Сондай-ақ Қазақстан ономастикасыны ң тарихи-әлеумөттік мәселелері қарастырылады. Кітап қалың оқырман қауымға арналған
Мекемтас Мырзахметұлы «Қазақ қалай орыстандырылды?
жүктеу/скачать 5,42 Mb. Pdf көрінісі
|
myrzakhmetov m kazak kalai orystandyryldy
- Бұл бет үшін навигация:
- Орыстық-еуропалыққабат
- Қазаңстан ономастикасының тарихи-әлеуметтік мәселелері
| Мекемтас Мырзахметұлы «Қазақ қалай орыстандырылды?
391 ымен, яғни жабайыларды жабайылардың қолымен қыру саясаты әсерінен қалмақ мемлекетінің жойы- лып кетуі, қалмақтардың ассимиляцияға үшырап, езге халықтарға сіңісіп кетуі - тарихтың қасіретті бетіне жатады. 7. Орыстық-еуропалыққабат (XVIІ-ХХІ ғғ.) ен қатерлі, аса күрделі әрі саяси сыры тереңде жат қан ономастикалық қабатқа айналды. Бұл әдебиет- те Қожаберген жыраудың «Елім-ай» дастанында терең танылып жырға қосылды. Кеңестік дәуірдег тотолитарлық ономастиканың орнығу сырь әшкереленді. 8. Тәуелсіздік замандағы ономастикалықжаңа қабаттың болмысы, ұлттық ономастикалық қабатть қалыптастыру жолындағы эволюциялық даму жолы- мыз бүгінгі ғылыми ономастиканың күн тәртібіне қойылуының себептері неден туындап отыр деген проблемалық сұрақтарға ғылыми тұрғыдан жауаг беретін кезеңге таяп отырмыз. Түрікстан өлкесіндегі түрік халықтарының ойса- насы тарихта екі рет өзінің халықтық, ұлттық бол- мысынан ауытқып, маригиналдық санаға ұрынды Араб отаршылдары VIII ғасырдан бастап дінімізге тілімізде, дінімізге қатты қысым жасап, исламдық мұсылманды қ негіздегі сырттан енген арабтыі маригиналдық санаға түсіргені Жүсіп Баласағұнидіі- «Құтадғу білік» дастаны мен сопылық поэзияныі- классиктері жазған туындылардан анық байқала ды. Бірақ араб халифатының саяси ырқынан шығ\ арқылы түрік халықтары өзінің халықтық, ұлттыі ой-санасын байырғы қалпына түсіре алды. Бұі әрекет, әсіресе, көшпелі өмір бесігінде тербеліг 392 Қазаңстан ономастикасының тарихи-әлеуметтік мәселелері өскен қазақ, қы рғыз, ноғай сияқты көшпелі халы қтарды ң ой-санасы нда қалыптасқан үлттық ерекш елігінде анық керініс берді. Біздің, яғни түрік халықтарының, халықтық ой- санасында екінші рет болып өткен маригиналдық санаға өтіп, мәңгүртік қалыпқа түсуі XVII ғасыр мен XX ғасыр аралығында Ресей империясының ота- рына айналған кезімізде қалыптасты. Жалпы тари- хымызды, оның күрделі әрі өзіндік ерекшелігі басым ономастикалық мәселелерін сөз еткенде халықтың ой-санасынан орын алған, екі рет түбірлі өзгеріске түсіп, маригиналдық санаға үрынған ерекшелікке айрықша назар аударуға міндеттіміз. Өйткені осы ерекшелікті еске алмай, оның саяи-әлеуметтік тамы- рын терең танып білмей тарихи шындыққа жетуіміз екіталай болмақ. Бүгінде, тәуелсіздік заманда, бұл мәселенің сая си жағы дұрыс шешімін тауып отыр. Бірақ ономас- тикалық мәселенің бүгінде тарихи-әлеуметтік жағы, оның кейбір ерекшелігі әлі де қолбайлап келе жат- қанын ашық айтып, дұрыс та ұрымтал шешімін табуымыз керек. Біріншіден, біз бүгіннің өзінде отаршылдық, тота литарлық аталымдардан (Павлодар, Петропавл, Ленин, Дзержинский т.б.) арыла алмай келеміз. Мұның басты себебі бізде түбірлі деколонизациялық саясаттың жүргізілмеуінде жатыр деп білеміз. Екінш іден, біздің оном астикалы қ саясаты- мыз бен оны жүзеге асыру жөніндегі заң-ережеміз қабылданды. Бізде жақсы заң-ережелер қабылданса да, олардың жүзеге асуы екіталай болып келе жатқаны және осы саладағы халықтық дәстүрден |