаларында жиі кездесетін өте ұзын күңгірт түсті құрт. Қыл құрт суға түсіп жүрген адамның терісіне жабысьш, еніп кетеді-міс деген ұғым шындықка мүлдем жанаспайды. жүктеу/скачать 0,99 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|