Казакстам-   дағы аграрлык козғалыс жалпы  әлсіз болып  кала  берді  жөне  шаруалардыи

дағы аграрлык козғалыс жалпы  әлсіз болып  кала  берді  жөне 

жекелеген бытыраңкы бой көрсетулерінің шеңберінен шыкпады. 

руалары  мен  коныс  аударушы  шаруалар  әлі  де  кулактардың  жөне 

әскерлері үстем тобының егістерін, шабындык және жайылымдык 

таптап тастаумен, байлардың және баскалардың малын айдап әкетумен, сон- 

тумен,  отаршылдықәкімшілікөкілдерін сабаумен шектелді. Біракбүл стихии- 

Толкулар жалпы барлыкоблыстарда болды, мәселен, Ж етісу облысы 

наты болысыныңсаны 200 адамнан асатын шаруалары баскарушыны өлтірін, 

ның Павлодар уезінде казак шаруалары ірі феодал  Ш ормановтың ауылына 

шабуыл жасап, оныңтабындарын айдап әкеткен.  1905 жылдың жазында Сыр- 

дария облысыныңШ ымкент ж әне Әулиеата уездерінде, Торғай облысыныц 

Ырғыз уезінде,  Акмола уезінде ж әне т.б.  жерлерде  шаруалардың бой  кор- 

сетулері болып өтті. К азак шаруалары кауымдыкжерлерді иеленіп алған ірі 

жер иелеріне карсы  шыкты,  Сібір казак  әскері  мен  Алтай  кенді  округінің 

жерлерін тиімсіз жалға  алу шарттарын  кайта карауды  ж әне т.б. талап  етті. 

Осы  бой  көрсетулер  толкынында  1905  жылғы  25  шілдеде  Қоянды  ж әр- 

меңкесінде (Карқаралы каласына жакын жерде) болған қазактар съезі бастап 

берген «петициялық» науқан бел алды. Патшаның атына кабылданған петици- 

яда Казакстанда арнайы мүсылман діни баскармасын ұйымдастыру, мешітгер 

салу, діни мектептер ашу, Мекеге кажылыкка бару үшін шетелдік төлкұжат- 

тар беру және т.б. туралы талаптар да болды.30

Ж етісудағы ұйғыр ж әне дүнген қыстактарында да шаруалардың ж е к е­

леген  бой  көрсетулері  орын  алды.  О ларды ң кедейлері  ірі  ф еодалдарды ң 

қ а у ы м д ы қ   ж ер  и е л ік те р ін   б асы п   ал у ы н а  қ а р с ы ,  с о н д а й -а к   п атш а 

ш енеуніктеріне карсы наразы лы к білдірді.  Бұл петициялы қ науқан, яғни 

жоғары тұрған үкіметтік инстанцияларға тура «ак патшаға» дейін шағым- 

дар мен өтініштер беру казак шаруаларының ұлттык ж әне әлеуметтік езгіге 

карсы  күресінің  өзінш е  бір  нысанына  айналды.  М азм ұны   ж өн інен   де, 

шығуы жөнінен де сансыз көп алуан түрлі бұл петициялар казак ш аруала- 

рында  әлі  сакталы п  калған  патш аны ң  ж ән е  он ы ң   кол ш окпарлары ны ң  

әділдігіне сенуді сипаттап қана коймайды, сонымен катар байырғы халык- 

тан  құнарлы  ж ерлерді,  ж айы лымдар мен  ш абы нды ктарды   алып  кою дан 

к ө р ін ген   о л ар д ы ң   о зб ы р л ы ғы н а  қ а р сы ,  ш ам ад ан   ты с  с а л ы к т а р ғ а , 

міндеткерліктерге ж ән е баска да ки ян ат ж асауш ы лы ктарға карсы   нара- 

зылықтың өзінше бір нысаны болып табылады. К азак шаруаларының орыс 

халқына «Казақтардан — орыстарға» деген үндеуін ерекш е атап өту керек. 

Ол  1907 жылдың акпанында «Оренбургский край» ,  «Уральский дневник» 

(Орынбор қаласында татар тілінде шыккан) газеттерінде жарияланды. Онда 

патша өкім етінің отарш ы лды к саясаты ны н к а зак  халкы   үшін  ғана емес, 

сонымен  катар  бүкіл  еңбекш і  ресей  үшін  де  апатка  соқты раты ны