Әншілік тыныстың физиологиялық тыныстан айырмашылығы

1. 
   Хор стройы — әндегі интонация тазалығы. Әнде орындаушылар зонный стройды қолданады. Темперированный стройда ауытқу негізінде ладтық заңдылықтар дыбысының ладтық қарым – қатынастары музыкалық ұйымдасудағы интонациясы жатыр.
   

1.2             Мажорлық және минорлық ладтың басқыштарын айыруда хор практикасы белгілі ережеге ие болады. Бірінші рет осы ережелерді Чесноков өзінің «Хор и управление им» деген кітабында қолданды. Көптеген музыканттардың тексерулері бойынша Чесноков қорытындысы бекітілген. Бірақ мұның бәрі ладтың функциядағы дыбыстың қатар басқыштарында.

До – мажор. При движении вверх и вниз.

1.3 Лад интонациясының заңдылықтарынан интервалдар интонациясын сақтау, фазалар – тұрақты, кішілер – біпжақты қысқарту мен, үлкендер – біржақты кеңеюмен; өскендер (ув) – екі жақты кеңеюмен, кішірейгендер  (ум) – екі жақты қысқарумен. Жаңашыл қазіргі музыкада ладтың негіз қиындағанда әншілер интервалдарға сүйенеді. Жай интервалдар ч4, ч5, ч8. диссонанстың интервалдық интонациясын сақтау қиын.

1.4        Хроматикалық интервалдар интонация жағынан кең айтылады, ал диатоникалықтар қысқа (көлденең).

1. 
   Мелодиялық және гармониялық строй деген болады.
   

2.2       Гармониялық немесе тік строй – бұл қатарымен акорттардың естілуі. Қортындысында бүкіл хор дыбысталуы болады.Хор практикасында көлденең және тік строй тығыз байланысты. Мелодиялық строймен жұмыс жасағанда бірінші орында әуен дамуының  мелодиялық динамикасы жатады. Әуен ладтық байланыстар негізінде құралады. Вертикальді тік строймен жұмыс істегенде акустикалық момент ескеріледі, обертондар қиын дыбыстың тондағы дыбыстық жанасуы.

Гармониялық интервалдар (верт.строй) – тұрақтыққа бөлінеді – (октава, кварта, квинта – таза), нақты күйді талап етеді. Және вириациялық (қалғаны мыс: улкен терция мажорлық 5/3, динамикалық 5/3, септаккорд). Хорда строй лад заңдылықтарын сақтай отырып, өз қорытындысын табу керек.

а) Әнде табиғи ладтармен айту қиын, мажор минорлық жүйеде болғандықтан.

б) Қиын ладты – гармониялық ұйымдасу шығармада қиын строймен болады.

Мысалы: А.Бородин «Спящая княжна» хорға ұсынған. В.Калинников.

в) Шығармада хроматизмді орындау қиын. (Равель, Малер, Стравинский шығармалары).

г) Интонациялық  қиындықтар орган пунктімен қиындықтарда туады, бір уақытта 3 дауысқа тірек болуы көп функциялы гармониялық дыбысқа әкеледі. (Г.Свиридов «Вечером синем» фон –  D dur, с тоном «ми», сопрано тема fis moll). Көп функциялы, көп тональді шығармаларды орындағанда хор партияларын жеке үйреткен дұрыс.

д) А’capella айтқанда строй сапасы модуляция мен отклоненияға қаралады.

3. Кейбір қиын опералық хорларды айтқанда тон камертон немесе фисгармониядан беріледі.

3.1 Үзіліссіз оркестр және хор айтатын а’capella хор эпизодтары өте жауыпты. Бұл жерде хор сапасы интонациялық ойға, интервалдардың анық және нақтылығына сүйенеді (Хор «Болят мои скоры ноженьки» из оперы «Евгений Онегин» Чайковский).

4. Жақсы хор стройын шығаруға әншілер мен хор жетекшілерінің слухтың сапасы қажет. Строй әншілер мен дирижердың слухтық мәдениетіне байланысты. әншілердің вокалдық дайындығы, ансамбльден, тыныс т.б.

Хор стройының жетіспеушіліктері.

4.1.          Строй тұрақсыздығы дұрыс тыныс алмағаннан немесе дыбыстық қалыптасудан төменге әншілік позициясын, дыбысты дұрыс айтпағаннан дауыс дұрыс шықпағаннан. Стройға вокалдағы әр түрлі қиындықтар әсер етеді (төмен немесе жоғары тесситурада, метроритм, динамикалық ансамбль жақтығы).

4.2.      Хордың таюының себебі. Тоннан таю фраза соңында немесе көмей құрылымға көшкенде болады, дыбыстарды қайталағанда тон интонацияның ащылығы жоғалады. Қысқа интонацияға тұрмайтын дыбыстар болады. Аспаптық шығарманы жаттау көмектеседі. Шығарманы жаттағанда, үйренгенде салмақты дыбыстарын бірінші кезеңнен интонацияны сақтау. Тұрақты стройды қалыптастыруға әндету процесі көмектеседі.

Әдебиеттер:

1. 
   Краснощеков «Вопросы хороведения».
   
2. 
   Пигоров «Руководство хорами».
   
3. 
   Хор мәдениеті М 1967г.
   

Строймен жұмыс.

Жоспар жауабы.