Ф. Ш. Оразбаева, Ж. Т. Дәулетбекова, Р. С. Рахметова, А. Қ. Рауандина, Қ. С. Жайлаубаева
жүктеу/скачать 12,62 Mb. Pdf көрінісі
|
қазақ тілі кітап 8 сынып
Кө кж ие к- Го ри зо нт 49 ЖАЗЫЛЫМ 8 -тапсырма. Қозы мен Баянға жастардың арасындағы махаббат туралы хат жазыңдар. Хатта қазіргі кездегі ұлдар мен қыздардың бойындағы кемшіліктерді атап айтыңдар. Оны болдырмаудың жолдарын ұсыныңдар. ЖАЗЫЛЫМ 9 -тапсырма. «Менің сабақтан кейінгі әсерім» кестесін толтыр. Қандай ой пайда болды? Не сезіндім? Не ұнады? ОЙТАРАЗЫ БІЛГЕНГЕ МАРЖАН «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жыры − қазақ даласындағы барлық лиро- эпостық жырларға жол салған шығарма. Оның образдары мен оқиғасы нақты өмірден алынған (. оыратбаев). Кө кж ие к- Го ри зо нт 9-тақырып 50 1 9-тақырып 50 9 Биоалуантүрлілік Жойылып бара жатқан жануарлар мен өсімдіктер О УШЫ, ОСЫ ТА ЫРЫПТЫ О У БАРЫСЫНДА СЕН: • мәтіндерді салыстыруды; • дәлелді жауап беруді; • мәселеге баға беруді; • қажет мәлімет жинауды; • оны пайдалануды үйренесің. Таби атта ы биоалуантрлілік ЖАЗЫЛЫМ 1 -тапсырма. Сұрақтарға жауап бер. 1. Ғаламда қандай тірі ағзалар бар? 2. Тірі ағзалар немен қоректенеді? 3. Қалай ойлайсың, ғаламдағы барлық тірі ағза керек пе? 4. Керек болса, не үшін? МӘТІНАЛДЫ ЖҰМЫС ЖАА СЗДЕР биоалуантрлілік, тратылыты, зиянкес, азы, саыраула, кемі, улы, шаян, иянат, шегірткелер, аншама, оиаз, тырна ТІЛДІК БАДАР Демеулік шылаулар Демеулік шылаулар өздері тіркескен сөздерге түрлі мағыналық реңк жалғайды. Сұраулық демеуліктері: ма, ме, па, пе, ба, бе, ша, ше. Мысалы: Сен биоалуантүрлілік туралы білесің бе? Нақтылық демеуліктер: қой, ғой, -ды, -ді, -ты, -ті. Мысалы: Биоалуантүрлілік — табиғаттағы балансты сақтау ғой. 1-2- cабатар Кө кж ие к- Го ри зо нт 51 51 ТЫҢДАЛЫМ 3 -тапсырма. Мәтінді тыңда. Шыбындардың табиғи балансты сақтауға көмектесетін мәтіндегі дерекпен дәлелдеп айт. ТЫҢДАЛЫМ. ОҚЫЛЫМ 4 -тапсырма. Мәтінді түсініп оқы. Қою қаріппен берілген сөздердіің мағынасын сөздікке сүйеніп анықта. Биоалуантрлілік табиғаттағы т ратылыты сақтайды. Биоалуантүрлілік генетикаа, экологияа, ландшафтыа байла- нысты. Әр адамның, жан-жануарлардың, өсімдіктердің генетикалық ере- кшелігі бар. Ол көптеген факторларға тәуелді. Жануарлардың генетика- сын зерттеуден үй жануарларының жасанды тұқымдары пайда болды. Ол гендік инженериямен байланысты. Экологиялы — әр тіршілік иесі белгілі бір аймақта өмір сүреді. Тіршілік иесі өмір сүретін аймағымен бір- АЙТЫЛЫМ 2 -тапсырма. Қалай ойлайсың, суретте берілген заттардың қайсылары ғаламның генетикалық фондын құрайды. Нақтылық демеуліктерді пайдалан. Жауапты лгісі: Жастық ғаламның генетикалық фондын құрамайды ғой. МӘТІНМЕН ЖҰМЫС Кө кж ие к- Го ри зо нт ОҚЫЛЫМ. АЙТЫЛЫМ 6 -тапсырма. Суреттерге қарап, мұнайдың экожүйеге әсерін ой картасына түсіріп, тарат. Судың мұнаймен ластануы ауызсу ластанады 9-тақырып 52 ОҚЫЛЫМ. ЖАЗЫЛЫМ. АЙТЫЛЫМ 5 -тапсырма. Мәтінді оқып, әр ойбөлік не сөйлемнің тұсына қарындашпен белгілеп, айт. Мен білетін апарат (V) Мен шін жаа апарат (+) Білгім келетін апарат (?) «Қызыл кітап» туралы біле- мін. Биоалуантүрлілік — жаңа ақпарат. ... лікте экожйені құрайды. Ландшафты — қоршаған ортаның жер бе- дері. Ол құбылмалы. Тау, жазық, шөл, көлдер — тіршіліктің көзі. Оларда түрлі тіршілік көздері өмір сүреді. Биоалуантүрлілікке жануарлар, өсімдіктер, саырау латар мен микроағзалар жатады. Олар генетикалық жағынан бір-біріне ұқсайды, бірақ әрқайсысы ерекше. Биолоалуантүрлілікті сақтаудың бір жолы — «Қызыл кітап». Оған саны кеміп бара жатқан аң-құстар, өсімдіктер кіреді. Табиғатта керексіз зат жоқ. Тіпті улы шаяндар мен зиянкес жәндіктер, ешкімге иянаты жоқ шегірткелер, тағы басқа аншама тіршілік иелері экожүйені сақтауға көмектеседі. 1. Мәтіннің алғашқы төрт сөйлеміне сұрақ дайында. Сұраулық демеуліктерді пайдалан. Кө кж ие к- Го ри зо нт 53 ОҚЫЛЫМ. ЖАЗЫЛЫМ. АЙТЫЛЫМ 7 -тапсырма. Мәтінді оқы. Кестені толтыр. 1-бағанға мәтіндегі жаңа сөз- дер ді жаз. 2-бағанға мәтіннен жаңа сөзге байланысты сөз тіркесін жаз. 3-бағанға жаңа сөзді өзің бұрыннан білетін басқа сөзбен тіркестір. мәтіндегі тірек сөз мәтіндегі тірек сөзбен бай- ланысты сөз тіркесі мәтіндегі тірек сөздің бұрыннан білетін басқа сөзбен тіркесі 1. кемі кеміп барады кеміген сан, ... ЖАЗЫЛЫМ 9 -тапсырма. Биоалуантүрлілікке не нақтыл жататынын таратып, сызбаға түсір. Биоалуантүрлілік ТЫҢДАЛЫМ 10 -тапсырма. Мәтінді тыңдап, түсінгендеріңді айтыңдар. Суретті пай- даланып, қоқиқаз бен тырнаның ұқсастығы мен айырмашылығын анықтаңдар. ОҚЫЛЫМ. ЖАЗЫЛЫМ. АЙТЫЛЫМ 8 -тапсырма. Мәтіннен биоалуантүрліліктің үш әртүрлілікке қатысы тура- лы бөлігін тауып оқы. Олардың ерекшеліктерін кестеге түсіріп жаз. Түсінгеніңді айт. Биоалуантрлілік ш әртрлілікке байланысты генетикалы экологиялы ландшафты Тырна Қоқиқаз Кө кж ие к- Го ри зо нт 9-тақырып 54 ЖАЗЫЛЫМ 11 -тапсырма. Үш нұсқаның ішінен қажетті сөзді таңдап жаз Биоалуантүрлілік табиғаттағы (ылғалды, суды, тұрақтылықты) сақтайды. Оған аң-құс, өсімдік, (гүлдер, топырақ, саңырауқұлақтар) жатады. (Көбейіп, кеміп, ақталып) бара жатқан аң-құсты сақтау ке- рек. Табиғаттағы (пайдалы, қажет, улы) зиянкес жәндіктер, (жақсылық, қамқорлық, қиянат) жасамайтын тіршілік иелері экожүйені сақтауға көмектеседі. МӘТІНСОҢЫ ЖҰМЫС АЙТЫЛЫМ 13 -тапсырма. Ұжымдық жұмыс. Биологиялық алуантүрлілікті сақтаудың бір жолы — «Қызыл кітапқа» енгізу. Оны сақтаудың тағы қандай жолдары бар? Пікірталас ұйымдастырыңдар. АЙТЫЛЫМ 12 -тапсырма. Жұптық жұмыс. Жануарлар мен өсімдіктердің азаюы мен жойылу себептерін айтыңдар. Ойларыңды дәйектеңдер. ЕСТЕ СА ТА! Жануарлар мен өсімдіктердің барлық түрі ғаламның генетикалық қорын құрайды. Биоалуантүрлілікке жануарлар, өсімдіктер, саңырауқұлақтар мен микроағзалар жатады. Кө кж ие к- Го ри зо нт 55 Х—ХІ САБА МӘТІНАЛДЫ ЖҰМЫС АЙТЫЛЫМ 1 -тапсырма. Сұрақтарға жауап бер. 1. «Қазақстанның Қызыл кітабын» көрдің бе? 2. «Қызыл кітапқа» енген қандай жануарларды білесің? 3. Экожүйені сақтауда «Қызыл кітаптың» қандай көмегі бар? «ызыл кітапа» енген жануарлар 3-4- cабатар ОҚЫЛЫМ. АЙТЫЛЫМ 2 -тапсырма. Мақал-мәтелдерді түсініп оқы. Көлдің көркі — құрақ, Таудың көркі — бұлақ. Жер — ана, ел — бала. Жер — ел ырысы. Жер — таусылмайтын қазына. ТЫҢДАЛЫМ 3 -тапсырма. Мәтінді тыңдап, түсінгеніңді айт. Мақал-мәтелді есіңде сақта. ТЫҢДАЛЫМ. ОҚЫЛЫМ 4 -тапсырма. Мәтіндерді оқы. Салыстырып, мазмұндық жағынан қандай айырмашылығы мен ұқсастығы барын айт. І. «Қазақстанның Қызыл кітабына» сүтқоректілер мен қосмекенділердің бірнеше түрі енген. Сүтқоректілерге елік, бұлан, құлан, сілеусін, жолба- рыс жатады. ІІ. Бұлан — бұғылардың ең ірі түрі. Басқа бұғылардан ерекшелігі — бұлар топпен емес, жалғыздан жүреді. Биіктігі 2 метрге жетеді, салмағы 600 кг-дай. Түсі қыста қара қоңыр, жазда қоңырқай болады, басы мен аяғы ақшылдау. Қазақстанның Жайық пен Ертіс маңында, Алтай- да кездеседі. Аталықтарының үлкен күрек тәрізді мүйіздері болады, аналықтарында мүйіз болмайды. Жазда шөппен, қыста бұтақ, ағаш МӘТІНМЕН ЖҰМЫС ЖАА СЗДЕР сторекті, осмекенді, елік, блан, лан, сілеусін, жолбарыс, ндыз, борсы, сарышна Кө кж ие к- Го ри зо нт борсық құндыз 9-тақырып 56 АЙТЫЛЫМ 5 -тапсырма. Мәтінде берілген сипаттамасы бойынша жануарларды анықта. Сипаттарын айтып, дәлелде. Нақтылық демеуліктерді қолдан. С йлеуді лгісі: — Мынау — лан ой. Себебі оны бас..., ла ы..., .... ОҚЫЛЫМ. ЖАЗЫЛЫМ. АЙТЫЛЫМ 6 -тапсырма. Мәтінді оқып, әр ойбөлік не сөйлемнің тұсына қарындашпен белгілеп айт. Мен білетін апарат (V) Мен шін жаа апарат (+) Білгім келетін апарат (?) Елік туралы білемін. Құланның жылқыға ұқсайтынын білмеймін. Бұланның етін жеуге бола ма? ТЫҢДАЛЫМ 7 -тапсырма. Мәтінді тыңдап, түсінгендеріңді айтыңдар. Суретті пайдала нып, борсық пен құндыздың ұқсастығы мен айырмашылығын нақтылаң дар. қабықтары, бұталармен қоректенеді. Олар 2 төлден туады. Бұландардың саны аса көп емес. Бұланның мүйізі өте бағалы. Шипалық қасиеті бар. Ол қолға үйретіледі. ІІІ. Құлан — жабайы жылқы. Сыртынан қарағанда, құлан есекке де, жылқыға да ұқсайды. Оның басы үлкен, құлағы ұзын, құйрығы қысқа, кекілі жоқ, жалы тік. Жылқы секілді жүрісі тез, сымбатты, сирақтары ұзын. ІV. Еліктің аяқтары жіңішке әрі ұзын. Қыста түсі қоңырқай сұр, жазда жирен. Лақтарының теңбіл дақтары болады. Елік Талас, Іле, Жетісу Ала- тауында, Батыс және Орталық Тянь-Шаньда, Қаратауда, Тарбағатайда, Алтайда кездеседі. Жеміс-жидек, түрлі шөппен қоректенеді. Жазда же- ке-жеке, қыста топтанып жүреді. Кө кж ие к- Го ри зо нт 57 АЙТЫЛЫМ 8 -тапсырма. Жұптық жұмыс. Суреттерге қарап, сұрақ құрастырыңдар. Диалог құрыңдар. ЖАЗЫЛЫМ 9 -тапсырма. Үш нұсқаның ішінен қажетті сөзді таңдап жаз. ажетті сздер: сирек кездесетін, киік, сатау, ор ау, т лдейді, беттейді, мйіз. «Қазақстанның Қызыл кітабына» өте (көп, ұшатын, сирек) кездесетін жа- н уарлар мен аңдар кірген. «Қызыл кітап» жануарлар мен өсімдіктерді, ланд- шафтыларды (сақтауға, беруге, көруге), қорғауға әсер етеді. Табиғатты әр адам (қорғауы, көруі, төлдеуі) тиіс. Қазақстанда қорғауға алынған сүтқоректілер: ... (тауық, елік, құс), (қой, ешкі, бұлан), (бақа, құлан, құрбақа). ЖАЗЫЛЫМ. АЙТЫЛЫМ 11 -тапсырма. «Қазақстанның қызыл кітабына» енген бір жануар туралы ақпарат жинап, қаныстырылым дайында. АЙТЫЛЫМ 10 -тапсырма. Сұрақтарға жауап бер. 1. «Қазақстанның Қызыл кітабына» қандай сүтқоректілер енген? 2. Олар қай жерлерді мекендейді? 3. Не жейді? 4. Тауешкі қанша лақ төлдейді? 5. Оларды адамдар не үшін аулайды? МӘТІНСОҢЫ ЖҰМЫС ЕСТЕ СА ТА! «Қазақстанның қызыл кітабына» сүтқоректілер мен қосмекенділердің бірнеше түрі енген. Сүтқоректілерге елік, бұлан, құлан, сілеусін, жолбарыс жатады. Кө кж ие к- Го ри зо нт 9-тақырып 58 АЙТЫЛЫМ 1 -тапсырма. Сұрақтарға жауап бер. 1. Мұхтар Әуезов — кім? 2. Мұхтар Әуезовтің қандай шығармаларын білесің? 3. «Көксерек» көркем фильмін көрдің бе? 4. Қасқырды қолда асырауға бола ма? ОҚЫЛЫМ. АЙТЫЛЫМ 2 -тапсырма. Қасқыр туралы мақал-мәтелдерді оқып, мағынасын түсіндір. Қасқыр байлағанға көнбес. *** Қасқырды қанша асырасаң да, орманға қарап ұлиды. *** Қараусыз қалған мал—қасқырдың олжасы. *** Ұры түн асқанша, Бөрі қыр асқанша. *** Қасқырдың қарны тоймайды. ЖАЗЫЛЫМ. АЙТЫЛЫМ 3 -тапсырма. «Түз тағысы — қасқыр» деген тақырыпқа ассоциограмма құрастыр. Мхтар уезов «Көксерек» (зінді) МӘТІНМЕН ЖҰМЫС ТЫҢДАЛЫМ. ОҚЫЛЫМ 4 -тапсырма. Мәтінді түсініп оқы. Ертеңінде түсте жат иіс шықты. Жоғары жақтан дауыстар естілді. Ақ қасқыр күшіктерді інге тығып, тобылғының ішіне кірді. Іннің аузына екі аяқтылар жыбырлады. 5-6- cабатар МӘТІНАЛДЫ ЖҰМЫС ЖАА СЗДЕР жат иіс, тобылы, баптады, алып (зор), талап тастайды, таы, жасымайды Кө кж ие к- Го ри зо нт 59 ОҚЫЛЫМ. АЙТЫЛЫМ 5 -тапсырма. Қасқырдың ініне адамдардың келгенін қай сөзден байқауға болатынын айт. Ертеңінде түсте жат иіс шықты. Дауыстар естілді. Ақ қасқыр күшіктерді інге тығып, қараған ішіне кірді. Ін аузына екі аяқтылар жыбырлады. ОҚЫЛЫМ. АЙТЫЛЫМ 6 -тапсырма. Мәтіннен Көксеректі сипаттаған үзінділерді тауып оқы. 3-тапсырмадағы «Түз тағысы — қасқыр» ассоциограммасындағы сипаттамалармен салыстыр. Сәйкестік бар ма? ЖАЗЫЛЫМ. АЙТЫЛЫМ 7 -тапсырма. Мәтінді оқып, шығарманың композициялық құрылымын анықта. 1. Оқиғаның басталуы: 2. Дамуы: 3. Шиеленісуі: 5. Шарықтау шегі: 6. Шешімі: Мықты қолдар күшікті сыртқа шығарды. Бесеуін өлтірді де ең кішісін алып кетті. Қасқыр қалған жалғыз күшікті тістеп алып кетті. Ін бос қалды. Көк күшік ауыл тұрғыны болды. Кішкене Құрмаш күшікке «Көксерек» деп ат қойды. Жеке асқұйғыш — итаяқ әзірледі. Мойнына жіп тақты. Құрмаш күшікті қасына алып жатады. Құрмаш Көксеректі әбден бапта- ды. Көксерек үлкейді. Бірде-бір ит мұны дос көрмеді. Төбеттер талап тас- тайды. Бірақ Көксерек «қыңқ» деп дыбыс шығармайды. — Тағы емес пе! Жасымайды! — деді ауыл адамдары. Көксерек ашқарақ. Жанында адам тұрса, тамақты жемейді. Адам болмаса, тамақты жоқ қылады. Егер қарны ашса, бермеген тамақты жеп қояды. Сосын таяқ жейді. Өзі ешкімге соқтықпайды. Суық. Құрмаш пен әжесі шақырса, келеді. Сондықтан үлкен адамдар: — Бұны өлтіріп, терісін алу керек, ит болмайды, — деді. Бірақ Құрмаш көнбеді. Құрмаштың әжесі де: — Туу, көзі жап-жасыл болыпты. Енді мұны өлтіріп, терісін алайық, — деді. Құрмаш бұл сөзге көнбеді. Сол түні Көксерек жоқ болып кетті. Екі күннен соң қайтып келді. Құрмаш пен әжесі бұған қуанды. Көксерек се- міріп, үлкен болып өсті. Ол шынымен алып қасқыр болды. Күзде Көксерек тағы жоқ болып кетті. Бұл жолы қайтып келмеді. Кө кж ие к- Го ри зо нт 9-тақырып 60 АЙТЫЛЫМ 9 -тапсырма. Жұптық жұмыс. Сұрақтарды пайдаланып, диалог құрыңдар. 1. Көк күшік қалай ауыл тұрғыны болды? 2. Қасқырдың күшігін кім асырап алды? 3. Көксеректің иттен қандай айырмашылығы бар? 4. Көксерек неге ауылға оралмай кетті? МӘТІНМЕН ЖҰМЫС ОҚЫЛЫМ. АЙТЫЛЫМ 8 -тапсырма. Берілген суреттер композициялық құрылымның қай бөлігіне сәйкес келетінін анықта, ойыңды дәйекте. ЕСТЕ СА ТА! Кішкене Құрмаш күшікке «Көксерек» деп ат қойды. Жеке асқұйғыш — итаяқ әзірледі. Мойнына жіп тақты. Құрмаш күшікті қасына алып жатты. Кө кж ие к- Го ри зо нт 61 Х—ХІ САБА МӘТІНАЛДЫ ЖҰМЫС ОҚЫЛЫМ. АЙТЫЛЫМ 1 -тапсырма. Сұрақтарға жауап бер. 1. Қалай ойлайсың, қасқыр қолға үйрене ме? 2. Көксерек орала ма? 3. Оқиға қалай аяқталуы мүмкін? Мхтар уезов «Көксерек» (зінді) 7-8- cабатар ТЫҢДАЛЫМ. ОҚЫЛЫМ 2 -тапсырма. Мәтінді түсініп оқы. Жотадан жотаға жортты. Көксе рек қатты өсті. Көкжал бол- ды. Ауылдың малына қауіп төнді. Даладағы қой, жайлаудағы сиырға шауып, жылқыға шейін жеді. Үш- төрт түйе де жеді. Күніне бір мал жейді. Маңайдағы ауылды түгел шулатты. Адамдар мылтық атып, қорқытты, одан жас қанбады. У бер- ді — оны да жемеді. Көксерек көп жортты. Көп із- деді. Бір жотаның басында атты- лы қойшыны көрді. Айналасында қой жайылып жүр екен. Қойшы ай ғайлап, бұған қарсы шықты. Қойшы — бала екен. Көксерек қо- рық пады. Қой қаша жөнелді. Көк- серектің арқасына ағаш сарт етті. Сол-ақ екен, Көксерек адамға қарай арс етіп шапшыды. Аузына баланың тоны ілікті. Көксеректе қазір бұрын білінбеген долылық, жайындық бар. Баланың шошыған айғайы шықты. Бала аттан аударылып, жерге құлады. Домалап жатқан бала ға тап берді. Ырылдап, баланы бас салды. Бұл бала — Құрмаш еді. Қойшы ауырып, әкесі бір күнге қойға жібер- ген. Үстіне қасқыр төніп келген- де көзі бір ашылып, бір жұмылды. Қасқырдың басы төмендеді. Бала өзіне таныс құлақты көрді. Ақырғы сезгені — сол... Баланың үні өшті. Қасқырдың аузы тиместен бұрын өліп кетті. Көксерек баланың бір жақ көзін қопарып алып кетті. Жүріп бара жатып, қылғыта салды. Түнде баланың өлігін тауып алды. Ауылдың атақты аңшылары — Қасен мен Бейсенбай аңдып жүріп, Көксеректі өлтірді. Ауыл адамдары қасқырдың құлағын көрді. Баяғы күшік Көксерек екенін таныды. МӘТІНМЕН ЖҰМЫС ЖАА СЗДЕР жота, жортты, шапшыды, ылыта салды, т н, т менде Кө кж ие к- Го ри зо нт 9-тақырып 62 ОҚЫЛЫМ. АЙТЫЛЫМ 3 -тапсырма. Әр абзацқа тақырып қой. Неге олай қойғаныңды дәлелдеп айт. Әр абзацтағы тірек сөздерді анықта. ЖАЗЫЛЫМ. АЙТЫЛЫМ 4 -тапсырма. Мәтінді оқы. Кестені толтыр. 1-бағанға мәтіндегі жаңа сөздерді жаз. 2-бағанға мәтіннен жаңа сөзге байланыс- ты сөз тіркесін жаз. 3-бағанға жаңа сөзді өзің бұрыннан білетін басқа сөзбен тіркестір. мәтіндегі тірек сөз мәтіндегі тірек сөзбен байланысты сөз тіркесі мәтіндегі тірек сөздің бұрыннан білетін басқа сөзбен тіркесуі 1. жорт жотаға жортты түнімен жортты, ... , ОҚЫЛЫМ. АЙТЫЛЫМ 7 -тапсырма. «Ойыңды дәйекте» ойыны. Өзің дұрыс деп тапқан пікірлердің бірін таңдап, ойыңды дәйекте. 1-пікір: Құрмаштың өліміне адамдар кінәлі 2-пікір: Құрмаштың өліміне өзі кінәлі 3-пікір: Құрмаштың өліміне Көксерек кінәлі 4-пікір: Ешкім кінәлі емес АЙТЫЛЫМ 8 -тапсырма. Көксеректің әрекетін ретімен айт. Сұрақтарға жауап бер. 1. Құрмаш Көксерекке қалай жолықты? 2. Әңгіме немен аяқталды? 3. Әңгіме аяқталғанда қандай сезімде болдың? 4. Қандай ой туды? ЖАЗЫЛЫМ. АЙТЫЛЫМ 5 -тапсырма. Көксеректің әрекетін ретімен айт. 1. Көксерек жотадан жотаға көп жортты. 2 ... 3. ... ЖАЗЫЛЫМ. АЙТЫЛЫМ 6 -тапсырма. Мәтінді оқып, шығарманың композициялық құрылымын анықта. 1. Оқиғаның басталуы: 2. Дамуы: 3. Шиеленісуі: 5. Шарықтау шегі: 6. Шешімі: МӘТІНСОҢЫ ЖҰМЫС ЕСТЕ СА ТА! Көксерек көкжал болды. Ауылдың малына Қауіп төнді. Үш-төрт түйе де жеді. Күніне бір мал жейді. Маңайдағы ауылды түгел шулатты. Жасқанбады. Кө кж ие к- Го ри зо нт 63 І. Әр адамның, жануардың, өсімдіктің генетикалық ерекшелігі бар. Ол көптеген факторға тәуелді. Жануарлар генетикасын зерттеу нәтижесінде үй жануарларының жаңа тұқымы пайда болды. Ол гендік инженерия- мен байланысты. ІІ. Экологиялық: тіршілік иелері белгілі бір аймақта өмір сүреді. Тір- шілік иесі өмір сүретін аймағымен бірге экожүйе құрайды. ІІІ. Ландшафтық — қоршаған ортаның жер бедері. Ол өзгеріп тұрады. Тау, жазық, шөл, көл — тіршіліктің көзі. Оларда түрлі тір- шілік иелері өмір сүреді. Нәтиже саба. Мен не йрендім? 9-10- cабатар АЙТЫЛЫМ 1 -тапсырма. Сұрақтарға жауап бер. 1. Ғаламның генетикалық қорын не құрайды? 2. Биоалуантүрліліктің үш әртүрлілігі қандай? 3. Экологияның мақсаты — не? 4. Биоалуантүрлілікке не жатады? 5. Жануарлар мен өсімдіктердің азаюы мен жойылуына не себеп болды? 6. Табиғаттағы биоалуантүрлілік адамзатты немен қамтамасыз етіп келеді? 7. Биологиялық алуантүрлілікті сақтаудың қандай жолы бар? ОҚЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ 2 -тапсырма. Оқылым. Айтылым Үш мәтінге тақырып қой. Оларда көтерілген мәселелерді анықтап, салыс- тыр. Биолауантүрлілікті сақтауда қайсысы маңызды екеніне айт. Кө жүктеу/скачать 12,62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|