ФизИолОГиЯға кірІспЕ, қОЗҒыШ құРЫлымдар физиолОГияСЫ
СенСор ЖүйЕлЕрінІң ФИЗИолоГияСы
жүктеу/скачать 55,76 Kb.
|
Физиология 2
| СенСор ЖүйЕлЕрінІң ФИЗИолоГияСы
Сенсорлық жүйелер құрылымының жалпы принциптері, олардың негізгі функциялары. Барабар және жеткіліксіз қоздырғыштарға реакциялар. Сенсорлық жүйе келесі негізгі функцияларды орындайды немесе сигналдармен операциялар: 1) сигналды табу; 2) ажырату; 3) беру және түрлендіру; 4) кодтау; 5) белгілерді анықтау; 6) суреттерді тану. Сигналдарды анықтау және бастапқы ажырату рецепторлармен, ал сигналдарды анықтау және тану ми қыртысының нейрондарымен қамтамасыз етіледі. Сигналдарды беру, түрлендіру және кодтау сенсорлық жүйелердің барлық қабаттарының нейрондарымен жүзеге асырылады. Сигналды анықтау рецепторларда басталады – ішкі және сыртқы ортадан түрлі модальды қоздырғыштарды қабылдайтын және оларды физикалық не химиялық формадан нерв қозуына айналдыратын арнайы клеткалар Сигналды ажырату бір уақытта немесе бірінен кейін бірі әрекет ететін тітіркендіргіштердің қасиеттеріндегі айырмашылықтарды байқай білу Сигналдарды беру және түрлендіру
бұл процестер мидың жоғарғы орталықтарына тітіркендіргіш туралы ең маңызды ақпаратты сенімді және жылдам талдауға ыңғайлы түрде жеткізеді Бұл ақпаратты шартты кодқа түрлендіру. Омыртқалы жануарларда сигналдар екілік кодпен кодталады, яғни белгілі бір нейронның белгілі бір уақытында импульстің болуы немесе болмауы Информацияны кодтау
Бұл сенсорлық нейронның мінез-құлық мәні бар ынталандырудың бір немесе басқа белгісін таңдауы. Мұндай талдауды нейрондар-детекторлар жүзеге асырады, олар белгілі бір ынталандыру параметрлеріне ғана жауап береді Образды тану Кескінді бұрын организм кездестірген объектілердің бір немесе басқа класына жатқызу. Нейрондық детекторлардан сигналдарды синтездеу арқылы КБР қоздырғыштың "бейнесін" қалыптастырады және оны жадта сақталған көптеген суреттермен салыстырады. Тану дененің қандай объектімен немесе жағдайымен кездесетіні туралы шешім қабылдаумен аяқталады. Сыртқы және ортаңғы құлақтың құрылысының бас жоспары. Сыртқы және ортаңгы құлақтың функциялары. Қабылданатын дыбыстардың параметрлері. Құрылысы:есту мүшесі – құлақ. Құлақ 3 бөлімнен тұрады: сыртқы, ортаңғы және ішкі құлақ. 1. Сыртқы құлаққа құлақ қалқаны мен сыртқы дыбыс жолы жатады. Құлақ қалқаны ауадағы дыбыс тербелістерін құлақтың ішіне бағыттайды. Сыртқы дыбыс жолдарының ұшы жұқа, тығыз, керілген дабыл жарғағымен бітеді. Сыртқы дыбыс жолдары арқылы дыбыс толқындары дабыл жарғағына, содан соң ортаңғы құлаққа өтеді. Дабыл жарғағы сыртқы құлақты ортаңғы құлақтан бөліп тұрады. 2. Ортаңғы құлақ дабыл жарғағынан кейін басталады, самай сүйегінің ішінде орналасқан. Ортаңғы құлақтың ішінде ауа болады. Ортаңғы құлақ қуысы түтік арқылы жұтқыншақпен жалғасады. Адам есінегенде, жұтынғанда түтіктің өзегі жұтқыншаққа ашылады. Жай уақытта жабық болады. Ортаңғы құлақтың қуысында бір-бірімен буын арқылы байланысқан 3 дыбыс сүйекшелері (балғашық, төс, үзеңгі) орналасқан. Үшеуін қосқандағы салмағы шамамен 0,05 г. Сүйекшелердің сырты кілегейлі қабықшамен қапталған. Балғашық, төс, үзеңгі деген атаулар пішіндері осы заттарға ұқсайтындықтан қойылған. Балғашық сүйегінің жіңішке шеті дабыл жарғағымен бітісіп кеткен. Жуандау шеті буын арқылы төс сүйекшесімен, ол үзеңгі сүйекшесімен қозғалмалы байланысады. Бұл сүйекшелер ортаңғы құлақтың қуысы арқылы дыбыс толқынын өткізеді. Дабыл жарғағының тербелісі алдымен үш сүйекке, содан соң ішкі құлаққа беріледі. Ортаңғы құлақ қуысындағы қысым атмосфера қысымымен бірдей. Қысым кенеттен төмендеп немесе жоғарылап кетсе, құлақ бітеліп уақытша естімей қалады (әсіресе бұл ұшқанда байқалады). Мұндай жағдайда жиі-жиі жұтыну керек. Адам жұтынғанда ортаңғы құлақ қуысындағы қысым теңестіріледі. Ішкі құлақтың морфофункционалды ерекшеліктері және дыбыстарды қабылдау. Ішкі құлақ (внутреннее ухо); (auris interna, лат. auris — құлақ, interna — ішкі) — есту және тепе-тендік сақтау рецепторлары орналасқан құлақ бөлігі. Ол самай сүйектің тастық (қайыршық) бөлігінде орналасады, сыртқы сүйектік және оның ішіндегі жарғақтық шытырмандардан құралған. Осы екі шытырман аралығындағы лимфа сұйығын перилимфа деп атайды. Ал жарғақтық шытырман қуысындағы сұйықты эндолимфа дейді. Сүйектік және оның ішіндегі жарғақтық шытырандар үш бөліктен құралған. Олар: кіреберіс (саға), үш жартыдөңгелекше өзек және ұлу (иірілімді өзек). Кіреберістің жарғақтық шытырманын бір-бірімен жіңішке эндолимфалық өзекпен жалғасқан сопақ және дөңгелек қапшықтар құрайды. Сопақ қапшық (утрикулюс) бір-бірімен өзара перпендикулалы жазықтықтарда (сагиттальды, сегментальды және фронтальды) орналасқан үш жартыдөңгелекше жарғақтық өзектермен, ал дөңгелек қапшық (саккулюс) қысқа өзек арқылы жарғақтық ұлу өзегімен жалғасады. Бұлардың ішінде эндолимфа сұйығы болады. Есту талдағышының рецепторлары — жарғақтық шытырманның ұлу өзегін бойлай орналасқан иірілімді мүшеде (Корти мүшесінде) орналасқан. Жарғақтық ұлу өзегі — сүйектік ұлу қуысында болады. Тепе-тендік мүшесінің рецепторлары жарғақтық қапшықтардың ішкі бетіндегі "дақ" (макула) деп аталатын дөңесінде және жарғақты жартыдөңгелекше ампуласының ішкі бетіндегі "қырша" деп аталатын дөңестеу жерінде орналасады. Бастың немесе дененің кеңістіктегі өзгеру жағдайы туралы ақпарат осы аталған құрылымдарда түзіледі Көру анализаторының функциялары. Морфо-көздің функционалды ерекшеліктері, оның оптикалық аппараты. Көру талдағышы немесе көру анализаторы (analisatoris visae, гр. analysis — талдау, лат. visa - көру) - жарық пен түсті ажыратуға бейімделген талдағыш. Көру талдағышы — көру рецепторынан (көз алмасы), өткізгіш жолдан (көру жүйкесі) және мидағы орталықтардан тұрады. Жарықты қабылдайтын рецепторлар (сезімтал фоторецепторлы нейроциттер дендриттері) көз алмасының ішкі торлы қабығында орналасқан. Көру талдағышының өткізгіш жолы - ми жүйкелерінің II жұбы сезімтал көру жүйкесі. Осы жүйке талшықтары мидың имек денесінде, көру төмпектерінің артқы ядроларында және төрт төмпектің алдыңғы төмпектерінде орналасқан қыртысастылық орталықтарда аяқталады. Қыртысастылық орталықтардан басталатын орталық сезімтал өткізгіш жолдар, жүйке толқынын ми қыртысының шүйде аймағындағы қыртыстық орталыққа жеткізеді. Орналастырудың физиологиялық механизмдері. Көздің сынуы және оның ауыткулары (эмметропия, миопия, гиперопия және астигматизм туралы түсінік). Астигматизм – қасаң қабықтың пішініндегі қателіктен туындаған жалпы көру проблемасы. Астигматизм кезінде көздің линзасы немесе көздің алдыңғы беті болып табылатын қасаң қабықтың дұрыс емес қисығы болады. Бұл жарықтың торға өтуін немесе сынуын өзгертуі мүмкін. Бұл бұлыңғырлықты, бұлыңғырлықты немесе бұрмалануды тудырады. Алыстан көргіштік пен алыстан көре алмау – бұл жарықтың торлы қабыққа өтуіне байланысты проблемалардың тағы екі түрі. Алыстан көруді гиперопия деп атайды. Жақын көруді миопия деп атайды. Астигматизмнің неден пайда болатыны белгісіз, бірақ генетика үлкен фактор болып табылады. Көбінесе ол туылған кезде болады, бірақ ол өмірдің соңына қарай дамуы мүмкін. Сондай -ақ, бұл көздің зақымдануы немесе операциядан кейін пайда болуы мүмкін. Астигматизм көбінесе алысты көре алмау немесе алыстан көре алмаушылықпен жүреді. Астигматизмнің белгілері әр адамға әр түрлі болуы мүмкін. Кейбір адамдарда ауру белгілері мүлдем болмайды. Астигматизмнің белгілеріне мыналар жатады: бұлыңғыр, бұрмаланған немесе бұлыңғыр көрініс барлық қашықтықта (жақын және алыс)
7. Торша рецепторлары аппараты (өзектер мен конустар), олардың тордағы басқа жүйке элементтерімен байланысы. 8. Көзді қараңғылық пен жарыққа бейімдеу. Жылы көрнекі физиология, бейімделу қабілеттілігі торлы қабық туралы көз жарықтың әртүрлі деңгейлеріне бейімделу үшін. Табиғи түнгі көру, немесе скотопиялық көру, бұл аз жарық жағдайында көру қабілеті. Адамдарда таяқша жасушалары сияқты түнгі көру үшін тек жауапты конус жасушалары тек жоғары жарықтандыру деңгейінде жұмыс істей алады.[1] Түнгі көру қабілеті күндізгі көруге қарағанда төменірек, өйткені ол шектеулі рұқсат және түстерді анықтау мүмкін емес; тек сұр реңктері көрінеді.[1] Адамдар күндізгі түннен көрініске ауысуы үшін олар a қараңғы бейімделу екі сағатқа дейінгі мерзім[2] онда әр көз жоғары деңгейден төмен люминесценцияға «параметрге» бейімделіп, сезімталдықты үлкен дәрежеге көтереді.[1] Бұл бейімделу кезеңі таяқша мен конус жасушалары арасында әр түрлі болады және регенерациядан туындайды фотопигменттер торлы қабықтың сезімталдығын арттыру үшін.[1] Жарыққа бейімделу, керісінше, бірнеше секунд ішінде өте тез жұмыс істейді. жүктеу/скачать 55,76 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|