Тертінші топқа етістіктік бұйрық рай формасы (бар, кел) жатады да, төртінші үлгі бойынша жіктеледі.
Бірінші топқа тән сөздер сөйлемде баяндауыш болса, жіктік жалғау оларға жекеше түрде де, көпше түрде де барлық жақтарда бірдей, бір ізбен қосылады. Бұл топқа тән сөздердің жуан я жіңішкелігін қамти оты- рып, бір-бір мысал алып, жіктеп көрсек, мынадай үлгі туады: а) түр, жүр.
Жекеше Кепше
мен түр-мын, жүр-мін, сен біз (дер) түр-мыз, жүр-
түр-сың, жүр-сің, сіз түр- міз, сендер түр-сыңдар,
сыз, жүр-сіз, ол түр, жүр жүр-сіңдер, сіздер түр-
сыздар, жүр-сіздер, ола(
түр, жүр
Е с к е р т у: Екінші жақтың сыпайы түрінің жекеше- сінде де, көпшесінде де ауызекі (сөйлеу) тілде -сыз, -сыъ дар дегеннің орнына -сыңыз, -сыңыздар деп те айтыла- ды. Оның бер жағында, бүл формалар тек осы топк! ғана емес, өзге топтарға да тән. Бірақ бүл соңғы форШ (-сыңыз, -сыңыздар) қазіргі’ әдеби тілге тән -сыз, формасынан гөрі, біздің ойымызша көнерек сияқты.
ә) Есімшелер: барған, келген; баратын, келепн; 60- pap, келер; бармақ (шы), келмек (ші). |
66
»
Ж е к е ш е
мен барған-мын, келген- мін, сен барған-сың, кел- ген-сің, сіз барған-сыз, келген-сіз, ол барған, кел- ген
б) Зат есімдер: Ж е к е ш е мен оқушы-мын, мүғалім- мін, сен оқушы-сың, мүға- лім-сің
сіз оқуиіы-сыз, мүғалім- сіз, ол оқушы, мүғалім
Достарыңызбен бөлісу: |
