Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Манкееева Ж.А. Қазақ тілінің заттық мәдениет лексикасы. – А, 2000. – 354 б.
2. Смағұлова Г. Мағыналас фразеологизмдердің ұлттық-мәдени аспектілері. Алматы: Ғылым, 1998.
3. Жанпейісов Е. Этнокультурная лексика казахского языка. Алматы, 1989
13-дәріс. «Сүйіспеншілік», «Қонақжайлылық» концептісі.
«Сүйіспеншілік» концептісі
Киелі, қасиетті «атамекен» ұғымы қазақтың мифтік ғалам бейнесінде де орын алады. Қазақтың киелі жері ретінде Көктөбе, Қазықұрт тауы, Жиделібайсын, Ұлытау т.т. атауға болады. Дегенмен, кез келген қазақ үшін өз туған жері киелі де қасиетті. Қазақтың «сүйсінер ұлың болса, сүйінерге жарар ол» деген сөзінің дақпыртымен елдің елдігін көтерген, рудың таудан асқан тауқыметін арқалаған, ақыл өресінің ауқымдылығымен өз маңайын жауға алдырмаған атақты ұлдары жайлы ел ішінде айтылып жүрген біршама тұрақты тіркестер жинақталды. Мысалы, ел сыншысының ел ішіндегі беделіне орай Өскембайға (тобықты биі) өзіңнің бағың Қыдырдай болса, Құнанбайдың (Абайдың әкесі, тобықты билеушісі) бағы Шыңғыстай болады; шешендігі, кемеңгерлігі үш жүзге тараған Төле би, «Хан батыры», «Дарабоз» деген атақтарға жанкешті ерліктері арқасында ие болған Қабанбай батыр жайлы – Қазақта Қабанбайдан асқан батыр жоқ, Төледен асқан би жоқ; барлық істің түйінін бір адамға қаратып отыру дегенге саятын – Тайлақ келмей сабаның аузы шешілмес және Сүйіндік, сүбелігім, елдің көркі; Мұса да шықты маядан, жылқысы кетпес саядан; білсең, Кегенбаймын, білмесең, деген баймын; көбелдестер би болып, көппен кеңес құрған жер; көкте Құдай, жерде Құлбай; Төйкеден ұл туыпты, елі үшін күн туыпты және т. б. тұрақты тіркестер ел есінде мәңгі қалған есімдер.
Достарыңызбен бөлісу: |
