ҒМ 315 Ғылыми басылымдардың түрлері

Медициналық электрондық мәліметтер базасы: MEDLINE

жүктеу/скачать 0,55 Mb. бет 11/18 Дата 30.05.2022 өлшемі 0,55 Mb. #145495

Бұл бет үшін навигация:

• 23. PubMed-тен іздеу стратегиясы.

22. Медициналық электрондық мәліметтер базасы: MEDLINE. Дұрыс тұжырымдалған клиникалық сұраққа жауап іздеген кезде әдіснамалық САПАНЫҢ белгілі бір критерийлеріне сәйкес келетін материалдар ғана кіретін мәліметтер базасынан бастау керек. Оларға ең алдымен MEDLINE, Best Evidence, Clinical кіреді. MEDLINE немесе EMBASE сияқты базалар ақпараттың үлкен көлеміне салыстырмалы түрде жылдам қол жеткізуге мүмкіндік береді. Мысалы, MEDLINE 16000 биомедициналық журналдың шамамен 4000-ын индекстейді. Medline — АҚШ Ұлттық медициналық кітапханасы (U. S. National Library of Medicine) құрған медицина ғылымдары бойынша мақалалардың ең ірі библиографиялық базасы. Әлемдік медициналық басылымдардың 75% - ын қамтиды. MeSH сөздігін қолданады. MEDLINE PubMed негізгі компоненті болып табылады. Базаның артықшылықтары:Берілген тақырып бойынша мақалаларды тез іздеу, олар үшін дерексіз және библиографиялық мәліметтер алу;Жарияланым авторларымен байланысу мүмкіндігі беріледі. Осы электронды базаларға жүгіну жүйелі шолуларды жылдам әрі тиімді іздеуді жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Жүйелі шолуларда жеке клиникалық сұраққа жауап беру үшін қажетті ақпарат бар және жүйелі қатенің пайда болу ықтималдығын азайтатындай етіп жүргізіледі. Арнайы критерийлерді ("сүзгілерді") пайдалану дерекқорға қосуды қамтамасыз етеді Кемшіліктері: Ескі мақалаларға арналған рефераттар толық болмауы мүмкін.Деректер базасында 1950 жылдан бастап қазіргі уақытқа дейін 18,8 миллионнан астам жазбалар бар [3]. Бастапқыда базада 1965 жылдан кейін жазылған мақалалар болды, бірақ содан кейін бұрынғы басылымдар да қосылды. Қазіргі уақытта 1966 жылдан бастап басылымдар MEDLINE — ға, ал осы жылдың басында OLDMEDLINE-ға кіреді. Medline дерекқорына қол жеткізуге болатын бірнеше интерфейстер бар. Олардың арасында PubMed және HubMed сияқты ақысыз және коммерциялық, мысалы, Ovid Technologies, SwetsWise және басқалары бар. 23. PubMed-тен іздеу стратегиясы. PubMed - бұл барлық медиктерге қажетті ғылыми мақалаларды іздестіруді жеңілдететін тегін ресурс. Ол 1996 жылы Ұлттық биотехнологиялық ақпарат орталығының (NCBI) және АҚШ Ұлттық медициналық кітапханасының (NLM) қолдауымен әзірленді. Бұл кітапханада медицинаның барлық бөлімдері бойынша ғылыми зерттеулердің тезистері, сондай-ақ ғылыми-публицистикалық мақалалар (АҚШ-та және бүкіл әлемде шығарылған 5600-ден астам биомедициналық журналдардан) табуға болады. Кітапхананың өзінің сайтында хабарланғандай, оның қоры әр сейсенбі мен сенбі күндері толықтырылады."МЕТА аудармашысы біздің жағдайда медициналық аударма тақырыбын анықтауға мүмкіндік береді.PubMed мақаласын көшіріп, басқа тілдерге лайықты аударма аласыз. PubMed ең маңызды ерекшеліктерінің бірі - "My NCBI"іздеу құралы. Онда іздеуді бастау, дәйексөздерді(цитатты) жүктеу, сондай-ақ іздеу алгоритмдерін және дәйексөздерді сақтау мүмкіндігі бар. Іздеу критерийлерімен сәйкестік автоматты түрде электрондық поштаға жіберілуі мүмкін. PubMed Services ⎯ PubMed-тің іздеу құралы, оның құрамы: * Journal Browser (Браузер журналы) * MeSH Browser (Браузер торы) * Single Citation Matcher ( Дәйексөз сәйкестігі ) * Batch Citation Matcher (Дәйексөз дозаторы) * Clinical Queries (Клиникалық сұраныстар) • Link Out (Байланыстан тыс) * Cubby( Каморка) Related Resources- PubMed-ке байланысты басқа ресурстар. Экранның жоғарғы жағында іздеу терезесі орналасқан, онда ағылшын тіліндегі ақпараттық сұраныстар жазылады, мысалы, медициналық термин, автордың тегі немесе журналдың атауы. Іздеу терезесінің астында командалар атаулары бар пернелер сұр жолаққа (bar) орналасқан Экранның ортасында іздеу жүргізу бойынша нұсқаулар, PubMed-тің қысқаша сипаттамасы және PubMed пайдаланушылар үшін түрлі хабарламалар орналастырылады. РubMed-те іздеу Кілт сөздер бойынша іздеу (терминдер) PubMed-те түрлі күрделілік дәрежесі бойынша іздеу мүмкіндіктері бар. Негізгі мағынаны білдіретін қарапайым терминдер бойынша іздеу - ақпараттық сұраныстың мазмұны. Ақпаратты іздеудің ең қарапайым тәсілі - кілт сөз бойынша іздеу, яғни негізгі мағына беретін терминдер бойынша іздеу болып табылады. Осындай қарапайым іздеуді жүзеге асыру үшін іздеу жолағына өзіңіз қалаған терминді жазып, басып шығарыңыз, мысалы: өт тастары ((желчные камни)(gallstones)) деп жазып, Go батырмасын тышқанмен шертіңіз немесе пернетақтадан Enter пернесін басыңыз. Іздеу терминін өшіру үшін терезеден Clear (өшіру) батырмасын шертіңіз. Іздеу қалай жүреді? Термин арқылы сұраныс жасалғаннан кейін, арнайы көрсеткіштер көмегімен PubMed оның мәліметтер қорында бар немесе жоқ екендігін автоматты түрде тексереді. Егер термин бір немесе бірнеше көрсеткіштер бойынша сәйкес болса, онда осы терминдер кездесетін барлық құжаттар таңдалады. Көрсеткіштер мынадай тәртіппен тексеріледі: * медициналық пәндік айдарлар көрсеткіші (MeSH Translation Table); * журналдар көрсеткіші (Journals Table); • фразалар көрсеткіші (Phrase List); * авторлық көрсеткіш (Author Index); 2. Сөздің түбірі бойынша терминді іздеу (Truncation) Truncation функциясы түбірі бірдей сөздің барлық опцияларын табу үшін қолданылады. Бұл үшін сөздің түбірін жазып, одан кейін жұлдызшаны басу керек (), мысалы, bacter. PubMed осындай түбірі бар барлық сөздерді әр түрлі жұрнақ және жалғаулармен табады: bacteriology(бактериология), bacteria (бактерия), bacterias (бактериялар), bacterial (бактериологиялық) және т. б. 3. Логикалық операторлар (Вооlеаn Ореrаtоrs) РubМеd ізделетін терминдер арасында келесі логикалық операторларды пайдалануға мүмкіндік береді: АND (және)- егер бір құжатта екі немесе одан да көп термин табылған жағдайда. Мысалы: аsthma AND ѕmoking (демікпе және темекі шегу) ОR (немесе) -егер құжаттан терминдердің ең болмағанда біреуі табылған жағдайда. Мысалы: аsthmа ОR ѕmoking (демікпе немесе темекі шегу). NОТ (емес)- құжатта тек бір термин табылған жағдайда, екіншісі міндетті түрде болмауы керек. Мысалы: аsthmа NОТ ѕmoking (демікпе, бірақ темекі шегу емес). Барлық логикалық операторлар бас әріптермен жазылуы тиіс. 4. Шектеулер (Limits) Сіз кез келген уақытта Limits функциясын пайдаланып іздеу сапасы мен нәтижесін жақсартуыңызға болады Егер сіздің сауалыңызға жауап іздеу кезеңінде көп мақалалар табылса, онда керекті нақты ақпаратты Limits функциясын пайдаланамыз. РubMed келесі параметрлер бойынша іздеуді шектейді: * құжаттың іздеу өрісі. Арнайы нұсқаулар (by default), іздеудің барлық өрістерінде (Аll Fields) жүргізіледі; бірақ сіз іздеуді белгілі бір ғана өріспен шектей аласыз, мысалы,тапсырмада іздеуді тек Атау өрісінде жүргізу(Тitle Word); * құжат түрі (Рublication Types). Мақала түрін таңдауға мүмкіндік береді, мысалы, шолу (review), клиникалық зерттеу (сlinisаl triаl), хат (letter), және т. б.; * емделушінің жасы (Адеѕ); * пациенттің жынысы (Gеnder); * құжат тілі (Lаnguages); * құжатты РubMed(Entrez Dаte)-ке енгізу күні); * мақаланы жариялау күні (Рublication Date); Жаңадан ашылған экранда жоғарыда көрсетілген параметрлердің кез келгенін көрсеткішке басу және ашылған тізімнен қажетті параметрді таңдау арқылы өзгерте аласыз. Сіз қажетті Limits таңдап, Go батырмасын басқаннан кейін, осы терезеде белгілеу ( "галочка") (b) пайда болады. Егер сіз Limits болдырмасаңыз, терезедегі белгілеуді ( "галочка"-ны)басыңыз, сонда ол жоғалады, осылайша бұрын таңдалған шектеулер жойылады 5. Фраза бойынша іздеу (Рһгаѕе Search) РubMed –те фразаларды іздеу кезінде фразалар көрсеткішін пайдаланады. Егер бұл фраза көрсеткіште жоқ болса, онда РubMed оны жеке сөздер ретінде қарастырады. Мысалы, "рорулаtiоn hеаlth" (Халық денсаулығы) сөзі екі сөзге бөлінеді. Нәтижесінде халықтың денсаулығы туралы мақалалармен қатар бір-бірімен байланысты емес "health" және "рорulatiоn", сөздері бар мақалалар да табылатын болады. Фразаны табу үшін, оның құрамындағы сөздерді тырнақшаға алыңыз Мысалы: "рорулаtiоn health " 6. Автор бойынша іздеу (Аuthоr Ѕеагсһ) Сізді қызықтыратын автордың мақалаларын табу үшін оның аты-жөнін жазыңыз және сізге белгілі мақаладан 1-2 сөйлем жазыңыз. Егер іздеу термині автордың тегі болған жағдайда, мысалы: о'brien, бұл терминді авторлық іздеу өрісінде ғана емес, басқа да алаңдарда да қарастырады. Нәтижесінде, "о ' brien" тегімен қатар 1-2 сөйлем жазылған мақалалар да табылатын болады. Мысалы: О 'brien аf о' brien аt о ' brien аz Егер іздеу термині тегімен және екі инициалмен(1-2 сөйлем) ұсынылған жағдайда, онда әрине, бұл автордың мақалалары РubMed-ке ұсынылған болса, сіз қалаған нәтижені аласыз. Егер сіз "О' brien ар " сияқты автордың мақаласын таба алмасаңыз және бұл мақала РubMed –ке ұсынылған болса, онда автордың атын "о' brien а" ретінде білсеңіз, екінші инициалсыз да жазып іздей аласыз. 7. Журнал атауы бойынша іздеу (Journal Search) PubMed журналынан мақалаларды табу үшін іздеу терезесінде журналдың толық атауын немесе MEDLINE қабылданған оның аббревиатурасын жазамыз (NLM веб-сайтындағы Index Medicus журналдарының тізімін қараңыз http://www.nlm.nih.gov/tsd/serials/lji.html). PubMed көрсеткіш бойынша журналдар атауын тексереді және жүйеден таңдалған журналдардың барлық мақалаларын таңдап береді. Егер сіз журналдың нақты атауын білмесеңіз немесе белгілі бір тақырып бойынша журналдардың тізімін көргіңіз келсе, онда журнал браузеріне жүгіну керек. Браузер PubMed журналдары туралы ақпаратты, сондай – ақ осы журналдардың библиографиялық сипаттамасын табуға мүмкіндік береді. Браузер келесі опцияларды іздеуге мүмкіндік береді: * журналдың толық атауы бойынша; * оның аббревиатурасы бойынша; * халықаралық стандартты Сериялық нөмірі бойынша (ISSN); * журналдағы кез келген тақырып бойынша. 8. Пәндік айдарлар бойынша іздеу (MeSH Ѕеагсһ) (МеЅН) пәндік айдарлар бойынша іздеу (МеЅН) МеЅН браузер немесе Limits арқылы жүргізілуі мүмкін. МеЅН браузер мынадай мүмкіндіктер береді: * иерархиялық құрылымда МеЅН терминдерін көру; * іздеу үшін қажетті МеЅН терминдерін таңдау керек; * мақаладағы іздеуді тек негізгі (mајог) mеѕн терминдерімен шектеу керек; * қажетті ішкі айдарларды таңдау (subheаdings) керек; * егер айқас сілтеме енгізілген болса, иерархиялық ретпен қажетті терминдерді таңдау керек; Іздеу нәтижелері PubMed-те сұранысты бастау үшін Go-ға немесе Enter-ге басу арқылы іздеуге команда бере аласыз. Іздеу стратегиясы (Query Box) іздеу терезесінде көрсетіледі Егер сіз іздеу стратегиясын өзгерткіңіз келсе, онда сіз іздеу терминдерін қосу немесе жою арқылы жасай аласыз. Сіз іздеу фразасын өзгерткен сайын,Go-ға немесе Enter-ге басуды ұмытпаңыз. Егер сіз жаңадан іздеуді бастағыңыз келсе,алдыңғы стратегияны пайдалана отырып, Clear терезесін басыңыз. Іздеу нәтижесінде алынған құжаттармен ары қарай орындалатын рәсімдерді орындау үшін (мысалы, пішімді өзгерту, жеке файлдарда сақтау, және т. б. барлық тізімдегі құжаттармен және жеке құжаттармен жүргізілуі мүмкін) библиографиялық сипаттаманың жанындағы терезені басамыз. Іздеу нәтижесінің экранында жоғарғы және төменгі екі бірдей жолағы бар (action bars), іздеу нәтижелерімен жұмыс істеуге мүмкіндік беретін командалар ұсынылған: Display, Save, Text, Clip Add, and Order. Бұл командалар төменде қарастырылған. Құжатты ұсыну пішімдері (Display Options) Қажетті пішімде іздеу нәтижелерін алу үшін Summary көрсеткішін басып, келесі пішімдердің бірін таңдаңыз: Summary-төмендегі ақпаратты қамтитын PubMed-тің бастапқы пішімі: *Авторлар (Author Name) * Мақаланың аты (Title) Егер мақала шет тілінде жарияланса, онда оның атауы ағылшын тіліне ауыстырылады және төртбұрышты жақшаға орналастырылады. * Жариялау көзі( Source of Publication: мақала шыққан журнал атауының аббревиатурасы, басып шығарылған күні, томы, шығарылымы және беттері жарияланады. Шетел басылымдарының түпнұсқа тілі көрсетіледі. Сондай-ақ жарияланымдар түрі көрсетілуі мүмкін, мысалы, Review-берілген тақырып бойынша әдебиеттерді шолу. Реферат болмаған жағдайда ол туралы белгі болады. *PubMed мәліметтер қорында мақаланы сәйкестендіру үшін индекстеу кезінде мақалаға бірегей нөмір(PubMed Unique Identifier - PMID) беріледі . * Құжатқа PubMed мәртебесі беріледі, мысалы: [Record as supplied by publisher].Бұл белгі құжаттың PubMed ішіндегі файлдарға жататынын көрсетеді: MEDLINE, PreMEDLINE немесе баспа сипаттамаларының файлына. • Ақпаратты одан әрі іздеуге мүмкіндік беретін (Links) сілтемелері, бұл таңдалған мақаланың мазмұнына сәйкес іздеуді ары қарай жалғастыруға мүмкіндік береді. Қорыта келгенде, медициналық мамандыққа оқытуда медициналық ақпараттарды PubMed мәліметтер қорында іздеу болашақ мамандардың фунуционалдық сауаттылықтарын, құзыреттіліктерін арттырады, ақпараттық технологияларды қолданып оқыту арқылы дүниенің тұтастығын түсінеміз, жалпы интеллектің артуына ықпал жасаймыз. Ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жақтарын қолдана отырып, үздіксіз жүйелі жұмыс жасау – болашақ мамандардың білім, білік және дағдыларын дамытуда үлкен нәтижелерге жеткізеді, сонымен қатар білім сапасын да арттырады. жүктеу/скачать 0,55 Mb. Достарыңызбен бөлісу: