Ерлік сабағы. «Ерлік-елдің қасиеті,жүректілік-жігіттің қасиеті» Қабиев Парух Ғатауұлы

Бастапқы әскери даярлықты ұйымдастырушы-оқытушы,

Атырау облысы, Исатай ауданы, Ғибатолла Мәсәлімов атындағы орта мектеп

Мақсаты:

1) оқушылардың бойына патриоттық сезімін қалыптастыру,ерлікке,Отаншылдыққа,елжандылыққа, аталар ерлігін мақтан тұта жалғастыруға баулу;

2) батырлар туралы ойларын тереңдету,зерттеу еңбектерін сын тұрғысынан бағалай білуге үйрету,ізденгіштік қасиеттерін арттыру;

3) оқушылардың тарихи шығармалармен құжаттарды,архив материалдарды тиімді пайдалану,дағдысын қалыптастырып,ұлы адамдардың өмірінен үлгі алуға,олардың қадірлей білуге тәрбиелеу.

Интерактивті тақта,фотокөрме,буклеттер,альбомдар,Атыраулық Кеңес Одағының 14 Батырының портреттері,Ұлы Отан соғысына арналған суреттер,әдеби кітаптар,тақырыпқа байланысты қабырға газеттері,қанатты сөздер,дүние жүзінің,Ауғаныстанның және Атырау облысы мен Исатай ауданының картасы.

Бүгінгі сабағымыз Ұлы Отан соғысы мен Ауған соғысында ерлік көрсетіп,аттары ел аузында жүрген батыр аталарымызбен интернационалист-жауынгерлерге арналады.Бұл соғыстың салған жарасы әлі күнге дейін барлық ұлттың жүрегінде жазылмады,әлі де сақталуда.Мұны ешқашан ұмытпаймыз.Осы жарқын өмірді сыйлаған әке,аға,әпкелеріміздің ерлігі мәңгі үлгі.Қай соғыста болмасын елің,жерін,отанын қасық қаны қалғанша қорғаған батырлар болған.Ұлы Отан соғысында да біздің облысымыздан 11 азамат Кеңес Одағының Батыры деген құрметті атаққа ие болды.Оларды дәріптеу,құрмет тұту,елге таныстыру,келешек ұрпаққа мұра етіп қалдыру мақсатында оқушыларымыз жан-жақты мақалалар мен тарихи деректерді жинастырып,батырларға арналған мұражайларды аралап тың деректерді топтастырып үлкен конфереция сабақ өткізгелі отырмыз.10 сынып оқушылары әр саланың маманы болып,сол бағытта материалдар жинастырды.Олар «Жас тарихшы», «Жас географ», «Әдебиетші», «Статистика маманы», «Жас өлкетанушы», «Жас археолог», «Жас тілші».

Тарихты ұмытпау,Отанды ұмытпау деп білеміз.

1 жүргізуші:

Есіңде ме туған дала,

«Сен» деп неше жан қиылды?

Тас қорған боп мың сан адам,

Қорғады әр үйіңді.
2 жүргізуші:

Қан кешкен он жыл

Ерлік пен өткен «тозақтан»

Баласы елдің құтқарар әр кез азаптан

Атылған оқтар,жаралы достар,айқай-шу

Есіңде әлі кешегі Ауғаныстанның

Ұлы Отан соғысының құрбандары мен Ауған соғысында қаза болған ағаларымызға тағзым етіп 1 минут үнсіздік жариялаймын.

Иә, Ешкім де,ешқашан да,ешнәрсе де ұмытылмақ емес!Ұлы Отан соғысы мен Ауған соғысы бұл қалай басталып еді?

«Барбаросса» жоспарын жасады.

Оны 18 желтоқсанда 1940 жылы фашистікГерманияның басшысы Гитлер бекітті.Фашист әскерлерінің «Оңтүстік», «Орталық» және «Солтүстік» атты үш» армиялық тобы құрылды.
1978 жылы Ауғаныстанда сәуір айында төңкеріс болып,оның арты аяқталмас соғысқа айналды.Бұл қайрат елдің өз ішінде ғана емес,оған сырт мемлекеттердің қатысуымен де ұзаққа созылды.Ауғандағы және оның айналасындағы шиеленісті жағдайлардың өршуіне байланысты ауғандық жетекшілер тарапынан Кеңес Одағына өтініштер түсе бастады.
Географ: 1939 жылдан бастап Германия Польшаға шабуыл жасады.1941 жылдың жазына дейін бүкіл Батыс Еуропаны жаулады.(Дүние жүзінің картасынан көрсетеді) 1941 жылдың 22 маусымында таңғы сағат 4-те Гитлер Әскері тұтқиылдан шабуыл бастады.

Соғыстың алғашқы сағаттарынан бастап-ақ жау ұшақтары Кеңес әскерлерінің маңызды орындарын жаппай бомбалады.

Жау сұрқия, тобыры жендеттердің,

Ажал досы, қырсығы көк пен жердің,

Оның қанды қолынан, қанжарынан,

О, бауырым, аз қырғын болды дер кім!
Апат боп өліктерді басып-таптап,

Қасқыр боп, өрт боп дұшпан келді қаптап.

Атаға да, балаға сайлап бұғау,

Жыландай жанды жерден болды шақпақ.

Алты аспабы жарқылдап астында айдың,

Жалын шашып жүздері шегіп айбын,

Аттанды кеп ерлері Ұлы Отанның,

Дауыл күнгі бейне бір шалқар айдын.

Кетпес естен қан қырғын, талау-тонау.

Сенің арам сүйегің шірігенше,

Біздің ауыр жарамыз жазылар-ау.

Тәкппарсып кетіп ең басып, тейіп.

Құладындай жүзіңді ішке тығып,

Енд неге бұғасың бүкшірейіп?!

Ғасырлар мен жылдардың салмағымен.

Өртенген үй, қираған атамекен,

Қан мен жастың кегі үшін аянба сен!

Аңырайды ана қара жамылған.

КСРО-ны сайтан түртті сірә да,

Ел тынышта қан-төгіс бұл не қылған?

Қасіретін көзбен көрген жалғанның,

Көкірегінде мәңгілікке қалған мұң.

Алдарында басымды ием тағзым ғып,

Соғысында қан кешкендер Ауғанның!

Даңқты Қарулы күштердің және еңбек армиясының құрамында бір миллион 873 мың қазақстандық болды. Ұлы Отан соғысында 11600 адам Кеңес Одағының Батыры атанса, оның 497-і қазақстандық болды, 110 қазақстандық үш дәрежелі «Даңқ» орденімен марапатталды, Атырау облысынан 9 Кеңес Одағының Батыры, 1 «Халық қаһарманы» және 4 үш дәрежелі «Даңқ» орденінің иегерлері шықты.

Соғысты кинодан қарағанда қызық, ал өмірде бұл мүлде керісінше. Соғыс жан алып , жан беру. Соғыс халықтын басына келген қасірет жұт. Ауған елінде 1979-1989 жылдары 10 жыл бойы, 110 айға созылған ұрыс қимылдары жүрді. Осы Ауған соғысында Кеңес Одағынан 14553 жауынгер қаза тапты,Қазақстаннан 22269 жауынгер қатысты, 898 жауынгер құрбан болды, 22 жауынгер із-түзсіз жоғалды. Соғыста 417 жауынгер тұтқынға түсті, 119 жауынгер тұтқыннан босатылды. Мемлекеттік кино мен радиодан, Құрылыс Министрлігінен 20 адам, ішкі әскерден 28 адам, Ұлттық қауіпсіздік комитетінен 572 адам қаза тапты. 2238 күнге созылған Ауған соғысында Кеңес Одағынан 150051 адам оққа ұшты, 118 ұшақ , 800 танк , 11369 әскери техника қирады.

1 жүргізуші. Қасіретін көзбен көрген жалғанның, Көкірегінде мәңгілікке қалған мұң Алдарыңда басымды ием тағзым қып Соғысында қан кешкендер Ауғанның
2 жүргізуші. Ел үшін жанын қиып, жауды қуған, Ерлерді ұмытса да ел, бел ұмытпас. Ел үшін төккен ерлер қанын жұтып,

Ерлерді ұмытса да, ел ұмытпас!

(Атыраулық Кеңес Одағының Батырларының портреттері интерактивті тақтадан көрсетіледі.)

Соғыста екі аяғынан ауыр жарақат алған, бірінші топ мүгедегі, Алматы қаласында тұрды.

2004 жылы желтоқсанда Елбасы Н.Назарбаевтың Жарлығымен Хиуаз Доспанованың Ұлы Отан соғысы жылдарындағы көрсеткен ерлігін ескеріп,оған еліміздегі ең жоғары наградасы «Отан» орденімен қоса «Халық қаһарманы» атағы берілді. Хиуаз Доспанова Атырау облысының әкімі А.Мусиннің шешімімен «Бейбарыс» сыйлығымен марапатталды.

10 өлкетанушы:

Мусаев Мұқат 1919 жылы Теңіз(қазіргі Құрманғазы) ауданың Қошалақ селосында туған.Кейін жанұсы Астраханға көшеді.Осы жерде ол 1944 жылы қызыл әскер қатарына шақырылып, бірден майданға аттанады.Майданда пулеметшілік әскери мамандығын меңгереді.Венгерия жерін азат етуде фашистердің 60 жауынгерін құртып көрсеткен батылдығы үшін оған Кеңес Одағының Батыры атағы беріледі.Соғыстан кейін елге оралып,1954 жылы қайтыс болды.

11 өлкетанушы:

Еркінов Шүкір Таңатұлы Гурьев (Атырау) облысының Қызылқоға ауданында 1924 жылы өмірге келген.Әскер қатарына 1942 жылы шақырылған Еркінов Шүкір Белоруссия майданында барлаушы болып бірнеше ұрыстарға қатынасып,тамаша ерліктер көрсетеді.Сол ерлігі үшін ол үш рет(I-II-III дәрежелі) «Даңқ» орденінің иегері болады.Соғыстан кейін 1947 жылы елге оралып,облыстық қаржы басқармасында еңбек етеді.Алайда соғыста алған жарақаттары сыр беріп,1949 жылы Гурьев қаласында қайтыс болды.

12 өлкетанушы:

Әліпов Ғизат Мұқашұлы Гурьев (Атырау) облысының Теңіз(Құрманғазы)

Ауданында 1924 жылы өмірге келген.Ұлы Отан соғысы басталғанда 1942 жылы майданға аттанып, Батыс,Бірінші Украина,Бірінші Белоруссия майдандары құрамында және Берлин операциясы сияқты ірі-ірі шайқастарға қатынасып тамаша ерліктер көрсетеді.Оның бұл ерлігі ескерусіз қалмай(I-II-III дәрежелі)Даңқ орденімен мараппаталып,толық иегері болады.Соғыстан кейін елге оралып,осы ауданның «Коммунизм жолы» кеңшарында зоотехник бөлімше меңгерушісі болып еңбек етеді.Ауыл шаруашылығына қосқан ерен еңбегі үщін Ғ.Әліповке 1980 жылы «Қазақ ССР-на еңбегі сіңген ауылы шаруашылық қызметкері» атағы беріледі.Ғизат Әліпов 1987 жылы қайтыс болып,денесі Атырау қаласынды жерленеді.

Аудандық «Нарың таңы» газетінде Ғатау ағамыз туралы жазылған мақалалар туралы. Ауылымыздағы Ауған соғысына қатысушы интернационалист – жауынгерлер туралы қысқаша мағұлмат береді.

Өлкетанушы: нарың таңы газеті 07.05.2009ж Ғатау ағамыз 1922 жылы Орал (казіргі Батыс Қазақстан) облысының Жанқала ауданындағы №12 ауылдық кеңесінде дүниеге келген. Елбасына күн туған сол бір жылдары он тоғызға жана туған өрімдей жас жігіт екен. Сол он тоғызында қолына қару алып, майданға аттанған ол Прибалтика, Украина, Беларуссия республикаларын жаудан азат етуге қатысқан. Әйгілі Пурск шайқасында атқыштар бөлімшесінің командирі болған майдангер жан алысып, жан беріскен алапат ұрыстардың бірінде жарақат алып, елге ІІ топтағы мүгедек болып оралды. Ұлы Отан соғысы майдандарындағы осындай жанқиярлық әрекеттерімен ІІІ дәрежелі «Даңқ» , «Қызыл жұлдыз», «Ерлігі үшін» және ІІ дәрежелі «Отан соғысы» орденьдерімен, көптеген медальдармен марапатталған. Кеңес Одағының Маршалы Г. К. Жуков медалімен , Беларуссия мен Украинаның неміс – фашист басқыншыларынан азат болуының 60 жылдық медальмен марапатталған. Рига қаласы үшін кикілескен ұрыстарда көрсеткен өжеттілік, батылдығы мен ерлігі, үздік жауынгерлік әрекеттері арқасында Кеңестер Одағының Маршалы Жоғарғы Бас қолбасшы Сталиннің алғыс хатына ие болған. Соғыстан кейін халық шаруашылығын қалпына келтіру жұмыстарына қатысып, аянбай тер төкті. «Еңбек ардагер» медальнің иегері. Беларуссияны неміс – фашист басқыншыларынан азат етудің 60- жылдығымен Ұлы жеңістің 60 жылдығы мерекесіне Беларусь Республикасының Преизиденті А. Лукашенкодан Құттықтау хат та алған аудандағы бірден-бір соғыс ардагері көп жылдар бойы байланыс мекемесінде еселі еңбек етті.

1-жүргізуші: Бүгінгі ерлік сабағының қонағы ҰОС ардагері оқушыларға өз тілегін айтсын.

2-жүргізуші: Соғыстың заңы қатал. Ол ешкімді аямайды. Бетпе – бет келген жауды аямауға тиіссің. Сол жас жігіттерді соғыс мына өмірге ойлы көзбен қарауға үйретті. Сондай ағаларымыздың бірі қонақта. Енді осы атаулы күнге орай тарих беттерін парақтап, сол бір жылдары көзімен көрген ауған соғысының ардагерлерін әңгімеге тартайық (сұрақ қою)

1-жүргізуші: Бүгінгі Ерлік сабағына қатысушы ардагерлерге оқушылар естелік сыйлықтар тапсырады.

2-жүргізуші: Жақсының әр кез болатұғын ауласы,

Ерлік мінездің қазақта көпқой арнасы,

Оқ пенен оттан қан кешіп елін қорғаған,

Бауыржан мен Қасымдардың сен жалғасы

Табанға жаншып өлімді

Жеңіспен желпіп өмірді,

Оралды ерлер көңілді. Ұлы жеңіске қол жеткізген жауынгерлер ерлігі мәңгілік үлгі, тәрбие.

Ұмытпан фашизмнің мені атқанын,

Жендетке бала өлігін санатқанын;

Мектепке біз оқыған мал қамады,

Өлді ана, құлағымда оны атқан үн.
Ұмытпан тау мен таста жауды тостым,

Венгердің өзеніне қаным қостым;

Тесіліп кеп қарады өлі көзбен

Салбырап дар ағашта қалған достым.

Ұмытпан зәулім үйдің өртенгенін,

Орманға бейуақытта жұрт енгенін;

Алаңда Пушкин,

Гейне жатты құлап,

Бар менің сол бір түннен жиіркенгенім.

Ұмытпан Жәмиланың өлген ұлын;

Еске алды поляк кемпір оның жылын;

Үстіне үнсіз-тілсіз қабірінің

Кеп-кеше тағы апарып қойды гүлін.
Ұмытпан белорустың жас солдатын

Ол жауын жеңіп, берік байлады атын,

-Келдім!-деп өз есігін қақпақ еді,

Өлген жар қарсы алмады махаббатын.

Советтің батыр халқы майдан, тылда.

Адамның болашағын жүрді қорғап,

Идеям қол бастады көк дауылда.

Тазарттық жауды Отанның жер, көгінен;

Қалдырып өлімтігін даламызда,

Шоқыттық құзғындарға жүрегінен.

Көрінді көк жамылып түзден желек;

Сынығын қан майданның моторының

Жасадық соқамызға біз дөңгелек.

Жоқ еді әр тасымды жай құшқаным;

Ұядан біз көткрдік бейбіт күнді,

Дәл соны ұмытты екен қай дұшпаным!

Батырларымыз Отаны үшін аянбай тер төгіп, қасық қаны қалғанша жаумен арпалысқан.Келешек ұрпаққа үлгі боларлықтай ерлік жасаған.Ұлы Жеңістің оңайлықпен келмегеніне бәріміздің де көзіміз жетті деп ойлаймын.Батырларымыздың ерліктері-олардың Отанына деген сүйіспеншіліктері.

Жастарды отансүйгіштікке баулу, патриоттық тәрбие берудің бір тармағы Ауған соғысы ардагерлерінің еншісіне өтіп жатыр.Сіздерді Отан алдындағы борышын адал атқарған абзал азамат, өз елінің патриот жауынгері ретінде жоғары бағалаймыз. Сіздерге мықты денсаулық, ұзақ ғұмыр, отбасыларыңызға бақыт тілейміз. Алтын уақыттарыңызды бөліп келгендеріңізге көп-көп рахмет.

Әдебиеттер тізімі:

1.Тарихи тұлғалар. Алматы. 2005 ж.

2.Қаhарман қыз-Хиуаз. Алматы «Ана тілі» баспасы, 2012ж.

3.О павших в Афганистане. Алматы.2000ж.

4.Атырау газеті.2005ж.7.05.N54(18365)