Фонетика жєне оныњ салалары
ә, ы, і, и дыбыстары мен дауыссыз х, й, у
жүктеу/скачать 0,56 Mb. Pdf көрінісі
|
Фонетика дарис.
| ә, ы, і, и
дыбыстары мен дауыссыз х, й, у дыбыстары. Орфографиялық ережелерді реттеуде біріккен сөздердің ара-жігінде кездесетін к, қ қатаң дыбыстарын сөздің айтылу нормасына сай ұяңдатып айту мен жазылуын сәйкестендіру мә-селесіне көңіл аударған дұрыс. Қазіргі кезде қазақ тілінің орфог-рафиялық нормалары біршама айқындалып, көбі тұрақталған. Орфографиялық ережелер белгілі бір принциптерге негіз-деледі. Қазақ тілінің орфографиясының негізгі принциптеріне фонематикалық, фонетикалық, морфологиялық, тарихи-дәстүр-лік принциптер жатады. Морфологиялық принциптің негізіне сөз бөлшектері – мор-фемалардың түбір тұлғаларын сақтап жазу кіретіндігі белгілі. Атап айтқанда, жұмыс, аш түбірлеріне –шы, -са қосымшаларын жалғағанда, олардың құрамындағы дыбыстар бір- біріне әсер етіп, сөздер жұмұшшы, ашша болып айтылып, естіледі, бірақ сөздердің түбірлері мен оларға жалғанған қосымшалар өз тұлға-ларын сақтап, жұмысшы, ашса болып жазылады. Фонематикалық принципке сай жазуда дыбыстардың бір сөз ішіндегі не сөз аралығындағы бір-біріне тигізетін әсерлері ескерілмейді, олардың негізгі фонемалық түрі сақталып жазы-лады. өнер, түлік, көрік, түнгі сөздері ө нөр, түлүк, көрүк, түнгү болып айтылғанмен, бастапқы негізі сақталып жазылады. Ал қазақ орфографиясының фонетикалық принципі тілі-мізде жиі қолданылады. Бұл принцип бойынша бірқатар пәуеске, самауыр, божы, шөген, әділ, пайда , т.б. сияқты кірме сөздер қа-зақ фонетикасының заңдылығына икемделіп жазылады. Бүгін, биыл, қолғабыс, белбеу , т.б. бірқатар кірігіп кеткен біріккен сөз-дердің сыңарлары фонетикалық принципке сай айтылуы бойын-ша жазылады. Сол сияқты сөз соңындағы қатаң к, қ, п дыбыс-тарына дауыстыдан басталатын қосымшаларды жалғанған кезде аталған дыбыстар ұяңданып ғ, г, б болып өзгереді. Тарихи-дәстүрлік принципке сай сөздерді жазу үрдісі он-ша көп тарамаған. Оны қазақ тіл білімінде шартты түрде қолда-нады. Ол орыс тілінен енген сөздердің орысша тұлғасын сақтап жазу мен араб, парсы тілінен енген бірқатар сөздер құрамын-дағы х, ћ әріптерінің жүктеу/скачать 0,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|