«Эволюциялық ілім» пәні бойынша 050113-
жүктеу/скачать 2,02 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Бақылау сұрақтары
Бақылау сұрақтары1.Эволюция ілімінің негізгі даму кезеңдері. 2.Тенслидің еңбектері. 3.Ресейде Дарвинизм ілімінің таралуы. 4.Дарвинизмге қарсы оппозициялар. ОБСӨЖ №14. 1.ОБСӨЖ тақырыбы: 2-кезең. Эволюцияның қозғаушы күштері 2.ОБСӨЖ жоспары : 1.Эволюцияның қозғаушы күші ретінде тұқым қуалауышты эксперимент түрінде зерттеулер. 2.Табиғи сұрыптауэксперменталды жолмен зертеу. 3.Түрлер туралы ілімнің қалыптасуы. 3.ОБСӨЖ мақсаты: Тақырыпты толық меңгеріп студенттердің өз бетімен жұмыс жүргізуіне жол ашу. 4.ОБСӨЖ мазмұны: ХIХ ғасыр соңына дейін эволюцияның қозғаушы күштерінің проблемалары көбіне логикалық тұжырымдамаға келтірді. Енді оны эксперимент түрінде зерттеулер басталды. Бұған дейін неше түрлі гипотезалар болған. Мутациялық өзгергіштік анықталды оның эволюция процессіндегі ролі айқындала бастады. М.Коржинский түрлерінің пайда болуы жолдарын зерттеді. Оның эксперименттері нәтижесінде өсімдіктер түрлерінің өзгергіштігі туралы көптеген материалдар жинады. Коржинский мәдени өсімдіктер өзгергіштігін зерттеді. Ол бірнеше өзгергіштік ерекшеліктеріне назар аударды. Өзгерістер әртүрлі белгілерді қамтиды. Белгілердің барлық өзгерістері тұқым қуалайды. Тұқым қуалаудан өзгергіштер пайдалы да, зиянды да, нейтралды да болуы мүмкін. Өзгерістер бірден пайда болып дән осындай өзгерістердің ғаламдық ботаник Фриз байқады. Энотера өсімдіктерін өсіріп, ұрпақтарында 0,5 % өсімдіктердің ерекшеліктері бар екенің анықтаған.(Сабақтың ұзындығы , жапырақтар түсі, пішіні) бұл өзгерістерді Фриз мутациялар деп аталды. Мутация жас ұрпақтарда тұрақты беріледі.Кейін мутация деген түсінік биологияға сіңіп кетті.Оның ерекшеліктері өсімдіктерде болсын, жануарларда болсын эксперимент түрінде дәлелденіп жатты.Сонымен Коржинский , Фриз жұмыстары табиғи сұрыптау жұмыстарына генетикалық негіз жасады. Табиғи сұрыптауды алғаш экспериментталды жолмен зерттеулер бірінші сұрыптаудағы байланысты алғаш тәжірбиелер насекомның қорғаныш реңінен эволюция себептерін анықтау үшін қойылған. Ағылшын этнимологы Паультоның және Сандердің қалақай көбелегінің әртүрлі түсіне қойылған эксперименттің атауға болады. Көбелек қуыршақтардың қалақайға салғанда аман қалып басқа өсімдіктерге салғанда олардың көбін құстар тауып жеп қойған.
1.ХVІІІ ғ. тірі табиғат туралы метафизикалық идеяның біріншісі қалай аталады. А) Креационизм Б) Переформизм В) Идеализм Г) Атамизм Д) Трансформизм 2. ХVІІІ ғ. тірі табиғат туралы метафизикалық идеяның екіншісі қалай аталады. А) Креационизм Б) Идиализм В) Переформизм Г) Атамизм Д) Трансформизм 3. Криоционизм дегеніміз не? А) Жеке дамуды,бұрыннан дайын ұрықтардың өсуі Б) Түрлерді құдай жаратты, олар өзгермейд В) Дүние судан жаратылды Г) Табиғат атомдардан тұрады Д) Космостағы ұрықтан тұрады 4.Переформизм дегеніміз не? А) Жеке дамуды бұрыннан дайын ұрықтардың өсуі Б) Түрлерді құдай жаратты, олар өзгермейд В) Дүние судан жаратылды Г) Табиғат атомдардан тұрады Д) Космостағы ұрықтан тұрады 5.Трансформация А) Жеке дамуды,бұрыннан дайын ұрықтардың өсуі Б) Бір түрдің екінші түрге ауысуы В) Түрлерді құдай жаратты, олар өзгермейд Г) Дүние судан жаратылды Д) Табиғат атомдардан тұрады 6.Жануарларда өзгеріс туғызатын негізгі себептер А) Климат Б) Қорек В) Үй жағдайларының әсері Г) Жанар органдарының жаттығуы, жаттықпауы 7.Ж.Б. Ламарктың “Зоология философиясы” деген трактаты қай жылы жарияланды? А) 1809 Б) 1789
В) 1798 Г) 1812
Д) 1815 8.Туысты зат есіммен, оның түрін сын есіммен жазуды ұсынған кім? А) Ламарк Б) Джон Рей В) К. Линней Г) Ф.Энгельс Д) М.В. Ломоносов
2.Түрлер туралы ілімді қарастыру. 3.Эволюциялық ілімнің Дарвинмен кейінгі дамуы.
1.Линней еңбектері. 2.Левенгуктің зерттеулері 3.Трансформизм идеялары. 3.ОБСӨЖ мақсаты: Тақырыпты толық меңгеріп студенттердің өз бетімен жұмыс жүргізуіне жол ашу. 4.ОБСӨЖ мәтіні: 3 кезең. (1920-1940) жылдары Эволюцияның синтетикалық теориялардың қалыптасуы. Эволюцияның синтетикалық теориялардың пайда болуында көптеген ғалымдар қатысты. Ф.Г.Добжанский-“Генетика және түрдің пайда болуы” 1937 еңбегін жариялады. Түрдің және адамда жоғары таксоның пайда болуы Ф.Г.Добжанский түр ішінде эволюция өзгерістердің 3 деңгейін ажыратқан. Тұқым қуалаушылық өзгергіштердің процестерін байланысты – гендік және хромосомалық мутациялар және рекомбинациялар. Мутациялар және гендер рекомбинациялары сұрыпталады. Түрлер эволюция Ф.Г.Добжанский миграция және оқшаулану изоляция деген факторлардың маңызын анықтады. Соңында тіршілік диференциация жіктелу жүреді. Тіршілік формалардан жаңа түр пайда болды.
Д.Ж.Гексли –эволюцияның синтетикалык теорияларынның пайда болуы. Эволюция ,казыргы синтез деген еңбегін жазды. “Эволюциялық синтетикалық деген атауда осы еңбектерінде байланысты деп аталады.Ол бұл еңбектерінде популяциялық генетикалық экология, эмбрология, биогеография материялдарын талдап, негізгі тіршілік үшін күрес, табиғи өзгергіштік, прогресивті эволюция тағы басқа проблемаларды шешті. 5.Студенттің аудиторияда орындайтын тапсырмасы . Бақылау сұрақтары1.Линней еңбектері. 2.Левенгуктің зерттеулері 3.Трансформизм идеялары
1.Эволюциялық синтетикалық теорияның пайда болуы. 2. Добжанский мен Шмальгаузен еңбектері. 3.Генетика және биогеоценологиялық зерттеулер. 3.ОБСӨЖ мақсаты: Тақырыпты толық меңгеріп студенттердің өз бетімен жұмыс жүргізуіне жол ашу. 4.ОБСӨЖ мазмұны: Эволюциялық синтетикалық теорияның дамуы. Эволюциялық синтетикалық теорияның бір жетістігі популяция эволюцияның элементтарлы бірлігі болуы. Генетикалық зерттеушілер үшін микроорганизмдер зерттеле бастады. О.Эйвери бактерияларына эксперимент жүргізіп генетикалық рекомбинация құбылысын ашты. Тұқым қуалаушылық инфромациясының әртүрлі штамдарына бір бактериялардан басқасына өтуіне нуклеин қышқылдары арқылы болатындығын анықталды. 3-шы ж В.А.Сукачев эволюциялық биогеонологияның негізін қалады. Эволюциялық теорияларын бірнеше проблемалары мысалы: өкілдер санының динамикасының эволюциялық маңызы, тіршілік белгілері, тіршілік үшін күрес, табиғи сұрыптау түрлері эволюциялық процесті реттеу мәселелері зерттелді.
Тест1. Аналогтар және тепе – теңдік принциптерін кім қалыптастырды? А) Джон Рей Б) Кювье В) Жоффруа Сент-Илер Г)Ж.Б.Ламарк Д)Шарль Боннэ 2.Ламарк эволюциялық процестегі басты фактор не деп санады? А) Жануарлардың өздеріне тән кәмілетікке ұмтылу қабілетінің болуы Б) Жануарлардың жыртқыштығы В) Жануарлардың бір жерден басқа жерге көшуі Г) Өсімдіктердің таралуы Д) Аталғандардың барлығы 3. Кез- келген органды ұдайы пайдаланса, пайдалану мерзіміне қарай сол орган әлденеді, дамиды, ал пайдаланылмаса әлсірейді, кері кетеді, ең аяғында жойылып кетуге себепкер болады А) Ламарктың екінші заңы Б) Ламарктың бірінші заңы В) Ламарктың үшінші заңы Г) Ламарктың бесінші заңы Д) Ламарктың төртінші заңы 4.Эпигенез ұғымының негізін салған кім? А) Ч. Дарвин Б) Ломоносов В) Вольф
Г) Шарль Боннэ Д) Ф.Энгельс 5. Денедегі кейбір мүшені ұдайы пайдалану не пайдаланбау салдарынан болған қасиеттің бәрі, ата – аналарында болса, ондай өзгерістер өсіп - өну арқылы жаңа особьтарда сақталады А) Ламарктың бірінші заңы Б) Ламарктың екінші заңы В) Ламарктың үшінші заңы Г) Ламарктың төртінші заңы Д) Аталғандардың барлығы 6.Алғаш рет градация жасаған кім? А) Р.Оузи Б) Аристотель В) К.Вольф Г) И. Мечников Д) Н.Б. Ламарк 7. К.М.Бэрдің “Жануарлардың даму тарихы” атты еңбегі қай жылы жарыққа шықты? А) 1809-1812 Б) 1818-1820 В) 1828-1837 Г) 1828-1838 Д) 1830-1840 8.Онтогенез қай тілден алынған? А) Грек
Б) Латын В) Ағылшын Г) Орыс Д) Француз Глоссарий. Котострофа. Диаформизм. Палентология Биогеоценоз
1.Жаңа түрлердің түзілу процесі. 2.Будандастырудың маңызы. 3.Оқшауланудың жаңа түрлердің түзілуіне бөгет болуы. 3.ОБСӨЖ мақсаты: Тақырыпты толық меңгеріп студенттердің өз бетімен жұмыс жүргізуіне жол ашу. 4.ОБСӨЖ мәтіні: Табиғатта аса алшақтап кеткен ең соңғы формалар ғана үнемі сақталып қала бермей, ортанғы формалар да тірі қалып, ұрпақ бере алады. Ең соңғы формалардан кейде бір форма, тіпті одан да көп формалар дамуы мүмкін. Егер орта жағдайы өзгермесе немесе ұзақ уақыт бойы аздап қана өзгерсе, онда түрдің ата тегімен салыстырғандағы өзгерісі айтарлықтай болмайды. Үстіміздегі ғасырдың 30-жылдары ғалымдар популяцияға түрдің тіршілік ету формасы ретінде назар аудару. Жаңа зерттеулер эволюция процесінің түр ішінде жүріп, түрішілік жаңа топтамалар- популяциялар мен түр тармақтарын түзетін ең бастапқы кезеңін айқын түсіндіріп берді. Бұл процесс микроэволюция деп аталады. Тарихи қысқа мерзімде өтетін болғандықтан, оны тікелей бақылап, зерттеуге болады. Географиялық түр түзіліс бастапқы түр арелының кеңеюіне немесе табиғи пайда болған кедергілерден (климаттың өзгеруі, тау, өзен) ареалдың оқшауланған бөліктерге. Полиполидия құбылысын орыс ғалымы И. И. Герасимов 1890 жылы ашқан болатын. Ол бірсыпыра наркотикалық заттардың спирогира балдарнына тигізетін әсерін зертейді. Хлорлгидрат, хлороформ және эфир сияқты наркотиктермен әсер еткенде спирогира клеткасының қалыпты бөліну процесіне өзгеріс енеді. Осыған байланысты оның клеткасы бөлінгенде одан біреу ядросыз,екіншісі қос ядролы клетка пайда болады; мұнда ядросыз клеткалар өліп қалады да, ал қос ядролы клеткаларда күрделі өзгерістер жүреді. Бөліну кезде бұлардың ядролары қосылып, екі еселі хромосомды бір ядро түзеді. Осылай хромосомдар санының еселеп көбею құбылысын Г. Винклер полиполидия деп атауды ұсынды. 5.Студенттің аудиторияда орындайтын тапсырмасы . Бақылау сұрақтары 1.Жаңа түрлердің түзілу процесі. 2.Будандастырудың маңызы. 3.Оқшауланудың жаңа түрлердің түзілуіне бөгет болуы. ОБСӨЖ №18. 1.ОБСӨЖ тақырыбы: Органикалық эволюция 2.ОБСӨЖ жоспары : 1.Органикалық эволюция түрлері 2.Органикалық эволюцияның ілімінің негіздері. 3.Органикалық эволюцияның кезеңдері. 3.ОБСӨЖ мақсаты: Тақырыпты толық меңгеріп студенттердің өз бетімен жұмыс жүргізуіне жол ашу. 4.ОБСӨЖ мазмұны: Органикалық эволюция. Органикалық эволюция дегеніміз- тірі табиғатын адаптивтік (бейімделу) өзгерістерінің тарихи процесі. Яғни қайта оралмайтын және жалпы прогрессивті бағытта өтетін процесс, макромолекулалықтан жалпы биосфераға дейін жер бетіндегі тіршіліктің эволюциялық негізі 3 кезеңнен тұрады. 1.Тіршіліктің дамуы; Организмнің нақты топтарының және биосфераның бүтіндей дамуы. Адамның ерекше элеументтік жүйе ретінде пайда болуы. Эволюциялық теория тірі материяның тарихи дамуы. Эволюциялық теория басқа биология пәнімен тығыз байланыста бола отырып өзінің проблемаларында тұрады. Оның ең басты міндеті “ әртүрлі организмнің шығу тегінің себептерімен оған әсер ететін жағдайларын табу”. Сондықтан “эволюциялық ілім теориясын” пробдин бойынша : “Оргпникалық элементердің тарихи дамуының заңдарын зерттейтін ғылым-Дарвинизм (Эволюциялық ілім) деп аталады.Ал Вяняев : “Тіршіліктің тегін, органикалық элементтерінің дамуын зерттейтін және организмнің эволюциялық жолын басқадан ғылым Дарвинизм (эволюциялық ілім деп атап көрсетті)
Тест1.Ұрықтық сатыдан бастап организм тіршілігі аяғына дейінгі организмнің жеке дамуы қалай аталады? А) Көбею
Б) Популяция В) Онтогенез Г) Зигота Д) Аталғандардың барлығы 2.Жоғары сатыдағы организмнің онтогенезі жалпы алғанда қандай кезеңдерден өтеді? А) Ұрықтық Б) Жастық шақ В) Ер жету, көбею Г) Қартаю, өлу Д) Аталғандардың барлығы 3.Онтогенез жыныссыз жолмен көбейетіндерде қай кезде басталады? А) Жаңа организм дамуынан Б) Тұқыммен көбеюде В) Ұрықтанған аналық клеткадан Г) Метаморфоз Д) Тозаңдану 4.Жануарлардың ұрықтық дамуынан кейінгі дамуының бастапқы сатысы А) Тұқымнан көбею Б) Ұрықтанған аналық клеткадан В) Тозаңдану Г) Метаморфоз Д) Аталғандардың барлығы 5.Өсімдік онтогенезінің негізгі ерекшелігі неде? А) Өсімдіктерге сыртқы ортаның әсер етуінде Б) Жыныссыз және жынысты ұрпағы алмасуында В) Өсімдік мүшелерінің құрылысында Г) Гүлдің құрылысында Д) Тамырдың құрылысында 6.Онтогенез терминін енгізген ғалым А) К. Бэр Б) Э. Гекккель В) Ламарк Г) Ломоносов Д) К.Линней 7.Көпжасушалы ағзалардың барлығы дерлік неден дамиды?
Б) Жатыннан В) Споронгиден Г) Жасушалардың бөлінуінен Д) Аталғандардың барлығы 8. Ұрықтық дамудың алғашқы кезеңдері ұқсастық пен соңғы кезеңдегі ажырау әрекетін тұңғыш рет зерттеген ғалым А) К.Линней Б) Ламарк В) К.Бэр Г) Ломоносов Д) Северцов
Фотосинтез. Органикалық зат. Анорганикалық зат. Мутация. Биоэлеументтік. ОБСӨЖ № 19. 1.ОБСӨЖ тақырыбы: Органикалық эволюцияның негізгі принциптері мен әдістері 2.ОБСӨЖ жоспары: 1.Органикалық эволюцияның негізгі принциптері. 2.Органикалық эволюцияның әдістері. 3.Органикалық эволюцияның мәні. 3.ОБСӨЖ мақсаты: Тақырыпты толық меңгеріп студенттердің өз бетімен жұмыс жүргізуіне жол ашу. 4.ОБСӨЖ мәтіні: Органикалық эволюцияның негізгі принциппен әдіс. Эволюциялық теория негізгі екі принципке негізделген: 1.Тарихи және актуальды. Тарихи принцип казіргі организмдерді зерттеу барысында бұрынғы эволюциялық зертеулерден алынған мәліметтерді қолданады.Тарихи принцип негізгі эволюциялық процесі екі әдіспен танылады. Салыстырмалы әдіс. Организмнің тұрақталған формасын зерттеуге қолданады.Ол әртүрлі организм топтарын құрылысы мен қызметін, олардың ұқсастықтарымен арасындағы айырмашылықтарын салыстытруға негізделген. Мыс: Әртүрлі омыртқалы жануарлардың өкілін салыстыра олардың қаңқа құрамының ұқсастығы табылған.. ал эмброналды салыстырмалы зерттеулер өткізгенде, әртүрлі организмдер онтогенез кезеңдері бір-біріне ұқсас болып келгеннің және бұл орнаниздер бір жалпы ататектен пайда болғанның дәлелдеді. Генетикалық әдіс. Генетикалық әдісті биологияда Ч.Дарвин енгізді. Соны тарихи әдіс деп те атады.Филогенез процестерінің зерттеуде генетикалық әдіс палентология мәліметтеріне сүйенеді. Генетикалық әдіс салыстырмалы әдіспен тығыз байланысты.Органиғкалық элементтердің тарихи зертеулерінде үлкен орында биогеографиялық зерттеулер алады. Олар жер бетінде әр түрлі түрлермен биогеоценоздардың таралуының тарихи қалпына келтіріп өлімге ұшырау себебін анықтады.Осындай зерттеулердің полеэкология деп атайды. Актуализм принциптері.Казіргі зерттеулер, өтіп кеткен заманды түсіндіреді. Эволюциялық популяцияларда өтетіндерден оларды зерттеулерде популяциялық-статистикалық әдіс қолданылады. Эволюциялық ілім –жеке биологиялық пәндермен. Ол көптеген жаратылыстану салаларының, элеументтік ғылымдарын, диалектикалық материализм философиямен байланысты. 5.Студенттің аудиторияда орындайтын тапсырмасы . Бақылау сұрақтары1.Органикалық эволюцияның негізгі принциптері. 2.Органикалық эволюцияның әдістері. 3.Органикалық эволюцияның мәні.
1.Экологиялық факторлар 2.Биогеоценоз. 3.Энергиялық процестер. 3.ОБСӨЖ мақсаты: Тақырыпты толық меңгеріп студенттердің өз бетімен жұмыс жүргізуіне жол ашу. 4.ОБСӨЖ мазмұны: Метафизикалық дүние танудағы үшінші саңылау органикалық химия табыстарымен байланысты пайда болды. 1828 жылы Ф.Велер мочевинаны қолдан жасап , бірінші рет органикалық затты қолдан синтездеуді жүзеге асырды. Сөйтіп, химия заңдарының органикалық емес заттар үшін сондайлық маңызы болса, органикалық дененлер үшін сондайлық маңызы бар екені және тірі табиғат пен өлі табиғаттың арасында өте алмайтындай шыңырау жоқ екендігі дәлелденді. Энергияның айналуын дәлелдеу арқылы физика төртінші саңылау жасады. “ Осы уақытқа дейін, табиғатқа әсер етуші сансыз тсебептердің бәрі түсініксіз әлдеқандай құпия болып келген күштер – механикалық күш, жылу сәуле шашу (жарық және сәулелік жылуы) электр , магнитизм, химиялық күштің қосылу және айырлуы энергияның ерекше формалары, оның өмір сүру тәсілдері екені енді дәлелденді”. Шын мәнінде биология ғылымында төңкеріс орнатқан Чарльз Дарвиннің эволюциялық ілімінде осы екі проблема дәлелді ғылыми түрде шешілді. Бұл ілім метафизикалық дүние көзқарасына соңғы негізгі саңылау жасап берді. Өсімдік және мал шаруашылығы саласындағы адамның практикалық жұмыстарына жүргізген. Дарвинің терең талдауы , органикалық дүниенің тарихи дамуы жайында жаңа ілім шығуына себеп болды. Сондықтанда дарвинизмнің отаны – дамыған ауыл шаруашылықты ел- Англия болғанына таңдануына болмайды.
1. Түрлердің тарихи дамуы А) Онтогенез Б) Филогенез В) Арогенез Г) Метаморфоз Д) Миоз 2.Организм өздерінің жеке дамуы барысында сол түрлердің тарихи дамуын қысқаша қайталайды деп көрсеткен ғалымдар А) Э. Геккель – К. Бэр Б) Ф. Мюллер – А.Северцов В) Э. Геккель – Ф. Мюллер Г) К. Линней - Ламарк Д) К.Бэр – А.Северцов 3.Онтогенез кезінде ата тектерінің ересек формаларына емес, олардың ұрықтарына тән белгілер қайталанады деген ғалым кім? А) Ф. Мюллер Б) Э. Геккель В) К. Бэр Г) А.Северцов Д) К. Линней 4.Эволюция процесінде эмбриондық дамуында онтогенез уақытынан бұрын аяқталуы қалай аталады? А) Филогенез Б) Митоз
В) Арогенез Г) Миоз
Д) Неотения 5.Белгілі бір органның өзгеруімен байланысты басқа органдардың өзгеруі қалай аталады? А) Корреляция Б) Координация В) Онтогенез Г) Филогенез Д) Адаптация 6.Тұқымқуалау заңдылықтарын тұңғыш рет ашқан ғалым А) Н.И. Вавилов Б) Г. Мендель В) Г. Туресом Г) Ч. Дарвин Д) Темирязов 7.Бір жұп ата –ананың ұрпағындағы жеке индивидумдарда басқа особьтарға ұқсастығы жоқ, әрқайсысының өзіне тән қандайда бір белгілерінің болуы қалай аталады? А) Жеке өзгергіштік Б) Топтық өзгергіштік Г) Экологиялық өзгергіштік Д) Географиялық өзгергіштік 8. Бір жерде мекендеуші особтардың үлкен тобында сол түрге жататын басқа топтардан кейбір белгілері жөнінен айырмашылығы болуы қалай аталады? А) Маусымдық өзгергіштік Б) Жеке өзгергіштік В) Экологиялық өзгергіштік Г) Топтық өзгергіштік Д) Географиялық өзгергіштік 9.Организмнің ата-анасынан алған бүкіл гендерінің жиынтығ қалай аталады? А) Фенотип Б) Генотип В) Цитоплазмалық Г) Хромосомдық Д) Аталғандардың барлығы 10 .Сокол нешінші жылы Дарвиннің ілімін негізгі қағидаларын орысша аударып жариялады. а)1862ж в)1861ж
с)1867ж д)1868ж
е)1869ж жүктеу/скачать 2,02 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|