Әліпбидегі әріп пен фонема қатынасы Дыбыс, фонема және әріп үшеуі үш түрлі. Фонема (грек сөзінен
phōnēmа – дыбыс, дауыс)
дегеніміз – қазіргі теориялық тіл білімінің негізгі ұғымдарының бірі. Сонымен, фонема де-
ген не, оның дыбыстан айырмашылығы неде? Сөз ағымында әртүрлі дыбыстар айтылады,
олардың айтылу түрі көп, шегі жоқ, бірақ олар орайласып, бір дыбыс типін құрайды, оны
біз фонема дейміз. Фонемаға мынадай анықтама беруге болады:
тілдің ең шағын функцио- налды бірлігі, сөз мағынасы мен сөз тұлғасын ажырататын және оның құрамында болатын дыбыс типі. Фонемалар мағына айқындау жағынан жұп-жұбымен қосарланып, бір-біріне
қарама-қарсы қойылады, сонда оның негізгі қасиеті, ерекшелігі анықталады.
Егер бір позицияда, бір дыбыстың орнына басқасы жүрмей, сөздің мағынасын өзгертіп
жіберсе, бұл дыбыстар екі фонеманың көрінісі ретінде танылады. Осындай қасиет [а] мен
[y] дауысты дыбыстарының арасында байқалады:
qar деген сөзде [a] дыбысын
