Факультет: Философия және саясаттану
жүктеу/скачать 32,69 Kb.
|
427970852-Мінезді-тәрбиелеудің-этнопсихологисы-Елибаева-Алма-docx
|
Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті Факультет:Философия және саясаттану Кафедра:Әлеуметтану және әлеуметтік жұмыс СӨЖ Тақырыбы: Мінезді тәрбиелеудің этнопсихологисы реферат Орындаған:Елибаева Алма Тексерген:психология ғылымдарының докторы,профессор Бердібаева.С.Қ Алматы 2019 Адамды сипаттағанда алдымен мінезін ескереді. Егерде қасында жақсы мінезді адам болса, өз басында үлкен жеңілдікті сезесің. Мінез жеке адамның өзiне тəн қылық əрекетiнде, тiл қатынасында тұрақты қалыптасатын дара ерекшелiктерiнiң жиынтығы.Мiнез нақты адамның шыншыл, адал, ақкөңiлдiгiне орай сипатталмайды, аталған сапалар əртүрлi жағдайларды көрiнiс беретiн жеке адам қасиеттерi. Адам мiнезiн бiле отырып, оның алдағы ықтималды əрекеттерi мен қылықтарын күнi iлгерi барластырумен оларға тиiстi реттеулер жəне түзетулер ендiруге болады. Мінез – адамға туа бітті қалыптасып, өзгеріп отыратын қасиеттерінің жиынтығы. Ол қоршаған ортаға, айналасындағы адамдарға реакциясынан көрінеді. Психологиялық әдебиеттерде мінезді характер деп атайды. Бұл гректің сөзі, аударғанда баспаға басу, суреттеу, мәнерлеу деген мағынаны білдіреді. Шынында да қоғам тәрбие арқылы адамның мінезін баспаға басқандай қылып, керекті көрінісін жасайды. Мінез дегеніміз адамның іс-әрекетінде пайдаланатын амал-тәсілдерінен көрінетін оның жеке психикалық қасиеттерінің жиынтығы. Мінез адамның өзіне үйреншікті жағдайларда жасалатын мінез-құлқының бағдарламасы іспеттес. Ол өмірлік әсерлердің күрделі жиынтығының бейнесі бола отырып, жеке адамның сыртқы ортамен белсенді қарым-қатынасы ретінде қалыптасады. Мінездің көрінісі көптеген тұрақты бітімдерге айналып, адамның қоршаған дүниеге, басқа жандарға, психикалық процестерге деген қарым-қатынасын аңғартады. Адамның мінезінің құрылымында өзіне ғана тән индивидуалдық өзгешеліктері де болады, өйткені әр адамның талғамы, талпынысы жалпы өмір тәжірибесі әр түрлі болып келеді. Мінез ерекшелігі жөнінде ерте заманнан бері зерттеліп келеді. Ең алғаш мінезді сипаттап жазған – Теофраст. Ежелгі грек философы Теофраст (б.э.д. 372-287) адами ерекшеліктерді жүйелеп, оның 30 қасиетін көрсеткен.Ол Аристотельдің шәкірті болған. Теофраст өзінің «Этические характеры» тракты арқылы ғылымға «мінез» (грек. сharacter – қасиет, сапа) терминін енгізген. Одан кейін А.Бен, Т.Рибо, И.Кант, М.Фуле, А.Е.Личко, К.Леонгард. Бүгінгі күні мінез тұлғаның тұтастай көрінісі ретінде, зерттеу пәні адамдар арасындағы даралық ерекшеліктер болып табылатын, дифференциалды психологияда қарастырылады. Мінез дегеніміз адамның белгілі жағдайларда жасайтын типтік әрекеттерін сипаттайтын тұрақты даралық ерекшеліктердің бірлігі. Мінез адамның заттық әлем және басқа адамдармен қатынасудың көптүрлі жүйесіне араласуына қарай, әлеуметтенуі мен тәрбиесіне байланысты қалыптасады. Адам мінезі оның шынайы өмірмен қатынасуына тәуелді қалыптасатындығы туралы теорияның негізін В.Н.Мясищев пен Б.Г. Ананьев қалаған. Адамдармен жағымды не жағымсыз қарым-қатынас тәжірибесі тұлғаның сәйкесінше ішкі қатынастар жүйесін орнатады. Адам өмірі қарым-қатынастар мен тәрбие алу жағдайларымен ерекшеленеді.Сонымен қатар табиғи дамуы да әртүрлі. Сондықтан әр адамда өзіне тән ерекше мінез болады. Біз бәріміз қоғамның бір мүшесі болып келеміз.Отбасы,достар,сыныптастар,әріптестер осы қоғам топтарымен күнде қарым-қатынас жасаймыз. Олардың әрқайсысы адамның мінезінде өзіндік рең қалдырады. Мінез даралық ерекшелік көрсеткіші болуымен қоса, басқа адамдармен ортақ қырларымен танымал. Ұқсас жағдайларда, бір ортада өмір сүретін адамдар үшін типтік мінез бітістері тән. Этнопсихология (этнос және психология) — әртүрлі этностардың өзіне тән ұлттық мінезін, этностардың өзіне тән психологиялық ерекшеліктерін зерттейтін пәнаралық ғылым. Этнопсихология — әрбір халықтың рухани әрекетін (миф, фольклор,, тіл, дәстүр, салт, әдет-ғұрып, діл,дін) сол халықтың психологиясын, сана-сезімін көрсететін негізгі өлшемдер. Этнопсихология жеке ғылым ретінде XIX ғ. ортасында Ресейде, кейінірек Батыс Еуропада пайда болды. Қазақ елінде бұл мәселемен Шоқан Уәлиханов айналысты. Оның еңбектерінде "халық рутаг' дейтін ұғым жиі кездеседі. Мұны "халықтық психология" ұғымының синонимі деуге болады. Этнопсихологияның зерттейтін сан алуан мәселелері (этностереотип, этноцентризм, ұлттық тұрпат, халық рухы, ұлттық намыс, ұлттық сана, дәстүр, салт және т.б.) бар. Этнопсихология міндеттері: әртүрлі халықтар мен мәдениеттер өкілдерінің психикалық ерекшеліктерін, ұлттық дүниетаным ерекшеліктерінің мәселелерін, ұлттық арақатынас ерекшеліктерінің мәселелерін, ұлттық мінез мәселелерін, ұлттық өздік санамен этникалық стереотиптердің міндеттері мен қалыптасу заңдылықтарының, ұлттық қоғамдастықтар мен қоғамның қалыптасу заңдылықтарын зерттейді. Этнопсихология –междисциплинарная изучающая этнокультурные особенности психики людей, психологические характеристики этносов, а также психологические аспекты межэтнических отношений.Сам термин этнопсихология не является общепринятым в мировой науке, многие ученые предпочитают называть себя исследователями в области «психологии народов», «психологической антропологии», «сравнительно-культурной психологии» и т.п.Наличие нескольких терминов для обозначения этнопсихологии связано именно с тем, что она представляет собой междисциплинарную отрасль знания. В состав ее «близких и дальних родственников» включают многие научные дисциплины: социологию, лингвистику, биологию, экологию и т.д. Этнопсихология - наука о фактах, закономерностях и механизмах проявления психической типологии, ценностных ориентациях и поведения представителей той или иной этнической общности. Она описывает и объясняет особенности поведения и его мотивы внутри общности и между этносами, живущими столетиями в одном геоисторическом пространстве. Развитие человеческого общества сопровождалось расширением знаний об окружающем мире, накоплением сведений о близких и дальних народах. Уже в древности наряду с этнографическими наблюдениями, в основе которых лежали естественная человеческая любознательность, военные, политические и экономические интересы, предпринимались попытки теоретического обобщения этнопсихологических данных. Этнопсихология изучает и разрабатывает следующие проблемы: • особенности психики людей различных народов и культур; • национальные особенности мировосприятия; • национальные особенности взаимоотношений; • особенности национального характера; • закономерности формирования и функции национального самосознания и этнических стереотипов; • закономерности формирования обществ, национальных общин. Этнопсихология — наука об этнических, культурологических, психологических особенностях людей, наций, которые выделяются в процессе своего исторического развития и принадлежат к определенным этническим образованиям. Она классифицирует определенные явления, отвечая на вопросы о переживаниях данным народом определенного явления, о его вкусах, авторитетах, а также о возможности его выделения среди других этносов (народов). Как и любая другая наука, этнопсихология имеет свои объект и предмет исследования.Объект исследования этнопсихологии — нации, национальности, национальные общности. Предметом этнопсихологии являются особенности поведения, эмоциональные реакции, психика, характер, а также национальное самосознание и этнические стереотипы. Создание специальной дисциплины — психологии народов — было провозглашено в 1860 г. М. Лацарусом и X. Штейнталем, трактовавшими "народный дух" как особое, замкнутое образование, выражающее психическое сходство и самосознание индивидов, принадлежащих к определенной нации. Его содержание раскрывалось путем сравнительного изучения языка, мифологии, морали и культуры. Со второй половины XIX века начали изучаться и развиваться такие направления этнопсихологии: народное творчество; проблемы брака и семьи у различных народов; специфика норм права, общественного строя различных стран и народов. Этнопсихологияның зерттеу әдістері: этнопсихологиялық және психологиялық әдебиеттерді талдау; тұлғаның жекелік-этностық бітістерін зерттеуге бағытталған әдістер; халықтар өмір бейнесі мен мәдениеттерінің объективті элементтерін зерттеуге бағытталған әдістер; ұжымдық мінез-құлық пен қарым-қатынасын зерттеуге бағытталған әдістер. Этнопсихология ғылым ретінде «ұзақ өткен тарихы мен өте қысқа тарихы бар». Ол өзінің даму жолын ежелгі өркениеттегі жазу ескерткіштерінен, антикалық ойшылдардың пікірлерінен, 17,18,19 ғасырлар басындағы ағартушылардың географиялық детерминизм теориясы, ұлттық мінез-құлықты зерттеуден бастады. 19 ғасырдың 90 жылдары этнопсихологияда сол заманғы шетел этнопсихологиясының негізіндегі «Мәдениет және тұлға» жаңа бағытты қалыптасты. Қазіргі уақыттағы шетел этнопсихологиясы – дербес ғылым, ол үш тармақтың дамуына детерминацияланған – психологиялық антропология, кросс-мәдени психология және этносаралық қатынас психологиясы. Этнопсихологияның дербес бағыттарын бөліп көрсетуге болады. Психофизиологиялық процестердің этникалық ерекшеліктерін салыстырмалы зерттеу.Атап айтсақ (ойлау, ес, эмоция, сөйлеу т.б.). Бұл бағыт жалпы және әлеуметтік психологияға сүйену. Түрлі этникалық қауымдастықтың мәдени ерекшеліктерін зерттеуге бағытталған мәдени зерттеу (культурологические исл). Бұл бағыт мәдениеттану мен этнологияның мәліметтерін негізге алады. Этносаралық, топаралық қатынастардың этникалық сана мен өзіндік сана сезімін зерттеу. Бұл бағыт әлеуметтік психология мен әлеуметтік философияны тірек етіп алады. Отбасы-некелесу мен бала тәрбиесі мәселелерінің этнопсихологиялық аспектілерін зерттеу. Бұл бағыт педагогика ғылымы мен байланысты. Негізгі көңіл бөліп, ден қоятын басты мәселе – этникалық дау-дамайдың психологиялық себеп-салдарлары мен оның пайда болуы оны болдырмаудың, алдын-алудың тиімді жолдарын іздестіру және шешу. Сонымен қатар ұлттың өзіндік сана-сезімінің даму мәселесінде назардан тыс қалдырмайды. Этнопсихологияның негізгі мақсаты ғылым ретінде белгілі бір этнос өкілдерінің психологиялық ерекшеліктерін зерттеу және нақты этностық топқа, жеке тұлғаға қатысты мәселелерді қалыптастырады. Зерттеу мақсаты мәселелерді талдаудың екі аспектісін: теориялық және қолданбалы жағын қарастырады. Этнопсихологияда принциптер барлық психикалық процестер, қасиеттер, этностық ұйымның күйлерін түсіндіруге жалпы әдіс-амалдарды анықтайды. Племя, народность, нация — это такие составляющие, которые правильнее называть историческими типами национальных этнических общностей, чем этническими или историческими формами общностей т.к. понятия «национальное» шире охватывает названные типы общностей, чем понятия «этническое». Важным свойством и единственным этноразличительным элементом в этнопсихологии является представление этноса о своем исключительном стремлении сохранить этническую обособленность. Представления народа, его исторический опыт создают в итоге этническую специфику, которая оказывает большое воздействие на материальную и духовную жизнь общества. Все это проявляется в определении предмета этнопсихо-логических исследований. В науке встречаются сомнения относительно права на существование этнопсихологии. Одни отрицают её (позиция крайнего негативизма), другие считают, что она решает задачи, которые ставят себе другие науки. А третьих не устраивает само название этой науки. Подобные разногласия вызваны тем, что до сих пор существуют неясности в определении её предметной области, месте в системе других наук. Существуют различные подходы к предмету нашего исследования. Одни исследователи выделяют психический склад этнической общности то есть этнически обусловленные формы и реакции на воздействия внешнего мира, определяемые их национальной принадлежностью. Этнопсихология состоит из жүктеу/скачать 32,69 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|