Үерахмеди ысқАҚов қазіргі қазақ тілі морфология



бет23/173
Дата10.01.2023
өлшемі0,69 Mb.
#165228
түріОқулық
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   173
Байланысты:
АХМЕДИ-ЫСҚАҚОВ-Қазіргі-қазақ-тілі

§ 17. ЖІКТІК ЖАЛҒАУ
Жіктік жалғау тек қана синтаксистік қызмет атқара- ДЫ. Өйткені жіктік жалғаулы сөз сөйлемде әрдайым баяндауыш қана болады. Солай болса, жіктік жалғау — баяндауышқа ғана тән жалғау.
Жіктеу категориясы — қазіргі қазақ тілінде тек етіс- тікке ғана тән қасиет емес, баяндауыш болып қызмет этқара алатын өзге де сез таптарына, соньщ ішінде есім- Дерге де тән қасиет. Олай дейтін себебіміз — бастауышы Жіктеу есімдіктерінен болған сөйлемде баяндауыш бола- сөз (қай сез табынан болуы шарт емес) әрқашан бастауышпен жақтасып, тиісті жіктік жалғауды қабыл- іДаиды. Егер сөйлемнің бастауышы есімдіктен емес, бас- Қз бір жалпы я жалқы есімнен болатынд^ій жағдайда,



оның баяндауышы, әдетте, үшінші жағында түрады (мы- салы: Ол отырбала отыр; ол келдібала келді; ол көрсінбала көрсін; ол оңыптыбала жазыпты т. б.).
/
/ § 18. ЖІКТІК ЖАЛҒАУДЫҢ ЖАЛҒАНУ ЖҮЙЕСІ
/ МЕН ФОРМАЛАРЫ
Қазақ тіліндегі сөздер төмендегідей төрт топқа бөлі- ніп, төрт түрлі үлгі бойынша жіктеледі:
Бірінші топқа отыр, түр, жүр, жатыр етістіктері, есім- шелер, зат есімдер, сын есімдер, сан есімдер, есімдіктер, үстеулер жатады.
Екінші топқа -а, -е, -й (бара, келе, сөйлей) формалы және -п, -ып, -іп (қарап, айтып, келіп) формалы көсем- шелер жатады; олар екінші үлгі бойынша жіктеледі
Үшінші топқа етістіктің жедел өткен шақ формасы (бар-ды, кел-ді) мен шартты рай формасы (барса, кел- се) жатады; бүлар үшінші үлгі бойынша жіктеледі.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   173




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет