Филология кафедрасы
Өзін-өзі бақылау сұрақтары
жүктеу/скачать 2,25 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 4 дәріс тақырыбы.
- Қысқаша мазмұны
| Өзін-өзі бақылау сұрақтары.
1.Жаңа технология түрлері? 2.Модульдік оқыту технологиясына түсініктеме бер. 3.Қашықтан оқыту технологиясының мәні неде? № 4 дәріс тақырыбы. Оқыту технологиялары Дәріс мақсаты: Оқыту технологияларын меңгерту. Негізгі сұрақтар: 1.Оқыту технологияларының тиімділігі. 2.Шетелдік, отандық зерттеуші ғалымдардың еңбектерін саралау. 3.Әр технологияның ерекшеліктеріне тоқталу. Қысқаша мазмұны: 1.Қазіргі технологиялык оқыту кезенінде сабак жоспарьшың ұстанымы оның түрлеріне карай әр түрлі болып келеді. Мысалы, жеке тұлғаға бағытталған оқыту технологиясында сабак жоспары темендегідей үш ұстанымды негізге алады: Біріншіден, оқушынын өз еркіндігіне, тандауына жол беріледі. Олар тапсырмаларды, косымша құжаттарды, оқу іс-әрекеттерін таңдап ала алады. Екіншіден, мүғалім сабак үстінде окушылардын талап-тілегін ескере отырып, сабақ жоспарын өзгерте алады. Алдын-ала жасаған сабак жоспарын мүлтіксіз орындау міндет емес. Ен бастысы, әр баланың талап-тілегі бірінші орында түрады. Қай тапсырманы орындайды, кіммен орындайды, қандай әдіс-тәсілдерді, оку күралының кайсысын калайды, ол бала еркіндігінде. Үшіншіден, окушы - субьект. Ол - тыңдаушы, мүғалім түсінігін кайта-лаушы емес, өз пікірі бар, білімді өз еңбегімен алатын еркін түлға. Аукымды, негізгі максаттармен бірге сабақ жоспарында шағын максаттар да нақты белгіленуі тиіс. Мысалы, мәнерлеп окута, не көркем жазуға дағдыландыру т.б. Шағын максаттар да берілетін білім мен негізгі максаттардан туындайды. Жалпылама, аукымды максаттар коюшылык әлі де кезігіп келеді. Басылымдардағы іс-тәжірибелер мен тіпті жарык көріп жаткан оқу кұралдарынан да оны көруге болады. Мақсат қоюда мұғалімнің диагностикаға жүгінгені жен. Накты бір уақыпа неге қол жеткізуге болады, карапайым тілмен айтсак, максат орындалады ма, мүмкіндік кандай деген мәселелерді ескерген дұрыс. Сабак максатын білім беру, тәрбиелеу, дамыту деп жіктеп жүрміз. Ал шындығында осы үш максатты бір жанды организмдей бірлікте, түтастыкта карастыру керек. Білім бере отырып, ішкі мүмкіндіктерге түрткі жасап, сол білім негізінде окушылардын жеке бас ерекшеліктері, кабілеттерін дамытуға әрекеттену - ен негізгі мәселе болып табылады. Окытудағы максаттар ол окушылар мен мүғалімнің білім беру, білім алу мақсаты болып табылады. Сол себептен де мүғалім максатты накты, окушыларға бағыттай жоспарлағаны дүрыс. Бүл жерде американдык ғалым Блум таксономиясы, академик Монаховтың шағын максаттар жүйесіне үңілген өте тиімді болар еді. Мақсат бірлігінің бір саласы тәрбие максатына казір жанашыл үстаздар, педагог-ғалымдар сақтыклен, сынмен карайды. Оған косылуға болады. Тәрбие үрдісі - аса күрделі әрі нәтижесі тез байқала коймайтын үрдіс. Дегенмен, әсіресе әдебиет сабағында онын тәлімдік-тәрбиелік, үлағаттык, үлгілік мәнін ешкім де жокка шығара алмайды. Сөз нақты такырып, накты жағдайға байланысты ғана жүзеге асыруға болатын тәрбие мәселесі айналасында болып отыр. Сабактын жоспарында ең бастысы окушы білімін окушылық деңгейден-алгоритмдік, одан эвристикалық, одан шығармашылық деңгейге дейін көтеру жолдары карастырылуы керек. Яғни, окушылардын берілетін білімді түсінуінен бастап, оған анализ, синтез, өзіндік сыни баға беру іс-әрекеттерін жетіддіру, дамытуға ерекше кеніл белген жөн. Сабақ - окытуды, білім беруді үйымдастырудың негізгі формасы, тек формасы ғана емес, жалпы педагогикалык үрдістің ең манызды әрі күрделі бөлігі болып табылады. «Сабак» деген ұғым жалпы айтылғанымен, ол даралық іс-әрекет, яғни бала мен мұғалімнің арасындағы білім мен білім алу іс-әрекеті. Әрине, эр сабак - сыныптағы барлық окушыларға ортак, барлығы үшін жүргізіледі. Бірақ білім алу үрдісінде эр бала жеке, дербес оку еңбегіне енеді. Дәстүрлі оқытуда да сабақты мүғалім үйымдастырып келді. Ал қазіргі технологиялар, білім беру ісінде жаңғырулар мен жаңарулар жүріп жатқан кезенде сабакка койылатын талаптар да өзгерді. Ең бастысы: -Окушылардын білімді өз беттерімен алуы, оларды іздендіру, зерттеу, шыгармашылык жүмыстарға баулуды ойластыру; -Білімді жеке тұлғаға бағыттай беруді максат ету; -Сабакты күзырлылык түрғысында үйымдастыру; -Инновациялык технологиялардан іздену. Ежелден-ак мұғалім сабаққа дайындалады. Сабақка дайындалу кезеңі -ең жауапты, ең маңызды кезең болып саналады. Мүғалім ең алдымен өзі сабак өтетін сынып окушыларын жан-жақты білуі керек. Олардың білім дәрежесі, пәнге деген ынтасы дегендей. Екіншіден, өтілгелі отырған такырып, берілетін білімнің мазмұнына анализ жасағаны дұрыс. Тақырыптың ауыр-жеңіддігін ескерген жөн. Бұл жерде мұғалім диогностика-прогнозға жүгінеді. Сабақ максаты да, оқу іс-әрекеттерін жүзеге асыратын технологияларды таңдап алу да осы мәселелерге тікелей байланысты болып келеді. Мұғалім сабақ жоспарын қүрғанда міндетті түрде кандай нәтижеге қол жеткізуге болады, соған болжам (прогноз) жасауы керек. Яғни оқушылар:_________ Сабактың үш мақсат бірлігі дәстүрлі оқытуда да негізгі ұстаным болды. Кезінде академик Ю.К.Бабанский өзінін «Оптимизация учебно-воспитательного процесса» деген еңбегінде ол туралы жан-жакты талдап жазган болатын. Дегенмен, максаттар бірлігінің берілетін білім мазмүнына тікелей байланыстылығын түсінбей, бір сабакта нақты жағдайда орындалмайтын (45 минутта) «адамгершілікке тәрбиелеу», «қабілеттерін дамыту» деген аса ауқымды максаттар қоюдан құтыла алмай келеміз. Бүгінгі таңда егемен еліміздің оқу-тәрбие ісіне, жалпы білім беру саласының жұмысына байланысты ресми құжаттарында (Білім туралы Заң, мектеп түрлеріне, пән негіздеріне арналған әр түрлі құжаттар, оқу жоспарлары мен пәндік оқу бағдарламалары) білім жүйесін жетілдірудің сан-салалы жолдары көрсетіліп жүр. Бұл әсіресе жалпы білім беретін мектеп жұмысын өркендетуге орай жүргізіліп жатқан іс-шараларда ерекше ескеріліп, алда тұрған айқын міндеттер белгіленіп келеді. Оқушыларға білім беруде күнделікті сабақтың орны айрықша. Сондықтан да сабақ – оқу ісін ұйымдастырудың негізгі түрі. Сыныптан тыс, мектептен тыс оқу-тәрбие жұмыстарындағы жас жеткіншектердің танымдық қызметі күнделікті сабақта алатын теориялық білім-білігінің, практикалық дағдысының негізінде тығыз логикалық байланыста өрбиді. Одан оқушы өзіне бағыт-бағдар алады. Сабақ үстінде оқушылардың ой-өрісін, ақыл-парасатын дамыту тұрғысында көптеген оқу материалдары, өмірлік өнегелер пайдаланылады. Шәкірт өзінің күнделікті тұрмыста байқаған мағлұматтарын, түсінік-тұжырымдарын сабақ барысында белгілі бір жүйеге келтіріп, оны рет-ретімен өзінің ой-санасында бекітеді. Оларды өмірлік тәжірибесінде пайдаланатындай дағды қалыптастырады, бойындағы қабілетін жан-жақты дамытады. Міне,сол себептен де, сабақты оқушының оқу еңбегін ұйымдастырудағы оқу-тәрбие жұмысының негізгі түрі деп танимыз. Сабақ ұстаздың оқушылар дербестігін, белсенділігін қалыптастыратын, оларды ұжымдық еңбекке жұмылдыратын алуан түрлі әдістемелік әдіс-тәсілдерді қолдануы арқылы жүзеге асады. Бұл ретте, орыстың белгілі әдіскер ғалымы, профессор М.А.Рыбникованың «Әдістеме ғылыми сабақ жүйесіне қызмет ететін мұғалімге қажетті материалдардың, мектеп жағдайы туралы білімнің жан-жақты жиынтығы» деген пікірін ескерте еткен абзал. Оқыту барысында мұғалім өз шәкірттерін зерттеп байқайды, олардың білім, білік дағдаларын тексеріп бағалайды. Сондықтан да әрбір ұстаз сабақты шын мәніндегі нағыз шығармашылық еңбек деп түсініп, өзінің педагогикалық шеберлігін, білім-білігін күн сайын арттыра түсуі, озат тәжірибелерді өз дәрістеріне сарқа пайдалануы тиіс. Әр тақырыпты өткенде мұғалімнің қай әдісті тиімді деп таңдайтыны – өзінің еркі. Өйткені,ұстаз үшін ең тиімді әдіс – оның өзі жақсы меңгерген әдісі. Әрине, бұдан мұғалім тек бір әдісті ғана меңгеріп, басқасына көңіл қоймасын деген ұғым тумаса керек. Өйткені, біздің дәуіріміздің мұғалімі өз әріптестерінің озат тәжірибесінен тек хабардар болып қана қоймай,оны өз жұмысында шығармашылықпен пайдалануы қажет. Себебі, бүгінгі таңдағы жаңалығымыз ертең үшін жаңалық болудан қалатыны айдан анық. Бұл орйда: «Жақсы дерлік те,жаман дерлік те бір әдіс жоқ. Олақтықтың белгісі – бір ғана әдісті болу, шеберліктің белгісі – түрлі әдісті білу; керек орында жоқ әдісті табу да қолынан келу. Мұғалім әдісті көп білуге тырысуы керек;оларды өзіне сүйеніш,қолғабыс нәрсе есебінде қолдануы керек», - дейді қазақтың ұлы ағартушысы Ахмет Байтұрсынов «Қай әдіс жақсы?» атты еңбегінде.Бұл – әлі құнын жоймаған ақиқат шындық. Мұғалім сабаққа дайындалғанда негізіне 3 нәрсені анықтап алуы керек: сабақтың мазмұны,оны өткізудің әдіс-тәсілдерін және құрылымын білуі. Сабақ күнтізбелік, тақырыптық жоспарға сәйкес болуы керек. Тақырыптық жоспар негізінде күнделікті сабақ жоспары жазылады. Мұнда ең алдымен өткізілетін пәннің аты, күні, сабақтың тақырыбы, сабақтың мақсат-міндеті, материалдың мазмұны анықталады. Сонымен бірге жоспарда сабақтың түрі, құрылымы, барысы жан-жақты талданады. Конспектінің жазылу үлгісін мұғалімнің өзі іскерлігі мен ізденісіне қарай өзгертіп,жасауы тиіс. Бұл туралы В.А.Сухомлинский: «Сабақ жоспары – мұғалімнің жеке шығармашылық лабороториясын бейнелейтін міндетті құжат» демекші, әрбір мұғалім сабақ жоспарын шығармашылық ізденіспен қарап, алдын-ала болжай білуі керек. Мұғалімнің сабақты жоғары дәрежеде жүргізуі үшін еркін қалыпты жағдай, орнықты көңіл-күй болғаны абзал. Бұл айтылғандардың өзі асбақтың құрылысы толығымен,кішігірім мәселелерге дейін жан-жақты ойластырғанда ғана жүзеге аспақ. Ол жайттар сабақтың құрылымдық бөлімдерінен тиісті орын алғаны мақұл. Ал әрбір сыныптық сабақ, негізінен, мынадай бөлімдерден құралады: 1. Өтілген оқу материалын оқу,оны пысықтау. 2. Жаңа тақырыпты түсіндіру. 3. Өтілген жаңа материалдарды бекіту. 4. Үйге тапсырма беру. 2. Сабақ біртұтас мақсаттың орындалуын талап етеді. Сабақ құрылымы дегеніміз – сабақ барысында оның құрамды бөліктерінің, кезеңдерінің бір-бірімен ұштасып, белгілі тәртіппен жүзеге асырылуын айтады. Сабақтың құрылымын жоспарлағанда, ұстаз мына мәселелерге назар аударуы тиіс: 1.Сабақтың мақсаты 2.Сабақты ұйымдастыру және оны жабдықтау( көрнекілік, дидактикалық материалдар). 3.Сабақтың мазмұны. Сабақта ескеретін мәселенің ғылыми негіздегі дәлелдемесі. Оқу бағдарламасына сәйкестігі. 4.Сабақтың құрылысы. Жаңа сабақты түсіндіру, бекіту әдістері. 5.Оқушылардың өздігінен орындайтын және жаттығу жұмыстары. 6.Сабақты күнделікті өмірмен, басқа оқу пәндерімен байланысы, онда ескерілетін мәселелердің өмірлік-тәжірибелік мәні. 7.Сабақтың тәрбиелік астарлары. 8.Сабақтың барлық кезеңдерінде шәкірттердің білімі мен білігін айқындау, дағдысын қалыптастыруға назар аудару, үй тапсырмасын тексеру. Кез келген сабақ төмендегі дидактикалық талаптарға сәйкес жүргізілгені дұрыс: - оқу-тәрбие ісінің ғылымилық сипаты; - оның күнделікті өмірімен байланысы; - шәкірттерді оқыта отырып тәрбиелеу; - берілген білімді саналы түрде меңгеру; - сабақта көрнекілік қолдану мәселесі; - сабақтың жүйелілігі. жүктеу/скачать 2,25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|