Форт-Шевченко қаласын дамытудың 2013- 2015 жылдарға арналған кешенді жоспары

2012 жылғы «_____» желтоқсандағы

№ ______ қаулысымен мақұлданды

Форт-Шевченко қаласын дамытудың

2013- 2015 жылдарға арналған кешенді жоспары

Форт-Шевченко қаласы-2012

1. Форт-Шевченко қаласын тұрақты жұмыс жасайтын кәсіпорындардың өндірістік сыйымдылығына байланысты оңтайландыру

Түпқараған ауданы облыстың солтүстік-батысында Каспий теңізінің жағасында Бозашы түбегінде орналасқан. Солтүстік шығысы мен шығысында Маңғыстау ауданымен, оңтүстігінде Қарақия және Мұнайлы аудандарымен шектеседі. Аудан 1982 жылы құрылған. Ауданның аумағы 8076,9 шаршы км (Мұнайлы ауданы құрылғаннан кейін) немесе бүкіл облыс аумағының 7,6%-ын құрайды. Халық саны 2011 жылғы 1 қаңтардағы мәлімет бойынша 22200 адам (стат. деректер) немесе облыстың барлық халықының 4,0% құрайды. Халық саны мен жер аумағының көлемі жағынан аудан облыста соңғы орында тұр. 2011 жылдан бері ауданға көшіп келгендер саны 582 адам болды, бұл халық санының жалпы өсімінің 3.8 % құрады.

1963 жылдан аудан орталығы - Форт-Шевченко қаласы ( халық саны 5100 адам - 23,0%) . Аудан тұрғындарының басым бөлігі ауылда тұрады, қала халқы облыс деңгеймен салыстырғанда 2% - ды құрайды. 1 шаршы км шаққанда 1,6 адамнан келеді, облыс көрсеткішінен төмен тұр. Облыстық орталығы Ақтау қаласынан 130 км қашықтықта орналасқан.
Кен өндіру өндірісі қарқынды дамыған сала болып табылады,негізгі номенклатурасы түйіршік, қиыршық тас, түйіршіктелген тас 96,3 % құрайды. Қалғаны ізбес тасы мен мәрмәрға тиесілі (Таушық және Аташ кенорындарында өндіріледі). 2011 жылғы кен өндіру және карьерлерді қазу физикалық өлшеу көлемі 421,8 мың куб. м. құрады. 2009 жылы аудан бүкіл облыста өндірілген өнімнің 77,6% өндірді. Жылдық орташа көрсеткіш 257,5 % құрады. 2011 жылы ауданның кәсіпорындары 4,3 млн.тонна шикі мұнай өндірді. /2010ж сәйкес кезеңіне 101,8%/ яғни бұл облыс деңгейінің 23,9% құрады. Табтғи газ өндіру есепті кезеңде 22,9% көбейіп және 214,8% млн.текше метр құрады /облыс деңгейінен 8,0%/.

Өндірумен айналысатын ірі компаниялар: «Түпқараған» ЖШС еншілес кәсіпорны және Каспиймұнайқұрылыс кәсіпорнының «Азимут» ЖШС. «АТК» ЖШС « Маңғышлақ-3» карьерінде ізбес тас, тас пен шағыл құм аралас қоспа өндіреді. Аталған кәсіпорындарда 298 адам жұмыс істейді. 2009 жылы өндіру секторындағы үлесі 67 % болды. Ол 2001 жылмен салыстырғанда 4,65 есе өсіп, ҚМЖ-мен 68 адам айналысты. Жасалған жұмыстардың көлемі 2009 жылы 267 млн тг құрады. Кәсіпорындардың қызметі 2001 жылдан бастап, отандық бизнестің қалыптасуы мен Каспий шельфінің игерілуіне қатысатын отандық кәсіпорындар санын арттыру бағдарламасының табысты орындала бастағандығын айқын көрсетеді.

«Түпқараған» ЖШС 1990 жылы құрылды. Қазіргі таңда бұл облыстың ең сәтті қызмет атқарып жатқан компанияларының бірі, мұнда тұрақты негізде 230 адам қызмет істейді. Өнімдерінің негізгі тұтынушылары - мұнай кен орындарын орналастырумен айналысатын компаниялар. Зауыт верфьтер құрылысын арналған блоктық-модульдік құрылымдар шығарады. ТМД аумағында бірінші болып, неміс технологиясын пайдаланатын өндірісті іске қосқаннан кейін тәулігіне 100 текше метрге дейін бетон бұйымдарын шығаруға қол жеткізді. Жоба шеңберінде жаңа зауыт өнімдерін сатуға тұтынушы компаниялармен келісімдері бар «Каспий Темір Бетон» ЖШС басқарушы компаниясы құрылды.

Фирма екі өндірістік бірлікке: құрылыс жұмыстарымен айналысатын Түпқараған ЖШС еншілес кәсіпорыны мен темірбетонды бұйымдар және тауарлық бетон шығаратын «Каспий Темір Бетон» ЖШС-іне бөлінеді. Екі кәсіпорын да Форт-Шевченко қаласындағы «Түпқараған» ЖШС-інің өндірістік базасында орналасқан. 2001 жылдан бері «Аджип ККО» компаниясының Баутин теңіз операцияларына қолдау көрсету базасында бас мердігерлердің бірі болып табылады. Кәсіпорын Түпқараған ауданындағы жұмыс көзімен қамтамасыз етушілердің бірі болып табылады. Шаруашылық қызмет көрсету блогы бар жатақхана және 50 орындық асүй қарастырылған әкімшілік тұрғынүй ғимараты құрылысы да жүргізілуде. «Түпқараған» ЖШС жұмыскерлерінің орташа жалақысы 01.01.2010 жылға 80000 теңге болды. Бір жұмыскердің еңбек өнімділігі шамамен 4 347 826 теңгені құрайды.

1.2 Әлеуметтік-демографиялық ахуал

Қаланың халық санының динамикасы мынадай: 2000 жылы – 3,9 мың адам, 2005 ж. – 4,2 адам, 2010 ж. – 5,0 мың адам. Бала туу көрсеткіші – жылына шамамен 465 бала, сонымен қатар, облыс халқының аумақтар бойынша көші-қонының оңды нәтижесіне орай халықтың көбеюі байқалады.

2006-2010 жылдардағы кезеңде туу көрсеткішінің тұрақты өсуі байқалды: 2006 жылы туылғандар саны 483 адамды, 2010 жылы 540 адамды құрады. Өлім коэффициенті 1000 адамға шаққанда 2006 жылғы 1,0 пайыздан 2010 жылғы 1,06 пайызға дейін азайды. 2006 жылы халық санының өсуі 3,8 мың адамды, 2011 жылы 5,0 мың адамды құрады.

Қалада көші-қон жағдайы көшіп кеткендер санынан келгендер санының басым болуымен сипатталады. 2006-2011 жылдардағы кезеңде көші-қон сальдосы 76 адамды құрады.

Халықтың жұмыссыздар саны 2005 жылы 132 адамнан 2010 жылы 403 адамға артты. Осы ретте, тіркелген жұмыссыздар деңгейі 2010 жылы – 10,6 пайыз, облыс бойынша орташа – 0,5 пайыз (2011 жылы– 8,5 пайыз, облыс орташа бойынша - 0,3 пайыз) құрады.

Қала құрайтын кәсіпорынның негізгі қызметінің персонал саны соңғы 10 жылда 2000 жылы 180 адамнан 2011 жылы 371 адамға артты.

Халықтың басым көпшілігі ТОО «Түпқараған»- ның, ТОО «АТК» өндірістерінде, сервистік қызмет көрсету кәсіпорындарында жұмыспен қамтылған. Индустриалдық карта, «Бизнестің жол картасы 2020», «Жұмыспен қамту 2020» бағдарламары, сонымен қатар «зәкірлік» жобалар статусы бар жобалар аясында инвестициялық жобаларды іске асыруды назарға ала отырып (КДЖ паспортын қарау), Форт-Шевченко қаласының халқын жұмыспен қамту болжануда (1 кесте).

Осы болжам Кешенді даму жоспарын іске асыру жөніндегі Іс-шаралар жоспарына сәйкес, инженерлік және әлеуметтік инфрақұрылымды дамыту және қайта құрылымдауда қажеттілікті ескереді.

1-кесте

2010-2011 оқу жылында мұнда оқитындар саны – 300, бітірушілер – 70, оның 84 пайызы жұмысқа орналастырылды, 2011-2012 оқу жылында студенттер саны – 314, ал бітірушілер 71 адам болды. Бұл оқу орнын 2014 жылы 80, ал 2015 жылы 82 адам бітірмек.

Жаңа жобалар бойынша мамандарды даярлау және қайта даярлау үшін мемлекеттік тапсырысты кеңейту, Ақтау тренинг орталығы базасында ірі өндірістік кәсіпорындардың оқыту орталығында мамандарды даярлауды ұйымдастыру, Форт-Шевченко қаласындағы мұнай және газ колледжiнің қосымша жаңа ғимаратын салу жолымен қайта жарақтандыру арқылы материалдық-техникалық базасын нығайту жоспарлануда.

«Жұмыспен қамту 2020» бағдарламасы аясында өз бетімен жұмыспен қамтылған, жұмыссыз және аз қамтылған тұрғындарды оқыту және жұмысқа орналасуға қолдау көрсету жоспарлануда.

2-кесте

Қаланың өз бетімен жұмыспен қамтылған, жұмыссыз және аз қамтылған тұрғындарын оқыту

адам

Атауы	2013 год	2014 год	2015 год
Даярлау (адам)	29	29	29
Қайта даярлау (адам)	15	15	15
Біліктілігін арттыру (адам)	10	10	10
Өз бетімен жұмыспен қамтылған, жұмыссыз және аз қамтылған тұрғындарды жұмысқа орналасуға қолдау көрсету
Әлеуметтік жұмыс орындары (адам)	58	58	58
Жастар практикасы (адам)	33	33	33

1.5 Әлеуметтік инфрақұрылым
Қалада 3 мемлекеттік медициналық мекеме бар, олар: орталық қалалық аурухана /балалар, инфекциялық/ (60 төсектік), қалалық Жедел жәрдем бөлімшесі, қалалық туберкулезге қарсы күрес ауруханасы (30 төсектік).

Туберкулезге қарсы күрес ауруханасы пайдалануға берілгеннен кейін койкалық және дәрігерлік қамту көрсеткіштерінің күрт төмендеп келе жатқаны байқалады. Койкалық қамтамасыз ету 2010 жылы 10000 тұрғынға шаққанда 74,4 құрады. Негізгі мамандармен қамтамасыз ету 10000 тұрғынға шаққанда 2010 жылы 37,3. 2011 жылы жаңа босанған ана өлімі тіркелген жоқ. Бала өлімінің деңгейі 1000 тірі туылған нәрестеге шаққанда 17,2 немесе 2010 жылғы деңгейге 86,8 пайыз құрады. Туберкулезбен ауыру 100 мың тұрғынға шаққанда 106,7 құрады (2010 жылғы деңгейге (77,4 пайыз).

Проблемалық мәселелер – жоғары мамандандырылған медицина мамандарының жетіспеушілігі болып отыр.

Жоспарда мына іс-шаралар қарастырылды: орталық қалалық ауруханаға күрделі жөндеу жүргізу.

2012 жылғы 1 қаңтарға 3 мектепке дейінгі мемлекеттік ұйым, 1 жалпы білім беретін мектеп, 1 «Дарын» қосымша оқу орталығы жұмыс істеуде.

Соңғы жылдары санының көбейіп келе жатқанына қарамастан, мектеп жасына дейінгі балаларды қамту (1 жастан 6 жасқа дейін) деңгейі төмен күйінде қалып отыр: мектепке дейін білім беру және тәрбие беру 2010 жылы – 55,9 пайыз ( 2011 жылы – 75,9 пайыз). Негізгі себеп – туу қарқынының өсуі.

Бұл оқушы орындарымен қамтамасыз етуге де қатысты: қаланың орта білім беретін 1 мектебінде сабақ 3 ауысыммен оқытылады. Қала бойынша оқушылар орынының жетіспеушілігі 300 орынды құрайды.

Кешенді жоспар шегінде осы жетіспеушілікті жою үшін 550 оқушы орнына арналған 1 мектеп құрылысы қарастырылған: өнер және кәсіпке бағдарлау мектебі /2013-2014жж/, 140 орынды балабақша.

Қалада спорт кешені, 4 спорт алаңы және білім беру мекемесінде 1 зал жұмыс істеуде.

Кешенді жоспар шегінде Форт-Шевченко қаласында 500 орынды мәдениет үйі қалалық кітапхана құрылысын салу қарастырылған (2013-2020 жыл).

Форт-Шевченко қаласында және оған іргелес жатқан селоларда 3 мәдениет ұйымдары жұмыс істеуде. Форт-Шевченко қаласында мәдениет үйі, қалалық тарихи-өлкетану мұражайы, орталық қалалық кітапхана жұмыс істеуде.


1.6 Инженерлік инфрақұрылым
Қалада қалаішілік жолдар торабы, өнеркәсіп аймағының жолдары және қаланы поселкелермен, өнеркәсіп аймағымен байланыстыратын жолдар бар.

Қала жолының жалпы қашықтығы 72 км, оның шамамен 70 пайызы өте нашар жағдайда.

2010 жылы Баутин поселкесінің ауыз су құбыры мен тұрмыстық қалдықтар канализациясы жасалды. Осы жылы Кетік су көзінен су құбыры тартылды. Форт-Шевченко қаласының ауыз су құбыры мен канализация жүйесінің ЖСҚ әзірленді. 2013-2014 жылдарда аудан орталығында су тұшыту зауытын салу жоспарланып отыр.

Су құбыры желілерінің барлығы коммуналдық меншікте.

Су құбырларымен жабдықталған қалалық тұрғын үйдің жалпы ауданының үлес салмағы 71,5 пайыз құрады (2010 жыл), канализациямен – 69,7 пайыз, жылумен – 65,9 пайыз, ванналармен (душтар) – 69 пайыз, ыстық сумен қамту – 69,2 пайыз, газбен қамту – 96,4 пайыз құрады.

Су құбырларымен жабдықталған ауылдық тұрғын үйдің жалпы ауданының үлес салмағы 1,0 пайыз құрады (2010 жыл), канализациямен – 1,0 пайыз, жылумен – 4,9 пайыз, ванналармен (душтармен) – 0 пайыз, ыстық сумен қамту – 0 пайыз, газбен қамту– 77,9 пайыз құрайды.

Ауыл тұрғындарын ауыз сумен қамту белгіленген нормативтен шамамен 50 пайыз құрайды. Ауыз судың қымбатшылығынан және жетіспеушілігінен ауыз су тек шаруашылық-ауыз су қажеттіліктеріне пайдаланылады.

Сумен қамту басым проблемалардың бірі болып табылады.

Кешенді жоспар аясында құдықтарды барлау және бұрғылауды жүзеге асыру, құрылыс ғимараттарының су құбырларын қайта құрылымдау, қалалық және ауылдық елді мекендердегі жергілікті су құбырларының желілерін жаңарту, сумен қамту жүйелерінің құрылысын аяқтау жөнінде іс-шаралар қарастырылды.

Кешенді жоспар аясында бұрыннан бар электрмен жабдықтау желілерін қайта құрылымдауды жүзеге асыру іс-шаралары және қаланың жаңа желілердің құрылысы көздестірілген.

Форт-Шевченко қаласының SWOT АНАЛИЗІ

Сөйтіп, 2012–2020 жылдарға арналған моноқалаларды дамыту бағдарламасын тиімді жүзеге асыру үшін бірінші кезектегі шара шағын және орта бизнесті дамыту, жұмыспен қамтылған тұрғындардың неғұрлым көп бөлігін қолдау үшін кадрлар даярлау және қалада инфрақұрылым жобаларын жүзеге асыру шаралары болмақ.

Форт-Шевченко қаласының КДЖ жүзеге асыру бәсекеге қабілеттілікті көтереді, экономика құрылымдарын әртараптандыруға, кәсіпкерлікті, іскерлік белсенділікті, әлеуметтік және инженерлік инфрақұрылымды дамытып, тұрғындардың өмір сүру сапасын жақсарта түседі және ұзақ мерзімді келешекте қаланың орнықты дамуын қамтамасыз етеді.
3) Моноқаланың бас жоспарына түзету енгізу
Бала туу деңгейінің өсуі мен ТМД елдерінен жергілікті ұлт өкілдерінің көптеп көшіп келуіне байланысты 2015 жылы Форт-Шевченко қаласының тұрғындарының саны 10 мың адамға жетеді деп болжам жасалып отыр.

Моноқаладағы кәсіпкерлікті дамытуға қолдау көрсету бойынша шаралар қолдану (шағын кредиттеу, кәсіпкерлікке оқыту, инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымды дамыту).

Бизнестiң жол картасы – 2020, Еңбек өнiмдiлiгi – 2020 және өзге де осындай бағдарламаларды iске асыру аясында Форт-Шевченко қаласындағы кәсіпкерлік белсенділікті арттыру және бизнес ахуалды жақсарту бойынша шаралар кешенi қабылдануда, оның ішінде:

Форт-Шевченко қаласының кәсіпкерлері үшін шағын және орта бизнеске қолдау көрсету жөніндегі мемлекеттік бағдарламаларды түсіндіру бойынша жартыжылдықта бір рет Ашық есік күнін өткізу жоспарлануда;

2004-2008жж бойы экономикалық өсімнің позитивті үрдістері негізінен шикізат өндіретін аудан экономикасының құрылымында түпкілікті өзгерістерге әкелген жоқ. Ауданның экономикалық кеңістігінің сапасы негізінен Форт -Шевченко қаласы мен оған жапсарлас жатқан аудандарда инвестициялық жобаларды іске асыру негізінде жақсаруда. Жалпы алғанда аймақтың кеңістіктік-құрылымдық дамуының теңсіздігі азаймай отыр. Келесі салаларда өң өзгерістер байқалады: құрылыс секторы, денсаулық сақтау, білім беру, жергілікті биліктің аймақтың ірі корпорацияларымен әлеуметтік әріптестігі дамуда.

1. 
   Түпқараған ауданы пайдалы қазбаларға бай, олардың негізгілері болып саналатындар: мұнай – Қаражамбас, Солтүстік Бозашы, Қаламқас кен орындары, 350 млн. тоннадан астам, қоңыр көмір – сол кезеңде бекітілген қор 34,7 млн.тоннаны құрады, фосфориттер, ас тұзы, минералды сулар, марганец.
   
2. 
   Ауданда маңызды ауыл шаруашылық әлеуеті де бар. Өзге аудандармен салыстырғанда сумен қамтамасыз етілуі жақсы, суға жақындығы аудан үшін проблемасы көп өсімдік шаруашылығы сияқты саланы дамытуға алғышарттар бола алады. Жиналған өнім көлемі бойынша аудан бірінші орынға ие болды. Жан басына шаққандағы мал саны бойынша алдыңғы қатарда. Балық шаруашылығын дамытуға қолайлы жағдайлар бар.
   
3. 
   Облыста қолайлы бизнес-орта құрылуда, мұнай операцияларын қолдау жөніндегі жағажай инфрақұрылымын дамыту бойынша ірі жобаларды дамытудың инвестициялық климаты жақсаруда, шағын кәсіпкерлікті дамыту бойынша микрокредиттік ұйымдардың қызметі белсенді жүргізілуде.
   
4. 
   Аудан өзгелердің арасында жеке тұрғын үйді іске қосу бойынша алдыңғы қатарда тұр. 2006-2008 жылдарда бұл тартымды инвестициялық бағыттардың бірі. Құрылыс материалдарын шығаруда оң өзгерістер болды – бетон өндіруші зауыттың қуаттылығы өсірілді.
   
5. 
   Мұнайгаз машиналарын жасауды, өңдеу өнеркәсіптерінің бірқатар салаларын дамытуға оң үрдіс бар.
   
6. 
   Ауданның географиялық орналасуы, болашақта Маңғышлақ – Баутино темір жол бұтағының салынуы транзиттік әлеуеттің дамуына қолайлы.
   
7. 
   Ауданның тарихи-археологиялық, жағажай туризмін дамытуға туристік-рекреациялық әлеуеті бар.
   
8. 
   Білікті мамандарды тартуға ішкі көші-қон деңгейінің жоғарылығы тиімді әсер етпек. .
   
9. 
   Жеңіл және тағам өнеркәсібі салалары үшін бай шикізат базасы бар.
   

1. 
   Континенталды, құрғақ климат. Аймақтың көпшілігі қоңыр топырақты бұталар өскен учаскелерден, жусанды-тұзды шөлден тұрады; жердің бетін сор басқан, өсімдігі сирек кездесетін құмды жағалау, мұның бәрі түптеп келгенде ауыл шаруашылығын жүргізуге өте қолайсыз.
   
2. 
   Жолдардың дамымауы мен автокөлік жолдарының апатты жағдайда болуы, инфрақұрылымның өмір сүруді қамтамасыз ететін негізгі обьектілері өнімнің өзіндік құнын өсіріп, оны денсаулық үшін сапасын төмендетіп, тозған жабдықтармен жұмыс істеп тұр. Дамымаған инфрақұрылым ең алдымен ауыл шаруашылығының өзге салаларының дамуына тосқауыл болады. Елді мекендердің республикалық жол мен жергілікті маңызы бар жолдардан тым қашықтығы.
   
3. 
   Болашақта даму кезінде аудан экономикасы еңбек ресурстарының жетіспеушілігіне кездеседі. Ауданда облыстың білікті еңбек ресурстарының жетіспеушілігі байқалады және біліктілігі төмен оралмандардың көп келуі есебінен әлеуметтік проблемалардың шиеленісуі туындайды.
   
4. 
   Экологиялық проблемалардың күрделенуі: судың, топырақтың өнеркәсіп қалдықтарымен, тұрмыстық қалдықтармен ластануы. Жануарлар әлемінің азаюы. Браконьерліктің көбеюі.
   
5. 
   Ауылды жерлерде 14,4% дейін жететін жұмыссыздық деңгейінің жоғарылығы. Өнеркәсіптік сектор мен құрылыста жұмыс істейтіндер табыстарымен салыстырғанда ауылдық жерлерде кедейлік деңгейінің әлі де төмендігі.
   

1. 
   Кен орындарында экологиялық жағдайдың нашарлауы. Техногендік факторлардың әсерімен жер және табиғи ресурстардың нашарлауы.
   
2. 
   Әлеуметтік инфрақұрылымның қамтамасыз етілу деңгейінің төмендігімен, судың жетіспеуімен байланысты халықтың ауданға қайта көшу деңгейінің төмендеуі.
   
3. 
   Білікті кадрлардың болмауы салдарынан еңбек өнімділігінің төмендеуі.
   
4. 
   Әсіресе ауылды жерлерде халықтың кедейлік деңгейінің жоғары болуы, облыс бойынша халықтың 32,4% табысы (тұтыну бойынша) өмір сүру деңгейінен төмен.
   
5. 
   «Солтүстік-Оңтүстік» МТК мен ТРАСЕКА қазақстандық учаскелерінің баяу дамуы салдарынан транзиттік әлеует бойынша бәсекеге қабілеттікті жоғалту.
   
6. 
   Облыстың көліктік-коммуникациялық дамуының жеткіліксіздігі салдарынан аймақтың инувестициялық тартымдылығының төмендеуі.
   

1. 
   Қолда бар табиғи-шикізаттық ресурстар базасында аймақтық-кеңістіктік дамуда көрсетілген келесі кластерлерді кешенді дамыту мүмкіндігі.
   
2. 
   Транспорт және логистика, туризм және жеңіл, тамақ өнеркәсіптері, машина жасау, құрылыс индустриясы салаларында жүйеқұрушы жобаларды іске асыру.
   
3. 
   Қала мен ауылдарды урбанизациялау перспективалары.
   
4. 
   Халық санының өсуі мен облысқа жоғары білікті мамандарды тарту үшін қолайлы жағдайлар туғызу.
   
5. 
   Экономиканың басым және ұсақ салаларында жаңа өндірістерді дамыту арқылы жұмыспен қамту деңгейін өсіру.
   
6. 
   Транзиттік жүк және жолаушы тасымалының белсенді жүргізілуінен аймақ табысының өсуі.