Физика пәнін оқытудағы физикалық практикумдардың маңызы

Қыздырғышы бар қондырғының пайдалы әсер коэффициенті деп қыздырылған судың ішкі энергиясының өсуінің электр қыздырғыш элементі бөлген электр энергиясына қатынасына тең шаманы айтамыз. Суды қыздыру барысында энергияның пайдалы шығыны жүзеге асады, сонымен қатар ыдысты және қоршаған ортаны жылытуға жұмсалады.

Суды қыздыруға жұмсалған жылу мөлшерін есептеу формуласы:

Электр тогының энергиясын есептеу формуласы:

1. 
   Ток көзі, кілт, амперметр, қыздырғыш спиральдан тұратын тізбекті жинаңдар.
   
2. 
   Қыздырғыш қуатын анықтаңдар.
   
3. 
   Калориметрдің бос ішкі ыдысын таразыға өлшеңдер.
   
4. 
   Калориметрге ортадан жоғары су құйып, оны сумен бірге таразыға тартып, массасын өлшеңдер. Су массасын анықтаңдар.
   
5. 
   Суы бар калориметрге қыздырғыш спиральді салыңдар.
   
6. 
   Судың бастапқы температурасын термометрмен өлшеңдер.
   
7. 
   Тізбекті тұйықтаңдар.
   
8. 
   Ток көзіне қосылған сәттен бастап, уақытты сағатпен бақылаңдар.
   
9. 
   5-6 минут өткеннен соң, қыздырылған судың температурасын өлшеңдер.
   
10. 
    Өлшеу нәтижелерін жазып алыңдар.
    
11. 
    Есептеу нәтижелерін кестеге түсіріңдер.
    
12. 
    Тәжірибе нәтижелерін қорытындылаңдар.
    

№5 практикумды орындауға қажетті құрал-жабдықтар

Ньютонның 2-заңы: a= F/m.

Ньютонның екінші заңы бойынша дене импульсінің өзгерісі денеге әсер ететін күш импульсіне тең болады:

mV₂ –mV₁= Ft

I=Ft- күш импульсі.

Егер күш айнымалы болатын болса және оның уақытқа тәуелділік графигі берілсе, күш импульсі графиктегі ауданмен анықталады. V₁ жылдамдықпен қозғалған дене кедергіге соқтығысқаннан кейін V₁ векторына қарама-қарсы бағытталған V₂жылдамдықпен кері қарай қозғалады. Осы жағдайда дене импульсінің өзгерісі mV₁+mV₂ қосындысына тең болады.

Соқтығысу кезіндегі дене импульсінің өзгерісін анықтап, графиктен табылған күш импульсімен салыстырамыз.

Экспериментті өткізуге дайындық:

1. 
   Эксперименттік қондырғыны құрастырыңдар.
   
2. 
   Арақашықтық датчигін көлбеу жазықтықтың басталу жолынан 40 см қашықтықта орналастырыңдар.
   
3. 
   NOVA-ға датчикті жалғаңдар.
   
4. 
   NOVA-ны қосып, MultiLab бағдарламасын іске қосыңдар.
   
5. 
   Өлшеулер параметрлерін тағайындаңдар:
   

Жиілік

Өлшеулер

1. 
   Көлбеу жазықтықтың басына арбашаны ұстап тұрыңдар.
   
2. 
   Мәліметтерді тіркеуді бастаңдар. Ол үшін «Старт» батырмасын басыңдар. Датчиктің көрсеткіші экран бетінде график түрінде көрінеді.
   
3. 
   Арбашаны көлбеу жазықтық бойымен қоя беріңдер. Экраннан арбаша координаталарының уақытқа тәуелді өзгерісін және соқтығысқан кездегі күштің уақытқа тәуелділігін бақылаңдар.
   
4. 
   Арбаша күш датчигіне соқтығысқан кезде тіркеуді тоқтатып, «Тоқта» батырмасын басыңдар.
   
5. 
   MultiLab бағдарламасындағы эксперимент нәтижелерін қорытындылаңдар.
   

№6 практикумға арналған эксперименттік қондырғының сұлбасы

№7 практикум «Еркін және еріксіз тербелістерді зерделеу»

1. 
   Серіппеге ілінген жүктің еркін және еріксіз тербелістерін зерттеу.
   

1. 
   1-суреттегідей қондырғыны құрастырыңдар.
   
2. 
   Тұрғыға вертикаль бекітілген динамометрге массасы 100 г екі жүкті іліңдер.
   
3. 
   Жүктердің тепе-теңдік жағдайын бақылап, оларды тепе-теңдік жағдайынан 4-5 см төмен қарай вертикаль тартып, қоя беріңдер.
   
4. 
   Бастапқыда жүк сыртқы күштің (қолдың) әсерінен еріксіз тербеліс жасайтынына көңіл аударыңдар.
   
5. 
   Ауырлық және серпімділік күштерінің әсерінен жүктердің жасайтын еркін тербелістерін бақылаңдар.
   
6. 
   Жүктердің орын ауыстыруының периодты өзгерісіне, жылдамдығына, үдеуіне ерекше назар аударыңдар.
   
7. 
   Жүктердің кинематикасы мен динамикасын қарастырғаннан кейін дәптерлеріңе тең әрекетті күштерді салыңдар.