Рецензенттер: тарих ғылымының докторы Кәрібаев Б. Б
жүктеу/скачать 1,72 Mb. Pdf көрінісі
|
annotation110059
| jаан байрам
» үлкен мереке (АДМ 2009 г. г. Горно - Алтайск. Республика Алтай). Христиан ілімін ұстанған отбасыларда, мұра болып келе жатқан отбасылық иконалар сақталады. Әжелерден қалған иконалар ерекше сый құрметке ие. Алтайлықтар арасында «Қазандық Құдай ана»,«Николая Угодниктің» иконалары сақталған. Алтайдың байырғы халықтар арасында христаинадық мерекелердің қыстық - көктемдік циклдары бекітілген (Рождество, Крещение, Масленица, Пасха, Родительский день).Олар өз атауларын алып және жергілікті жағдайлармен үйлесім тапқан. Алтайлықтар үшін ең ерекше православиялық мерекелер Крещение, Құдайдың Иерусалимге кіруі (Қызылтал жексенбісі), Пасха және Қасиетті Троица Пятидесятник күні.Мұның барлығы, атеистік дәуірден кейін діни мерекелерден халықтық мерекелерге трансформацияланып, таза діни мейрам ретінде қарастырылмайды деп түсіндіріледі. Сонымен өзгеру арқылы, алтайлықтардың сана сезімінде ерекше орын алады. Оған қоса кресттелген халықтың және кресттелмеген халықтың бірге өмір сүріп, ықпалдасуы бар екендігін жоққа шығара алмаймыз. Христиандық мерекелердің көптеген ғұрыптары өзгеріске ұшыраған. Крещенияда су алынады. Алынған суды түрлі ауруларға және қатты шошынғанда қолданады. Суға деген мұндай қатынас алтайлықтардың ежелгі түсініктермен, оның адамға деген жағымды әсерлерімен байланысты. Қызылтал жексенбі күні оның бұтақтарымен үйді 240 тазалауға болады және онымен малды ұру арқылы, төл санын көбейте алады. Пасханың екінші атауы бар - « Кызыл jымыртканы ν байрамы » («Қызыл жұмыртқаның мейрамы»). Бұл күні дастархан жайылып, жұмыртқалар боялып, бір - біріне қонаққа барады. « Кызыл чечекти ν байрамы » - («қызыл гүл мейрамы») – Троицаның негізгі мақсаты бұл күні жерге жатып, күнге қуану керек. Верх - Ануй ауылынан NN ақпарат берушісі православ болмай тұрып, үш - төрт жыл бұрын осы Троица күні картоп еккен. Жол жөнекей өткен, православ емес көршілері, мерекені тойлатуға бара жатып, оларды «үлкен мереке күні жұмыс істеп жатырсыңдар» деп айыптаған болатын. Алайда, сол олар егін егу керек болған. Кейінен бұл жағдай ұмытылып кетті. Күзге оның күйеуі қатты науқастанып, Барнауыл қаласында ота жасалған. Әйелдің айтуынша мұның бәрі сол православтардың мерекесі күні жұмы істегені үшін болған. Жасы үлкен алтайлықтар арасындаИльин күнін атап өту кең таралған. Бұл күні егістіктен алынғанкартоптың дәмін көруге болады, сонымен бірге бұл күннен кейін найзағайдан қорықпауға болады: ол « тынду немеге » тимейді, яғни тірі жанға тимейді. Таза православиялық діни мерекелер алтайлықтардың сана сезімінде трансформацияға ұшыраған. Негізгі православиялық мерекелердің алтай тіліне аударылуы олардың дәстүрлі санаға кіргендігін байқатады. Алтайлықтардың дәстүрлі санасы өздерінің мәдениеті мен православиялық діни элементтермен қарама - қайшы қою бағытталмаған. Олар өздерінің ежелгі дүниетаным және христиандық түсініктерін ұштастыруға тырысады. Сакральды мағына беретің судың ( аржан-суу – кресттелген су),бұтақ ( арчын – қызылтал бұтағы) маңыздылығы артып, қасиетті су мен қызылтал бұтағы алтайлықтардың дәстүрлі сенімінде өз орындарын табады. Бұрын православиелік мерекелер шіркеулік статуста болса, қазіргі таңда олар отбасылық мәнге ие болған. Келтірілген деректер қаргі таңда алтайлықтарда діни синкреитизімдік үдеріс жүргендігін дәлелдейді. Бұған дәлел ретінде қарапайым адамның « жүктеу/скачать 1,72 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|