Сабақта бүтін шама мен оның бөліктеріне бай ланысын негізге ала отырып, белгісіз қосылғыштармен берілген теңдеуді шешу алгоритмі құрылатын бола ды. Белгісіз қосылғыштар — бүтін шаманың бөлігі, сондықтан оны табу үшін бүтіннен белгілі бөлікті бөліп алу, яғни қосындыдан белгілі қосылғышты азайту керек. Егер сынып оқушылары дайын болса, бастапқы кезеңде-ақ теңдеуді қалай тексеру керегін талқылауға болады. Теңдеудің дұрыстығын тексеру үшін алынған мәнді белгісізге қойып, тексеруге болады. Мұндай жұмыс міндетті болып табылмайды.
Кіріспе тапсырма. Сабақты жалпы тексеруден бастаңыз. Теңдеу шешуді ұсыныңыз, мысалы, 5 + х = 13. Алғашында теңдеуді сандық сәуленің көмегімен шешіңіз. Содан кейін бір-біріне қосуға болатын текшемен шешіп көріңіз. (Мысалы: Lego) Бір-біріне 5 текшені қосыңыз. Сіз 13 текше болғанша 1 текшеден біртіндеп қоса беретініңізді хабарлаңыз. Бірінші жалғаған текше алтыншы болады, екінші жетінші және тағы сол сияқты сегізінші текше он үшінші болады. Осыдан кейін алғашқы жиналған 5 текшені алып тастау керек және жалғаған бөліктің неше текшеден тұратынын санауды ұсыныңыз. 8 деген жауап алынады. Қорытынды жасатыңыз. Теңдеу сандық сәуленің (қадамдарды санау) және заттардың көмегімен шешілгенін (текшелерді санау) хабарлаңыз. Мұндай ресурстарды үнемі қолдана беретіндей жағдай болмайтынын хабарлаңыз. Сондықтан бел гісіз қосылғыштармен берілген кез келген теңдеуді шешетін ереже керек деген қорытындыға келтіріңіз. Әртүрлі жауап алған оқушылармен бірігіп, теңдеуді қайтадан шешкізіңіз. Теңдеуді шешу кезінде бөлік пен бүтіннің өзара байланысын түсінуге жетелеңіз. Оларға мынадай сұрақтар қойыңыз:
— осы теңдеудегі бөлік пен бүтінді атаңыз.
— Белгісіз қосылғыш болып табылатын не?
— Бөліктер мен бүтіннің өзара байланысы туралы қандай ережелер бар? (1. Белгісіз бөлікті табу үшін бүтіннен белгілі бөлікті алу қажет. 2. Белгісіз бүтінді табу үшін оның бөліктерін қосу қажет.)
— Теңдеудегі белгісіз қосылғыштарды табу үшін олардың қайсысын қолданамыз?
Егер бөлікті табу керек болса, бүтіннен басқа бөлікті алу керек деген қорытынды жасатыңыз. Енде ше белгісіз қосылғышты табу үшін қосындыдан белгілі қосылғышты азайту керек
Қорытындыны бекіту үшін оны тірек сызбада көрсетіңіз. Мысалы:
Белгісіз қосылғышпен берілген теңдеуді қалай ше шу керек? Ол үшін:теңдеуден амалдар компонентін тауып, оны белгілеу;
егер х қосылғыш болса, “Белгісіз қосылғышты табу үшін қосындыдан белгілі қосылғышты алу керек” деген ережені пайдалану; амалды орындау;жауабын жазу.
|
Теңдеудегі белгісіз қосылғышты тап. Осы тапсырманы жалпы сыныппен орындаңыз. Теңдеуді шешуді сынып алдында тақтада орындауға болады. Оқушылар кезекпен тақтаға шығады және теңдеудің шешу жолын толық түсіндірмесімен айтып, теңдеуді шығарады:
Теңдеуді оқимын…;
Бұл теңдеуде қосылғыш — ..., қосынды — …;
Белгісіз қосылғыш. Белгісіз қосылғышты табу үшін қосындыдан белгілі қосылғышты азайтамын;
х — айырма … және … тең;
Жауап: х тең …;
Жауабы:
х = 0; y = 12; a = 80; b = 40.
Туннельде неше вагон бар? Оқушыларға тун нельдің ішіндегі көрінбей тұрған вагондар санын жұппен талдауды және шешуді ұсыныңыз. Олар 2 санынан 15 санына дейін бір саннан біртіндеп санайды, себебі 2 вагон туннельден шығып тұр, ал 15 вагон әлі туннельге кірген жоқ. Кейбір оқушылар шешудің басқа тәсілін, яғни 15 санынан 2 санына дейін санау арқылы шешуді ұсынуы мүмкін. Бұл шешуді де құптаңыз, оны түсіндіріп беруін сұраңыз және 2 санына қосу тәсілімен тексертіңіз. Мынадай теңдіктерді құрастыруға болады: 6 + х = 18 және 2 + х = 14.
Шығарып көр. Оқулықтағы иллюстрацияда берілген текшелерден жасалған фигураларға бір неше текшені қосқаны (белгісіз бөлікті) және жаңа фигураны қалай алғаны нұсқармен көрсетіліп тұр. Белгісіз бөлік, яғни қосылғышты білу керек. Бұл тапсырманы өз бетінше орындауды ұсыныңыз және тексеруді жұппен орындатыңыз.
Жауабы:
а) 4 текше; ә) 9 текше.
Орындап көр. Жұмысты жұппен ұйымдастыры ңыз. Оқушыларға ойын ойнауды ұсыныңыз. Оларға моншақ салынған қорапты ұсыныңыз. Моншақтың саны 20-дан артпауы тиіс. Бірінші ойыншы қорап тағы моншақтарды санайды да, сол санды есінде сақтайды. Содан кейін ол екінші ойыншыға қорапты беріп, ондағы моншақтарды санап, шыққан санды есте сақтауын ескертеді. Осыдан кейін бірінші ойыншы қорапқа тағы бірнеше моншақ салады. Бұл — оның қарсыласы табу үшін жасырылған белгісіз бөлік. Екінші ойыншы моншақтарды қайта санап, “Қанша моншақ қосылды?” деген сұраққа ауызша жауап беруі тиіс. Сонан кейін олар рөлдерімен ауысады. Тапсырманы орындау барысында бүтінді алу үшін белгілі бөлікке қандай да бір санды қосу тәсілін бекітеді.
|
