3.2 Терминбөлшектер арқылы жасалған терминдер
Анти-
Антитеррорлық
Антигегомонистік блок теориясы
Антропо-
Антропоцентризм
Антропоғарыштық үдеріс
Антропологиялық мектеп
Антропологиялық қағидат
Апо-
Аполлондық мәдениет
Апофатикалық теологиялық
Анто-
Антогонистік қайшылық
Гипо-
Гипотетикалық дедуктивтік теория
Гипотетикалық силлогизм
Зоо-
Зооморфизм
Лингво-
Лингвофилософия
Мета-
Метафизикалық материализм
Микро-
Микроәлем
Моно-
Монотеизм
Нео-
Неоалифологиялық сана
Неолиттік революция
Неонационализм
2 түбір
|
3 түбір
|
4 түбір
|
Анналдар мектебі
Араб көктемі
Абсолюттік ақиқат
Абсолюттік идея
Абсолюттік этика
Абсолюттік артықшылық
Абсолютті идеализм
Абсолютті негіз
Абсолютті рух
Абсолютті уақыт
Абстрактілі ойлау
Аве Мария
Автохтонды мәдениет
Агни-йога
Агрессия ошағы
Агрессияға ұшырау
Агрессияны тоқтату
агрессияны ұлғайту
адам әлемі
адам болмысы
адам пішінді
адам пішінділік
адам табиғаты
адамгершілік философиясы
адамгершілік тәрбие
адамгершіліктік сана дағдарысы
адамдық қатынастар мәдениеті
адамзатты сүю
адами әлеует
адами жад
адами құндылықтар
адами пайым
адамның сенімсіздігі
адампішінділер
Адам-Хауа
Адамшылығы жоқтық
Айқындалған артықшылықтары
Аксиомалық әдіс
Ақиқат жаршысы
Ақыл жетер
Ақыл жетерлік
Ақыл қабілеті
Ақтық кезең
Ақыл қабілеті
Ақылдан адасушылық
Ақылға қонымдылық
Ақыл-ой
Ақыл-пайым
Алғашқы қауым
Алғашқы мұсылмандар
Алғыс айтушылық
Англикан шіркеуі
Анархо-синдикализм
Антогонистік қайшылық
Антикалық философия
Антик философиясы
Антикалық логика
Антитеррорлық
Антропоцентризм
Антропоғарыштық үдеріс
Антропологиялық мектеп
Антропологиялық қағидат
Аңыз айтушы
Аңыздан арылту
Аңызға айналған
Аполлондық мәдениет
Апофатикалық теологиялық
Араағайындық
Араб философиясы
Араб халифаты
Арам ниетті
Астралды табынушылық
Астралдық дене
Әлем манифесі
Әлем тұтастығы
Әлемдік мәдениет
Бабыл мәдениеті
Бабыл мұнарасы
Басым құндылықтар
Батыс философиясы
Бейәдептілік
Болмыс анологиясы
Білім философиясы
Ведалық дін
Византия шіркеуі
Византиялық мемлекет
Византиялық өнер
Византиялық философия
Византия өркениеті
Виртуальды жағдай
Гегель идеализмі
Гетерономдық этика
Гипотезалық әдіс
Гипотетикалық силлогизм
Гносеологиялық процесс
Гуманистік этика
Гуманитарлық апат
Гуманитарлық дискурс
Гуманитарлық интеграция
Гуманитарлық мәдениеттану
Гуманитарлық ынтымақтастық
Ғылым философиясы
Ғылымға қайшы
Ғылыми индукция
Ғылымдар жіктемесі
Дағдылы мораль
Дала балладасы
Дамокл семсері
Дәстүрлі қоғам
Дәстүрлі мәдениет
Дәстүрлі діндер
Дәстүрлі мейрам
Дәстүрлі этика
Дәуір талқысы
Дене мәдениеті
Диалектика заңдары
Диалектика категориялары
Диалектика қағидаттары
Дефенсивті реализм
Диалектикалық категория
Диалектикалық матерализм
Дүние суреті
Дүниенің материалдылығы
Дүниетаным
Дүниепайым
Дін әлеуметтануы
Дін философиясы
Дінге берілу
Дінге қарсы
Діни ілім
Діни кемсітушілік
Дін тұтыну
Дінтану
Дінбұзар
Дінге сенетіндер
Дінге сенуші
Діни қауым
Діни әділдік
Діни қызметкер
Діни мүрделер
Діни оқытушы
Діни тағаттылық
Діни төзімділік
Діни экстремизм
Діни фундаментализм
Діншілдік деңгейі
Египеттік мәдениет
Египет философиясы
Екіжүзділік
Еркін ойлау
Еркін ойлылық
Еркін ойлы
Еркін ойлаушылық
Ессіз берілгендік
Жазу жоқ кездегі мәдениет
Жазу мәдениеті
Жазықсыз құрбандық
Жалаң сөзділік
Жалған түсінік
Жалған тарихшылдық
Жалған ырықтандыру
Жалпы тұтастық
Жаман ниеттілік
Жамат таблиғ
Жан күйзелісі
Жан сыры
Жанама агрессия
Жан тазалығы
Жаңа оңшылдар
Жаңа солшылдар
Жапон философиясы
Жарастырушы идеологема
Жаратқан құдірет
Жарқынжүзділік
Жасампаздық миссия
Жасампаздық негіз
Жәһілия дәуірі
Залал шегу
Зайырлы қоғам
Зайырлы мемлекет
Зәузат дарағы
Зооморфизм
Игі ниеттілік
Игілікті тұрмыс
Игіліктік теңсіздік
Идеалистік диалектика
Идеологиялық вакуум
Идеологиялық тұжырым
Идеологиялық қайшылық
Идеологиялық өштесу
Идеологиялық үдеріс
Идеологиялық эволюция
Иероглифтер теориясы
Илья күні
Имманенттік философия
Иран мәдениеті
Ислам мәдениет
Ислам философиясы
Исламтану
Испания мәдениеті
Италия мәдениеті
Итальян лигасы
Итальяндық философия
Кант агностицизмі
Кеудемсоқтық
Классикалық өнер
Классикалық мәдениет
Классикалық реализм
Классикалық көзқарас
Көз жеткізу
Көз бейне
Көз қылушылық
Көкейге қонымсыздық
Көңіл білдіру
Көңіл тыншыту
Көп уәдешіл
Көңілін қалдырмайтын
Көпқұдайшылдық
Көркем абстракция
Көркем бейне
Қайта өрлеу
Қала балладасы
Қалыпты бірегейлік
Қараниеттік
Қасаң қағидалы
Қаскүнем әрекет
Қоғамға жат қылық
Қауесет тарату
Қосарлас ақиқат
Құдай ілімі
Құдай әлемі
Құдай болмысын дәлелдеу
Құдай жолындағылар
Құдайға қарушылық
Құдайдан қорқушылық
Құдайды ақтаушылық
Құдайқолдаушылық
Құдіретті ғылым
Құқық философиясы
Құндылықтар философиясы
Құпия ілім
Қытай доасизмі
Қытай философиясы
Қытай өнері
Либералды структурализм
Либералды ұстаным
Либералды феминизм
Лингвистикалық философия
Лингвофилософия
Логикалық фатализм
Логикалық преформизм
Логикалық позивитизм
Логикалық тұжырым
Магистральді ағымдарды
Мағыналық мазмұн
Мағынасыз дүние
Марбург мектебі
Маргиналдық мәдениет
Марксшіл феминизм
Мархабат ету
Материалдық байлық
Материалдық жағдай
Материалдық мәдениет
Материализмге қарсы
Материалистік диалектика
Махаббат құбылысы
Махаббат лирикасы
Махаббат тарихы
Мәдени антропология
Мәдени архетип
Мәдени біріздендіру
Мәдени баламалар
Мәденим бейімделу
Мәдени бостандық
Мәдени демалыс
Мәдени диффузия
Мәдени көпнегізділік
Мәдени рефолюция
Мәдени релятивизм
Мәдени эволюция
Мәдениет философиясы
Мәдени-тарихи типтер теориясы
Мәмлүктер мәдениеті
Мәжусилік мәдениет
Мәңгі есте сақтау
Мәңгі құндылықтар
Мәңгі оралу
Метафизикалық материализм
Механикалық материализм
Милет мектебі
Микроәлем
Мифологиялық түсініктер
Мифологиялық уақыт
Модальдық логика
Монотеизм
Мысыр абызы
Найзағай әміршісі
Нақты жағдай
Нақтылы болжамдар
Нақтылық және абстрактылық
Нақтыландыру желісі
Натурфилософия
Нәсілдік кемсітушілік
Неоалифологиялық сана
Неолиттік революция
Неонационализм
Объективті идеализм
Объективті бірегейлік
Ойлау парадигмасы
Ой-өріс
Орыс философиясы
Отқа табынушылық
«Өзіндік зат»
«Өзіндік тап»
Өзіндік бірегейлену
Өмір деңгейі
Өмір мектебі
Өмір философиясы
Өмірге төзімділік
Өмір құндылықтары
Өмірді орнықтырушы
Өмірдің жаңаруы
Өмірлік мүдделер
Өмірлік маңыздылық
Өнер философиясы
Өркениеттік белгісіздік
Пайымдау санасы
Пайымдау сапасы
Пайымды пікір алмасу
Пантүркизм
Позициялық феминизм
Прагматикалық қағидаттар
Православие литургиясы
Православие шіркеуі
Примордиалдық парадигма
Пұтқа табынушылық
Радикалистік бағдар
Рақымсыз адам
Риторлық мектеп
Рухани ашықтық
Рухани әлем
Рухани байлық
Рухани беріктік
Рухани ғалам
Рухани дағдарыс
Рухани еркіндік
Рухани жаңару
Рухани жетілу
Рухани күйзеліс
Рухани қауқарсыздық
Рухани құндылықтар
Сананың тозуы
Саясат философиясы
Сезгіштік табалдырығы
Сенім философиясы
Сыни тұрғы
Социалистік релизм
Субъективтік идеализм
Субъективтік идеалист
Субъективтік логика
Субъективтік фактор
Табиғат заңдары
Табиғат философиясы
Табиғи жіктеме
Тақылеттес мәдениет
Талдамалық философия
Таным теориясы
Таным құндылығы
Таптық ұран
Таптық мәдениет
Таптық күрес
Тарих философиясы
Тең құндылықтық
Теориялық білім
Теософия
Техника философиясы
Трансценденталды логика
Трансценденталды еркіндік
Трансценденталды философия
Трансценденталды пайым
Түпкі ой
Түркі өркениеті
Түркі философиясы
Түрлік ұғым
Түс ауытқу
Түс жору
Уақыт сыны
Утопияға қарсы
Уақыт талабы
Ұғымдық қатар
Ұғып алу
Ұлттық рух
Ұлттық сана
Ұлттық өзімшілдік
Ұшудың апогейлігі
«үлкен жетілік»
«үлкен сегіздік»
Үнлі мәдениеті
Үнді менталитеті
Үнді өркениеті
Үнді философиясы
Үнді брахманизмі
Үнді эстетикасы
Үнді философиясы
Фабийлік социализм
Факторлар теориясы
Фаустық мәдениет
Фашистік хунта
Феноменология
Физиологиялық идеализм
Философия докторы
Философия тарихы
Философия тілі
Философиялық антропология
Философия категория
Философия қоғамдастық
Философия рефлекция
Философия сөздік
Философия тұжырымдама
Философия хат тілі
Формальді логика
Франкфурт мектебі
Франция мәдениеті
Француз философиясы
Француз материализмі
Функционализм мәдениеті
Ханафи мазхабы
Храмдық мәдениет
Христиан философиясы
Христиандық антропология
Христиандық мәдениет
Христиандық реализм
Христостың тууы
Хренофетишизм
Шахсей-вахсей
Шексіз байлық
Шығу тегі
Шумер мәдениеті
Шұғыл вексель
Штрейкбрехер
Шығыс мәдениеті
Шығыс өркениеті
Шын бағынушылық
Шіркеу заттары
Шіркеу қазынасы
Шіркеу қызметшілері
Шіркеушарт
Ыбырайымдық діндер
Ықтимал тәуелділік
Ықтимал түсінік
Ықтимал шындық
Ықтималдық логика
Ықтималдық ойпікір
Ықтималдықтар теориясы
Ымырашылдыққа салыну
Ымыралы келісім
Ымыралы шешім
Ынтымақтастық логикасы
Ымырласу жолымен
Ырыққа көнгіштік
Ырыққа көну
Ізгіниеттілік
Ізеттілік жолығысуы
Іргелі онтология
Іріткі салу
Ішкі дүние
Ішкі сұлулық
Іштей сезінушілік
Іштей жасырын
Эволюциялық көзқарас
Эволюциялық эпистемология
Эволюциялық этика
Экология философиясы
Экономика философиясы
Элеаттық қағидасы
Эллиндік мәдениет
Эстетикалық категория
Эстетикалық мәдениет
Эстетикалық сезім
Эстетикалық талғам
Эстетикалық тұйсіну
Эстетикалық түсініктер
Этикалық категория
Этикалық релятивизм
Этнос философиясы
Этностық діншілдік
Этностық нигилизм
Этностық репатриация
Этностық сеператизм
Этностық фанатизм
Ян мен инь
Саны: 489
|
Абсолютті жалған пікір
Абсолютті тепе-теңдік
Абсолюттік дүниетаным
Абстрактіліктен нақтылыққа өрлеу
адам дүниетанымы
адамның қадыр-қасиеті
Аз топтар теориясы
Аксиомалар жүйесінің кесімділігі
Антигегомонистік блок теориясы
Алғашқы қауымдық мәдениет
Аластатушы ойпікір
Араб тілді перипатетизм
Араб-мұсылман этикасы
Арабтілді мәдениет
Әдіснамалық екіжақтылық
Әлемге ізгілікті көзқарас
Әлемдік қоғам теориясы
Әлемдік нақты болмыс
Гипотетикалық дедуктивтік теория
Гносеологиялық түп-тамыр
Ғаламдық ақыл-ой
Дәстүрлі емес діндер
Дұрыс мағына философиясы
Дүниетанымдық әмбебаптар
Дүниетанымдық серпіліс
Дүниетанымдық синкертизм
Дүниетанымның жаңаруы
Дінаралық әріптестік
Діни-ғұрыптық әрекет
Ежелгі грек логикасы
Ежелгі грек мәдениті
Ежелгі грек өркениеті
Ежелгі грек философиясы
Ежелгі Египет мифологиясы
Ежелгі Рим діні
Ежелгі Рим мифологиясы
Ежелгі Рим өркениеті
Ежелгі Рим философиясы
Ежелгі славян діні
Ежелгі славян мифологиясы
Ежелгі үнді өркениеті
Екі түрлі ақиқат
Ежелгі грек діні
«Жаңа өмір» шіркеуі
Жарқын болашақ философиясы
Жалқылық айырмашылық әдіс
Жалқылық ұқсастық әдіс
Жалпыадамзаттық мүдделер
Жанды мен жансыз
Жан-жақты қатынас
Желеп-жебеуші періште
Жүзеге асқан ниет
Идеализмнің гносеологиялық тамырлары
Идеялар туралы ілім
Иконаға табынумен күресушілік
Ихван ас-сафа
Көзқарас қасаңдығы
Көзқарастардың бірлігі
Көзқарасты дәйектеу
Көңілге қонымды әрекет
Көркемдік көзқарас
Көркемдік түпкіой
Қазақ халқының философиясы
Қазақтану философиясы
Қайырымды ізгі әйел
Құдайға сенбейтін әйел
Құдайдың күллі есімдері
Латынамерикалық өркениет
Либералды дүниетаным
Либералды көзқарас
Мәдени шеңберлер теориясы
Мәдени-гуманитарлық ынтымақтастық
Мәдениетті аксиологиялық талдау.
Мәдени этностануы
Неміс классикалық философиясы
Ортағасырлық мәдениет
Ортағасырлық философия
Отансүйгіштік сезім
Отансүйгіштікке қарсы
Отансүйгіштік философиясы
Отқа құлдық етушілер
«Өзіне деген тап»
Өз атын дәріптегіш
Өз қамын ойлау
Өз білімін жетілдіру
Өз дегенін істеу
Өз еркімен жүру
Өзара түсіністік
Өзін өзі дәріптеу
Өзін өзі жарнамалау
Өзін өзі кінәлау
Өзін өзі кемсітушілік
Өзін өзі сендіру
Өзін өзі мақтау
Өзін өзі құртушылы
Өмір сүруге бейімділік
Өркениетаралық кезең
«Өзіне деген тап»
Өз атын дәріптегіш
Өз қамын ойлау
Өз білімін жетілдіру
Өз дегенін істеу
Өз еркімен жүру
Өзара түсіністік
Өзін өзі дәріптеу
Өзін өзі жарнамалау
Өзін өзі кінәлау
Өзін өзі кемсітушілік
Өзін өзі сендіру
Өзін өзі мақтау
Өзін өзі құртушылы
Өмір сүруге бейімділік
Өркениетаралық кезең
Рухани-адамгершілік тәрбие
Саналық және бейсаналық
Сананы айла-шарғылау
Сананың өзгерген қалпы
Субъектіге жан бітіру
Табиғаттан тыс күштер
Таным туралы ілім
Тепе-теңдік философиясы
Тепе-теңдік ақиқат
Уағдаластықтан бас тарту
Ұғым көлемін бөлу
Ұлттық мінез-құлық
Үйді қорғайтын рух
Философиядағы геометриялық әдіс
Философиялық энциклопедиялық сөздік
Саны:127
|
Ата-баба рухына сыйыну
Біртұтас дүниетпайым
Дүниенің бірлігі мен санқырлылығы
Жалпыға ортақ игілікті қоғам
Кейінгі классикалық емес көзқарас
Материалдық емес мәдениеттің құндылықтары
Өзін өзі ұстай білу
Этносаралық және дінаралық
Саны: 8
|
3.3 Эпоним терминдер
Демокриттің атомистік ілімі
Сократ ілімі
Аристотельдің философиялық жүйесі
Аристотельдің бірінші физикасы
Никомахтың этикасы
Эпикур философиясы
Гераклит көзқарасы
Демиург туралы ілім
Филонның христиандық діни философиясы
Киелі Августиннің ілімі
Фома Аквинскийдің ілімі
Уиляьм Окаммның номинализмі
Аль-Киндидің онтологиялық көзқарасы
Әл-Фарабидің интеллект жөніндегі ілімі
Ибн-Рошд таным ілімі
Ибн-Халдунның ілімі
Макиавеллидің адам тұжырымдамасы
Джордано Бруноның натурфилософиялық ілімі
Р.Декарттың рационалдық философиясы
Т.Гоббстың гнесологиясы
Б.Спионза философиясы
Г.В.Лейбниц монадологиясы
Д.Локктың философиялық көзқарасы
Д.Юмның сындық скептицизмі
Монтескьенің философиясы
Фихтенің философиясы
Шеллингтің философиясы
Фейербахтың философиялық антропологиясы
Маркстік философия
А.Шопенгауердің әлемдік еркі
С.Кьеркогердің философиясы
В.С.Соловьевтің «бәрінің бірліктегі» философиясы
Н.А.Бердяевтің тарих философиясы
Яссауидің сопылық ілімі
Ф.Ницщенің «билікке денген еркі»
Фрейдизм ағымы
А.Эйнштейннің салыстырмалы теориясы
К.Маркстің формациялық теориясы
Ч.Дарвиннің эволюциялық теориясы
Гегель идеализмі
Аве Мария
Бабыл мәдениеті
Бабыл мұнарасы
Адам-Хауа
Византия шіркеуі
Византиялық мемлекет
Византиялық өнер
Византиялық философия
Византия өркениеті
Англикан шіркеуі
Араб халифаты
Гегель идеализмі
Египеттік мәдениет
Египет философиясы
Зәузат дарағы
Илья күні
Испания мәдениеті
Италия мәдениеті
Итальян лигасы
Итальяндық философия
Ихван ас-сафа
Араб көктемі
Кант агностицизмі
Қытай доасизмі
Қытай философиясы
Қытай өнері
Үнді мәдениеті
Үнді менталитеті
Үнді өркениеті
Үнді философиясы
Үнді брахманизмі
Үнді эстетикасы
Үнді философиясы
Франкфурт мектебі
Франция мәдениеті
Француз философиясы
Француз материализмі
Ханафи мазхабы
Шумер мәдениеті
Эллиндік мәдениет
Мысыр абызы
Саны: 81
Тұжырым:
Аналитикалық (синтаксистік) тәсілмен жасалған 624 термин сөз қарастырдық. 307-і будан терминдер болса, 317-і ұлт тіліндегі терминдер.
Оның ішінде 489 термин екі түбірден, 127 термин үш түбірден, 8 термин төрт түбірден құралған терминдер. Сонымен қатар
-анти терминбөлшегі арқылы 2 сөз;
- антропо 4 терминбөлшегі арқылы сөз;
- апо 2 терминбөлшегі арқылы сөз;
- анто 1 терминбөлшегі арқылы сөз;
- зоо 1 терминбөлшегі арқылы сөз;
- гипо 2 терминбөлшегі арқылы сөз;
- лингво 1 терминбөлшегі арқылы сөз;
-мета 1 терминбөлшегі арқылы сөз;
- микро 1 терминбөлшегі арқылы сөз;
- моно 1 терминбөлшегі арқылы сөз;
- нео 3 терминбөлшегі арқылы сөз
Барлығы 19 термин сөз жасалған. 81 эпоним терминдер қарастырдық. Оның ішінде 17 үш түбірден , 48 екі түбірден , 11 төрт түбірден, 3 бес түбірден, 2 алты түбірден құралған терминдер.
4. Сәтсіз аударылған философиялық терминдер
Айырғысыз- неразличимый
Айырмашылығы жоқ
Аксақал-аксакал
Ақсақал
Азаматсызшылдық-апатридизм
Азаматтығы жоқ
Арабы өрнек- арабеска
Араб өрнегі
Ауыспастық- несменяемость
Ауыспайтын, ауыстырылмайтын
Ауытқымалық- перепад
Ауытқушылық
Бағыныстылы-иерархический
Бағыныштылы
Бәрекелді-барекелды
Дәрібін асыру-идеализировать
Дәріптеу
Досбейілдіділік-другодоминантность
Достық пейіл
Консулдық заңқұзірет-юрисдикция консульская
Консулдық заң құзіреті
Ықсан- ихсан
(түсіндірме сөздікте жоқ)
Көзге көрімді ауқым-визуальность
Көзге көрінетін ауқым
Кінәлі еместік презумпциясы -презумпция невиновности
Кінәсіздік презумпциясы
Жағы сенбей, толассыз-безумолку
Жағы тынбай
Әлемқұрылыс -миростроистельство
Шырқаушек-апогей
(түсіндірме сөздікте жоқ)
Әлемдік құрылыс
Әлемсүюшілік-миролюбие
Әлем сүйгіштік
Неке, ақау-брак
Ынжық- несмелость
Ынжықтық
Юмшілдер-юмисты
(түсіндірме сөздікте жоқ)
Дүниеқабылдау-мировосприятие
Дүниені қабылдау
Арғытүркілер мәдениеті- арғы түркілер мәдениеті
Арғымәдениет- арғы мәдениет
Аластатушы ойпікір – аластатушы ой-пікір
Арабтілді мәдениет- араб тілді мәдениет
Әдіснамалық екіжақтылық- әдіснамалық екі жақтылық
Көркемдік түпкіой- көркемдік түпкі ой
Көп әйелалушылық-многоженство
Көп әйел алушылық
Жалтақсыз-безоглядно
Жалтақтамай
Өтірікшілдік-лживость
Жалғандық, жалған сөзділік
Жасырындық-тайность
Құпиялық
Мерейгер-юбиляр
Мүмкіндік ойпікірі-мүмкіндік ой-пікірі
Өзін өзі алдау- Өзін- өзі алдау
Өзін өзі аса ардақтау - Өзін- өзі аса ардақтау
Өзін өзі бақылау - Өзін- өзі бақылау
Өзін өзі басқармайтын аймақ - Өзін- өзі басқармайтын аймақ
Өзін өзі билеу құқығы- Өзін- өзі билеу құқығы
Өзін өзі еліктіру - Өзін- өзі еліктіру
Өзін өзі дамыту- Өзін- өзі дамыту
Өзін өзі дәріптеу- Өзін- өзі дәріптеу
Өзін өзі жарнамалау- Өзін- өзі жарнамалау
Өзін өзі кінәлау- Өзін- өзі кінәлау
Өзін өзі кемсітушілік- Өзін- өзі кемсітушілік
Өзін өзі қорғау- Өзін- өзі қорғау
Өзін өзі құрбан ету- Өзін- өзі құрбан ету
Өзін өзі құрту- Өзін- өзі құрту
Өзін өзі құртушылық- Өзін- өзі құртушылық
Өзін өзі мақтау- Өзін- өзі мақтау
Өзін өзі сендіру- Өзін- өзі сендіру
Өзін өзі тәрбиелеу- Өзін- өзі тәрбиелеу
Өзін өзі ұстай білу- Өзін- өзі ұстай білу
Өзіне өзі қызмет көрсету- Өзін- өзі ұстай білу
Абстракция-абстракционизм
Орфографиялық қателіктер
|
Сәтсіз аударылған терминдер
|
Біздің нұсқа
|
Өзін өзі алдау- Өзін- өзі алдау
Өзін өзі аса ардақтау - Өзін- өзі аса ардақтау
Өзін өзі бақылау - Өзін- өзі бақылау
Өзін өзі басқармайтын аймақ - Өзін- өзі басқармайтын аймақ
Өзін өзі билеу құқығы- Өзін- өзі билеу құқығы
Өзін өзі еліктіру - Өзін- өзі еліктіру
Өзін өзі дамыту- Өзін- өзі дамыту
Өзін өзі дәріптеу- Өзін- өзі дәріптеу
Өзін өзі жарнамалау- Өзін- өзі жарнамалау
Өзін өзі кінәлау- Өзін- өзі кінәлау
Өзін өзі кемсітушілік- Өзін- өзі кемсітушілік
Өзін өзі қорғау- Өзін- өзі қорғау
Өзін өзі құрбан ету- Өзін- өзі құрбан ету
Өзін өзі құрту- Өзін- өзі құрту
Өзін өзі құртушылық- Өзін- өзі құртушылық
Өзін өзі мақтау- Өзін- өзі мақтау
Өзін өзі сендіру- Өзін- өзі сендіру
Өзін өзі тәрбиелеу- Өзін- өзі тәрбиелеу
Өзін өзі ұстай білу- Өзін- өзі ұстай білу
Өзіне өзі қызмет көрсету- Өзін- өзі ұстай білу
Мүмкіндік ойпікірі-мүмкіндік ой-пікірі
Аксақал- Ақсақал
Арғытүркілер мәдениеті-арғы түркілер мәдениеті
Арғымәдениет- арғы мәдениет
Аластатушы ойпікір – аластатушы ой-пікір
Арабтілді мәдениет- араб тілді мәдениет
Әдіснамалық екіжақтылық- әдіснамалық екі
жақтылық
Көркемдік түпкіой- көркемдік түпкі ой
Көп әйелалушылық-многоженство
Көп әйел алушылық
|
Айырғысыз- неразличимый
Азаматсызшылдық-апатридизм
Ауыспастық- несменяемость
Ауытқымалық- перепад
Бағыныстылы-иерархический
Бәрекелді-барекелды
Дәрібін асыру-идеализировать
Досбейілдіділік-другодоминантность
Консулдық заңқұзірет-юрисдикция консульская
Жалтақсыз-безоглядно
Өтірікшілдік-лживость
Жасырындық-тайность
Мерейгер-юбиляр
Ықсан- ихсан
Көзге көрімді ауқым-визуальность
Кінәлі еместік
презумпциясы -презумпция н невиновности
Жағы сенбей, толассыз-
безумолку
Әлемқұрылыс-
миростроистельство
Шырқаушек-апогей
Әлемсүюшілік-миролюбие
Неке, ақау-брак
Ынжық- несмелость
Юмшілдер-юмисты
Дүниеқабылдау-
мировосприятие
Абстракция-
абстракционизм
|
Айырмашылығы жоқ
Азаматтығы жоқ
Ауыспайтын,
ауыстырылмайтын
Ауытқушылық
Бағыныштылы
Ура
Дәріптеу
Достық пейіл
Консулдық заң құзіреті
Жалтақтамай
Жалғандық, жалған сөзділік
Құпиялық
(түсіндірме сөздікте жоқ)
Көзге көрінетін ауқым
Кінәсіздік презумпциясы
Жағы тынбай
Әлемдік құрылыс
(түсіндірме сөздікте жоқ)
Әлем сүйгіштік
Ақау артық сөз
Ынжықтық
(түсіндірме сөздікте жоқ)
Дүниені қабылдау
|
Сәтсіз аударылған терминдерді ұлт тіліне аудару мәселесі бойынша жүргізілген студенттердің арасында жүргізілген сауалнама нәтижесі
Дәл сол қалпында қала берсін
|
Қазақшасын бірінші рет естіп тұрмын
|
Білмеймін
|
Біздің нұсқамен келіседі
|
Барлығы
|
8
|
17
|
21
|
29
|
76
|
Дәл сол қалпында қала берсін- 11%
Қазақшасын бірінші рет естіп тұрмын- 23%
Білмеймін - 28%
Біздің нұсқамен келіседі- 38 %
Барлығы: 100 %
Тұжырым:
2014 жылғы қазақша-орысша терминологиялық сөздік бойынша орфоргафиялық, грамматикалық, фонетикалық қателіктер жіберілген, аудармада қателіктері бар, сәтсіз аударылған 54 терминмен жұмыс жүргіздік. Соның ішінде 29 терминде орфографиялық қателіктер кездесті, 25 терминді сәтсіз аударылған терминдер қатарына жатқыздық. Өз нұсқамызды ұсыну барысында түсіндірме сөздікті қарастырдық. Ықсан- ихсан, шырқаушек-апогей, юмшілдер-юмисты сияқты терминдердің қазақша баламасы түсіндірме сөздіктен табылмады. 18 терминге өз нұсқамызды ұсындық.
Сәтсіз аударылған терминдерді ұлт тіліне аудару мәселесі бойынша жүргізілген студенттердің арасында жүргізілген сауалнама нәтижесі төмендегідей:
Дәл сол қалпында қала берсін
|
Қазақшасын бірінші рет естіп тұрмын
|
Білмеймін
|
Біздің нұсқамен келіседі
|
Барлығы
|
8
|
17
|
21
|
29
|
76
|
ъъДәл сол қалпында қала берсін- 11%
Қазақшасын бірінші рет естіп тұрмын- 23%
Білмеймін - 28%
Біздің нұсқамен келіседі- 38 %
Барлығы: 100 %
Қорытынды
Термин кез келген ұғымға айқын анықтама беретін, оның мағыналық шегін дәл көрсететін сөздер болғандықтан әр термин шығармашылық зерттеуді талап етеді. Ал, терминтанудың зерттеу нысаны - термин және олардың жиынтығы терминжүйе мен терминологиялар, сондай-ақ, сол терминдер жиынтығының жинастырылу, қүрастырьлу, қызмет етуі мен пайдалану заңдылықтары болып табылады. Осыған байланысты, қоғам өмірінің барлық саласында терминдік сөздіктердің алатын орны өте ерекше.
Тілдік құралымызды жетілдірудің бір арнасы-сөздік жасаудың әрқилы жолдары, тәсілдері бар,олар - белгілі бір сөздің мәнін түсіндіру; нақты ұғымын беру; баламалы нұсқасына негіздеу.Ал, осы тәсілдердің негізін бір тілден екінші тілге жасалатын аударма құрайтыны белгілі. Аударма ұлт пен ұлтты өзара тілдестіруші ғана емес, ол кең мағынасындағы-таным құралы. Себебі, жаңадан ашылған ғылым, ойлап табылған ұғым тілде терминология арқылы көрініс табады.Сондықтан осы таным құралын ұтымды пайдалана отырып, өз тіліміздің аясын кеңейту үшін сөздіктермен тікелей жұмыс жасау өте маңызды. Сыртқы тұлғасы емес, сөздің ішкі мағынасынан туындайтын балама жасау терминологиялық сөздіктің негізгі мақсаты болып табылады. Осы мақсатта термин жасаудың түрлі әдістеріне сүйене отырып, баршаға түсінікті сөз қолданыстарды да, түбірі бір түркі сөздерінің қолданыстарын да өзге тілдің ұғымына балама ретінде пайдалануға болады. Осы жоба барысында терминологиялық сөздік бойынша философия саласындағы терминдерді қарастырдық. Сөздіктермен жұмыс істеу барысында аударма мәселесі бойынша «Сырттан енген терминдерді қазақ тіліне қалай бейімдеу керек? Барлық терминдерді тілімізге тікелей енгізу дұрыс па? Жалпы, сөзжасам ісінде қандай қағидаттарды ескерген жөн?» деген сұрақтарды қарастыра отырып, статистикалық талдаулар жүргіздік. Осы саланың ғылыми түсініктерін, сөздердің мағынасын тура бере алатын аударма терминдермен қатар, мағынасы мүлде алыс, қазақ тілінің орфографиялық, грамматикалық, фонетикалық, тілдік нормаларына сәйкес келмейтін, сәтсіз аударылған терминдерді де кездестірдік. Философия саласындағы бірқатар терминдер жаңа мағынаға ие болса, енді біршама терминдер тілімізге жаңадан еніп жатыр. Сол терминдердің қоғамдық қолданысқа енуі үшін, баршаға түсінікті, ұлт тіліндегі талаптарға сай келуі үшін қателіктерді дер кезінде түзеп, ұсыныс білдіру өте маңызды.
Жаңа жасалған термин шұбалаңқы болмай, ғылыми ұғымды дәл беретін, сонымен бірге құлаққажағымды, тілге жеңіл, айтуға оралымды болатын жағын
ескеруіміз керек. Жекелеген атауларды бір ізге түсіріп, жүйеге келтіру - атқарылуға тиіс маңызды практикалық істердің бірі. Сәтсіз аударылған терминдердің аз бөлігін болса да дұрыс нұсқада ұсына алудың тек осы философия саласына ғана емес, тіл білімі саласына да тигізетін әсері мол.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. Байтұрсынов Ахмет. Тіл тағылымы. А. : Ана тілі, 1992. -446 б
2. Құрманбайұлы Ш. Қазақ терминологиясы: зерттеулер, оқулық, сөздік, библиография. Алматы: «Сардар», 2014.
3. Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. Алматы:Ғылым , 1966. -361
4. Н.Оралбай Қазіргі қазақ тілінің морфологиясы: -Оқулық.-алматы, 2007. 390 бет.
5. Салқынбай А.Б. Тарихи сөзжасам (семантикалық аспект). Монография. – Алматы: Қазақ университеті. – 309 б.
6. Айтбаев Ө. Қазақ тіл білімінің мәселелері. Алматы: «Арыс» баспасы, 2007. – 624 бет. + 32 бет түрлі-түсті суретті жапсырма.
7. Ысқақов А. Қазіргі қазақ тілі. Морфология. –Алматы: Мектеп, 1964. –398 б.
8. Жәркешова Г. Біріккен сөздер мен сөз тіркестерінің орфографиялық сөздігі. Алматы: Ғылым акад. баспасы , 1960. -125 б.
9. Қазақ тілінің грамматикасы . I морфология .Қазақ ССР-ның «Ғылым» баспасы,Алматы-1967
10. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. Алматы: Мектеп ,1973, -623 б.
11. Шәкенов Ж. Қазақ тіліндегі күрделі сөздер мен күрделі тұлғалар. Алматы, 1991.
12. Сайрамбаев Т.Қазақ тіл білімінің мәселелері.Сөз тіркесі- Алматы: «Арыс» баспасы, 2010.-640 бет.+8 бет суретті жапсырма.
13. Қазақ тіл білімінің антологиясы. Исаев С. Қазіргі қазақ тіліндегі негізгі грамматикалық ұғымдар. – Павлодар: С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті, 2010 – 180 бет.
