Фонетика және оның зерттеу объектісі. Грамматика сабақтарының түрлері
жүктеу/скачать 40,96 Kb.
|
қазақ тілі керек
- Бұл бет үшін навигация:
- Атау септікті меңгеретін септеуліктер Үшін Сайын Сияқты Туралы
- Барыс септікті меңгеретін септеуліктер Шейін (дейін) Қарай, таман Салым, тарта, жуық, таяу
- Бұрын Бетер Көмектес септікті меңгеретін септеуліктер қатар, бірге, қоса
| салаластырғыш жалғаулықтар және
сабақтастырғыш жалғаулықтар деген екі топқа бөлінеді. Септеуліктер Септеуліктер деп объекті мен объектінің не предикаттың арасындағы түрлі грамматикалық қатынастарды білдіру үшін қолданылып, белгілі бір септік жалғауын меңгеріп тұратын көмекші сөздерді айтамыз. Септеуліктер өздері тіркесетін есімдерге, субстантивтенген өзге де атаушы сөздерге себептік, бағыттық, мақсаттық, көмектік, мезгілдік, қайталау, талғау, үдету, ұқсату сияқты әр қилы грамматикалық мағыналарды жамап тыңғылықтандырып отырады. Мысалы: Біздің шахталардың жайын Алматыға дейін жазып жүрген кім? (Ә. Әбішев); Жалт қарасам, Шұға үйіне қарай кетіп бара жатыр екен (Бейімбет Жармағамбетұлы Майлин) деген сөйлемдердегі дейін, қарай септеуліктерін алып тастап, Алматыға, үйіне деп қана айтатын болсақ, ол сөйлемдердегі ой едәуір өзгеріп кеткен болар еді. Атау септікті меңгеретін септеуліктер Үшін Сайын Сияқты Туралы Арқылы Бойы, бойымен Шамалы, шақты, қаралы Ғұрлы (ғұрлым) Барыс септікті меңгеретін септеуліктер Шейін (дейін) Қарай, таман Салым, тарта, жуық, таяу Шығыс септікті меңгеретін септеуліктер Гөрі Бері Кейін Соң Бұрын Бетер Көмектес септікті меңгеретін септеуліктер қатар, бірге, қоса Демеуліктер Демеуліктер деп өздері тіркесетін сөздерге әр қилы қосымша реңктер (мағыналар) жамайтын сөздерді айтамыз. Лексика-грамматикалық мағыналары жағынан демеулік шылаулар сұраулық шектік нақтылық күшейткіш болжалдық болымсыздық қомсыну демеуліктері болып бөлінеді. «Ана тілі» сабақтарында мұғалім балалардың қаншалықты саналы, дұрыс оқуларын бақылай отырып, анықтай алады. Сыныптан тыс оқығандары бойынша әңгімелесу және өз беттерімен оқыған кітаптарынан түсінгендерін айтып беру балалардың оқуға қаншалықты ынталы екендігін, шығарманың идеясы мен мазмұнын қаншалықты терең түсінген-түсінбегендерін көрсетеді. Сонымен бірге оқуы кем балаға дұрыс, саналы және шапшаң оқу дағдысын қалыптастыруға, жетілдіруге уақытында көмектесу үшін, оны жүйелі түрде есепке алып отыру керек. Мұндай есеп әсіресе 1,2 және 3-сынып оқушыларына қажет. Мұғалім дағды мен іскерлікті (шеберлікті) есепке алу үшін бөлек дәптер арнайды. Онда әрбір оқушыға бірнеше жол орын береді де, сыныпта оқыған кезде жіберген кемістіктерін белгілеп қояды. Бірінші сынып үшін дағдылары мен шеберліктерін толық есепке алатын схема жасауға да болады. Мысалы:
Оқушылардың оқу кемістіктерін түзету үшін олардың себептерін анықтау қажет. Мұндай кемістіктер әр түрлі болады, мысалы: зейіннің тұрақсыздығынан, зейінін тұрақсыздандыра алмаушылық, буындап оқу дағдысының қалыптаспағандығынан(көбіне әріп тастап кету құбылысы), оқушының тіл кемістігі т.б. мұндай кемістіктерді жою барысында істелетін жұмыстар дұрыс оқу дағдысын қалыптастыруға көмектеседі, оның қажеттілерін бекіте түседі. Мәнерлеп оқу алмау саналы оқуға олақтықтан туады, яғни демді дұрыс ала алмау немесе дикция кемістігі. Ал мәтінді шала ұғынудың өзі де түрлі –түрлі жағдайларға байланысты: ақыл-ой дамуының жеткіліксіздігі, сөздік қорының тапшылығы, оқушының ұқыпсыздығы т.б. Оқушының бойында қалыптасуға тиісті дағды мен шеберлік бағдарлама талабына сәйкес болуы үшін мұғалім аталған кемістіктерді жоюға бағытталған жүйелі жұмыс жүргізеді. Оқу сапаларына жататындар: дұрыс оқу, түсініп оқу, мәнерлеп оқу, шапшаң оқу. Мәтінді дұрыс оқу жеке сөйлемді дұрыстап оқудан тұрады. Дұрыстап оқу үшін төмендегідей талаптарды орындауы керек. 1.Сөзді оқығанда әріптен оқымай, буындап, буындарды жалғастырып оқу: то-қу, ша-на-лар. 2.Оқып тұрған сөздің алдына не артына немесе ортасына артық дыбыс қоспай, не түсірмей оқу, ұқсас дыбыспен ауыстырмай оқу. 3.Бір дыбысты не буынды ұзақ созып немесе екі рет айтпау:аа-на, баа-ла, а-на-на, ба-ба-ба,т.б. 4.Бір сөздің орнына екінші бір сөзді (мағынасына сәйкес келетінін) айтпау, сөйлем соңындағы сөзді, буынды жұтып қоймау. 5.Ұқсас дыбыстарды, тіл келмейтін дыбыстарды ауыстырмау. Дұрыс оқудың негіздері алғашқы оқу-жазуға үйрету кезінде-ақ қалана бастайды. Осы кеде мұғалім әрбір жеке сөзді балаларға жеке әріптеп оқытпай, буындап оқуға жаттықтырғаны жөн, бірақ мұнда балаларды сөздің сыртқы түрін ғана меңгеріп, мағынасын жаңылыс ұғынудан немесе тіпті түсінбей оқығанда қателессе, дереу түзетіп, оған қиын тиген сөздерге талдау жасап отырудың дұрыс оқуға дағдылану үшін пайдасы зор. жүктеу/скачать 40,96 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|